Neue Kirchen im Städtebild Ostpreußens (1918–1945)
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2017.005Słowa kluczowe
• Prusy Wschodnie, architektura sakralna, budowa miast, okres międzywojennyAbstrakt
Nowe Kościoły w panoramie miast Prus Wschodnich (1918–1945)
W artykule omówiona została architektura sakralna miast Wschodnich Prus w okresie międzywojennym. Przedstawiono główne etapy rozwoju i cechy budownictwa kościelnego miast tego regionu od średniowiecza do przełomu XIX i XX wieku oraz omówiono położenie świątyń w układach urbanistycznych i ich rolę kompozycyjną. Dla lat 1918–1945 podjęto próbę wskazania kościołów wyróżniających się rozwiązaniami architektonicznymi lub okolicznościami budowy (przebudowy), między innymi przedstawiono świątynie w Giżycku, Iławie, Królewcu i Węgorzewie.
Bibliografia
Adler F., Beiträge zur Kenntnis der evangelischen Kirchenbaukunst in der Gegenwart, 4: Die reformierte Kirche in Insterburg, „Zentralblatt der Bauverwaltung“, 44 (1890), S. 450–453.
Braun E., Die Bethesda-Jubiläums-Kreuzkirche in Angerburg/Ostpr. Festschrift zur Einweihung, (1933).
Chodkowski D., Kościół w Iławie zapoznane dzieło Dominikusa Böhma, „Archivolta“, 2 (38) (2008), S. 92–95.
Clasen K. H., Ostpreußische Stadt als Kunstwerk, Kunstgeschichtliche Studien für Dagobert Frey, (1943).
Chrzanowski T., Kornecki M., Pomorze Wschodnie, in: Architektura gotycka w Polsce, hg. v. T. Mroczko, M. Arszyński, (1995), S. 93–109.
Czaja R., Miasta i posiadłości ziemskie w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, Państwo zakonu krzyżackiego w Prusach. Podziały administracyjne i kościelne od XIII do XVI wieku, hg. v. Z. H. Nowak, (2000), S. 45–65.
Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreußen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreußen (Deutschordensland Preußen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. v. M. Antoni, (1993).
Dethlefsen R., Arthur, Kickton zum 75. Geburtstag, „Ostdeutsche Monatshefte“, 9 (1936), S. 541–551.
Dethlefsen R., Die Baudenkmäler auf dem ostpreußischen Kriegsschauplatz, in: Kunstschutz im Kriege. Berichte über den Zustand der Kunstdenkmäler auf den verschiedenen Kriegsschauplätzen und über die Deutschen und österreichischen Maßnahmen zu ihrer Erhaltung, Rettung, Erforschung, 2: Die Kriegsschauplätze in Italien, im Osten und Südosten, hg. v. P. Clemen, (1919), S. 71–81.
Die Jubiläumskirchen in Ostpreußen, (1912).
Die Kirche in Ratshof bei Königsberg, „Zentralblatt der Bauverwaltung vereinigt mit »Zeitschrift für Bauwesen »“, 58, 47 (1938), S. 1259–1266.
Dihm L., Die evangelische Garnisonskirche mit Kriegergedächtnishalle in Allenstein, „Zentralblatt der Bauverwaltung“, 39, 9 (1919), s. 41–45.
Gedenkblatt zur Erinnerung an die Einweihung der evangelischen Kirche in Działdowo-Soldau am 30.11.1930, (1930).
Głowacz A., Fritz Heitmann, Architekt warmińskich kościołów, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski“, 5 (2003), S. 7–30.
Handbuch der historischen Stätten. Ost- und Westpreussen, hg. v. E. Weise, (1981), S. L–LI.
Herrmann Ch., Mittelalterliche Architektur im Preußenland. Untersuchungen zur Frage der Kunstlandschaft und -Geographie, (2007).
Hossfeld O., Stadt- und Landkirchen, (1915).
Hubatsch W., Geschichte der evangelischen Kirche Ostpreußens, 2: Bilder ostpreußischer Kirchen, bearb. v. I. Gundermann, (1968).
Jodkowski M., Budownictwo sakralne diecezji warmińskiej w latach 1821–1945, (2011).
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, 2: Województwo elbląskie, 1: Braniewo, Frombork, Orneta i okolice, hg. v. M. Arszyński, M. Kutzner, (1980).
Kloeppel O., Siedlung und Stadtplanung im Osten, (1926).
Lange C., Die erste Heldengedenkkirche in Ostpreußen, „Ostdeutsche Monatshefte“, 18, 8 (1937), S. 452–457
Loyal D., Sakrale Backsteingotik im Ermland. Eine bautopographische Untersuchung, (1995).
Rzempołuch A., Polskie regiony: Warmia i Mazury, „Folia Fromborcensia“, 2 (1999), S. 38.
Rzempołuch A., Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353–1953. Od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych, (2005).
Salm J., Ostpreußische Städte im Ersten Weltkrieg. Wiederaufbau und Neuerfindung, (2012).
Seib A., Der Kirchenbaumeister Martin Weber (1890–1941). Leben und Werk eines Architekten für liturgische Erneuerung, (1999).
Soćko A., Układy emporowe w architekturze państwa krzyżackiego, (2005).
Walther R., Die Veränderungen ost- und westpreußischer Stadtgrundrisse nach der Ordenszeit, „Zeitschrift für Ostforschung“, 9/1–4 (1960), S. 33–56.
Włodarczyk E., Rozwój urbanistyczny miast pomorskich i ich gospodarka komunalna, in: Historia Pomorza, 4: (1850–1918), 1 (2000), S. 467–473.
Zwei neue Kirchen von Martin Weber, Frankfurt a.M., „Bauwelt“, 51 (1937), S. 1–4.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 947
Liczba cytowań: 0