Der Bischof als Pilger. Einige Bemerkungen zu den Wallfahrten der Bischöfe aus dem spätmittelalterlichen Polen und Deutschland
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2015.010Słowa kluczowe
Biskup, pielgrzymki w okresie późnego średniowiecza, historia KościołaAbstrakt
Biskup jako pielgrzym. Kilka uwag o pielgrzymkach biskupów z średniowiecznej Polski i Niemiec
(streszczenie)
Badania historyków nad fenomenem pielgrzymowania w okresie późnego średniowiecza, a zwłaszcza szczegółowa analiza dość bogatych zbiorów relacji pielgrzymich z XIV i XV wieku, pokazują, że obecność biskupów na szlakach pątniczych w tym okresie była niezmiernie rzadka. Spostrzeżenie to odnosi się przede wszystkim do „peregrinationes maiores”, których celem były Jerozolima, Rzym i Santiago de Compostela. Wyjątkiem były może pielgrzymki „ad limina Apostolorum”, które dla wielu biskupów-pątników stanowiły okazję do załatwienia różnych spraw w Kurii Rzymskiej. Także w odniesieniu do pielgrzymek lokalnych i regionalnych, które w omawianym okresie osiągnęły w chrześcijańskiej Europie swoje apogeum, obecność biskupa w gronie pątników była raczej czymś wyjątkowym.
Bibliografia
Bullarium Poloniae. Litteras apostolicas aliaque monumenta Poloniae Vaticana continens, hg. v. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, 4: 1417–1431 (1992).
Pontyfikał krakowski z XI wieku, hg. v. Z. Obertyński, (Materiały Źródłowe do Dziejów Kościoła w Polsce 5, 1977).
Pontyfikał płocki z XII wieku. Studium liturgiczno-źródłoznawcze, hg. v. A. Podleś, (1986).
Albert A., Untersuchungen zum Begriff „peregrinatio“ bzw. „peregrinus“ in der benediktinischen Tradition des Früh- und Hochmittelalters, (1992).
Brückner W., Zur Phänomenologie und Nomenklatur des Wallfahrtswesens und seiner Erforschung. Wörter und Sachen in systematisch-semantischen Zusammenhang, in: Volkskultur und Geschichte, hg. v. D. Harmening et al., (1970), S. 384–424.
Bystroń J. S., Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie 1147–1914 , (1930).
Camino Polaco. Teologia – Sztuka – Historia – Teraźniejszość, hg. v. P. Roszak, W. Rozynkowski, 1 (2014).
Chareyron N., Pilgrims to Jerusalem in the Middle Ages, (2000).
Chèlini J., Branthomme H., Drogi Boże. Historia pielgrzymek chrześcijańskich, (1996).
Chmel J., Geschichte Kaiser Friedrichs IV. und seines Sohnes Maximilian I., 1 (1840).
Czarnecki P., Podróże duchownych herezji dualistycznych w średniowieczu (VII–XIII w.) i ich wpływ na zachowanie ciągłości tradycji dualistycznej, in: Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, hg. v. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, (2014), S. 51–76.
Die Wilsnackfahrt. Ein Wallfahrts- und Kommunikationszentrum Nord- und Mitteleuropas im Spätmittelalter, hg. v. F. Escher, Kühne, (2006).
Dobrzanowski S., Andrzej Łaskarz, in: Słownik polskich teologów katolickich, 1 (1981), S. 51–52.
Dobrzanowski S., Wysz Piotr, in: Słownik polskich teologów katolickich, 4 (1983), S. 489–490.
Frontczyk M., Andrzej Łaskarz z Gosławic herbu Godziemba biskup poznański, „Nasza Przeszłość“, 30 (1969), S. 125–170.
Ganz-Blättler U., Andacht und Abenteuer. Berichte europäischer Jerusalem- und Santiago-Pilger (1320–1350), (1990).
Gronowski T. M., Zwyczajny klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, (2007).
Grzybowski S., Jan Długosz, (2003).
Herbers K., Unterwegs zu heiligen Stätten, in: Reisekultur. Von der Pilgerfahrt zum modernen Tourismus, hg. v. H. Bausinger, K. Beyrer, G. Korff, (1991), S. 23–31.
Hippler Ch., Die Reise nach Jerusalem. Untersuchungen zu den Quellen, zum Inhalt und zur literarischen Struktur der Pilgerberichte des Spätmittelalters, (1987).
Homo viator. Teksty i studia nad antropologią filozoficzną w średniowieczu, hg. v. M. Karas, (2009).
Hrdina J., Ośrodki pielgrzymkowe w średniowiecznych Czechach. Problematyka i realia, in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 252–260.
Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, hg. v. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, (2014).
Jan Długosz – w pięćsetną rocznicę śmierci, hg. v. F. Kiryk, (1983).
Jurek T., Kazanie kanonika poznańskiego Mikołaja Ciotczanego na zgon biskupa poznańskiego Andrzeja Łaskarzyca (1426), „Roczniki Historyczne“, 80 (2014), S. 169–184.
Knapek E., Piotr Wysz wobec kryzysu Kościoła, in: Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, hg. v. T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, (2013), S. 301–310.
Krzyżaniakowa J., Andrzej Łaskarz – „patron” polskich koncyliarystów, in: Ludzie, Kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), hg. v. W. Iwańczak, S. K. Kuczyński, (2001), S. 265–278.
Krzyżaniakowa J., Łaskarz Andrzej, in: Wielkopolski słownik biograficzny, (1981), S. 430–431.
Kujawski W., Krzesław z Kurozwęk jako wielki kanclerz koronny i biskup włocławski, in: Studia z historii Kościoła w Polsce, 8 (1987).
Kwapis O., Do Rzymu! Sztuka i wielkie jubileusze (1300–1575), (2014).
Manikowska H., Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, (2008).
Manikowska H., Ruch pielgrzymkowy na Śląsku w późnym średniowieczu – problemy badawcze, in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 225–241.
Marcel G., Homo viator. Prolégomènes à une métaphysique de l'espérance, (1945).
May Ch., Pilgern. Menschsein auf dem Wege, (2004).
Mrókówna J., Jan Długosz. Życie i twórczość, (1972).
Mruk W., Pielgrzymowanie do Ziemi Świętej w drugiej połowie XIV wieku, (2001).
Mruk W., Przyczyny krytyki ruchu pątniczego w XIV–XV wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 129 (2002), S. 9–17.
Ohler N., Pilgerleben im Mittelalter. Zwischen Andacht und Abenteuer, (1994).
Ohler N., Pilgerstab und Jakobsmuschel. Wallfahren in Mittelalter und Neuzeit, (2000).
Orzechowska-Kowalska K., Pielgrzymi polscy w Santiago de Compostela w latach 1631–1716, „Folia Turistica“, 27 (2012), S. 109–131.
Ożóg K., Udział Andrzeja Łaskarza w sprawach i sporach polsko-krzyżackich do soboru w Konstancji, in: Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, hg. v. Ożóg, S. Szczur, (2000), S. 159–186.
Paczkowski M. C., Lex peregrinorum. Obowiązki, prawa i przywileje na pielgrzymim szlaku, in: Camino Polaco. Teologia – Sztuka – Historia – Teraźniejszość, hg. v. P. Roszak, W. Rozynkowski, 1 (2014), S. 13–41.
Papée F., Długosz Jan (1415–1480), in: Polski Słownik Biograficzny, 5, S. 176–180.
Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995).
Pielgrzymki w kulturze średniowiecznej Europy. Materiały XIII Seminarium Mediewistycznego, hg. v. J. Wiesiołowski, (1993).
Pilgerziele der Christenheit. Jerusalem – Rom – Santiago de Compostela, hg. v. P. Caucci von Saucken, (1999).
Piotrowicz K., Andrzej Łaskarz z Gosławic, in: Polski Słownik Biograficzny, 1, S. 103–106;
Polaczkówna H., Księga bracka św. Krzysztofa na Arbergu w Tyrolu, (1931).
Polaczkówna H., O podróżnikach średniowiecznych z Polski i do Polski, „Miesięcznik Heraldyczny“, 16 (1937), 5, S. 65–72;
Prokop K. R., Arcybiskupi haliccy i lwowscy obrządku łacińskiego. Szkice biograficzne, (2010).
Prokop K. R., Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV–XVIII w. Szkice biograficzne, (2003).
Radzimiński A., „Super irregularitate, si quam propterea incurrit“. Dyspensy ex defectu perfectae lenitatis duchowieństwa w okresie pontyfikatu Marcina V, in: Venerabiles, nobiles et honesti. Księga Pamiątkowa Prof. J. Bieniaka, (1997), s. 115–124.
Reisen und Wallfahren im Hohen Mittelalter, (1999).
Röhricht R., Deutsche Pilgerreisen nach dem Heiligen Land, (1967).
Rosenberger M., Wege, die bewegen. Eine kleine Theologie der Wallfahrt, (2005).
Saczyńska M., Z Bogiem do Boga – obrzęd błogosławienia pielgrzymów w pontyfikałach krakowskich z XV wieku, in: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, hg. v. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, (2012), S. 111–132.
Samson-Himmelstjerna von C.: Deutsche Pilger des Mittelalters im Spiegel ihrer Berichte und der mittelhochdeutschen erzählenden Dichtung, (2004).
Schneider W., Peregrinatio Hierosolymitana: Studien zum spätmittelalterlichen Jerusalembrauchtum und zu den aus der Heiliglandfahrt hervorgegangenen nordwesteuropäischen Jerusalembruderschaften, (1982).
Schwab H., Toleranz und Vorurteil. Reiseerlebnisse spätmittelalterlicher Jerusalempilger, (2002).
Seńko W., Piotr Wysz z Radolina (ok. 1354–1414) i jego dzieło „Speculum aureum”, (1995).
Sułkowska-Kuraś I., Kurozwęcki Krzesław (ok. 1440–1503), in: Polski Słownik Biograficzny, 16, S. 272–273.
Supruniuk A., Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, (2008).
Tavano L., Marino Cerne von Cernotis (+1441), in: Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1198 bis 1448. Ein biographisches Lexikon, hg. v. E. Gatz, C. Brodkorb, (2001), S. 818–819.
Trawkowski S., Piotr z Radolina, zwany Wyszem, in: Polski Słownik Biograficzny, 26, (1981), S. 422–428.
Wallfahrt und Alltag in Mittelalter und Früher Neuzeit, hg. v. G. Jaritz, B. Schuh, (1992).
Wallfahrten in der europäischen Kultur, hg. v. D. Doležal, H. Kühne, (Europäische Wallfahrtsstudien 1, 2006).
Wiesiołowski J., Pielgrzymowanie Polaków do Rzymu na przełomie XV i XVI w. (1478–1526), in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 160–164.
Wiesiołowski J., Podróże Polaków do Composteli w XIV i XV wieku – stosunki dyplomatyczne i szlachecki model wykształcenia, in: Kult św. Jakuba Większego Apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej, hg. v. R. Knapiński, (2002), S. 201–209.
Wilska M., Pielgrzymim szlakiem z Mazowsza do Composteli, in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 165–169.
Witkowska A., Sancti, miracula, peregrinationes. Wybór tekstów z lat 1974–2008, (2009).
Wojciechowska B., Duchowni włóczędzy w świetle ustawodawstwa synodalnego metropolii gnieźnieńskiej, in: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, hg. v. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, (2012), S. 53–67.
Wünsch T., Das Reformprogramm des Krakauer Bischofs Petrus Wysz 1391–1412. Mit Neueedition der 22-Punkte-Liste „De reformatione ecclesie“, in: Kirchliche Reformimpulse, Kirchliche Reformimpulse des 14./15. Jahrhunderts in Ostmitteleuropa, hg. v. W. Eberhard, F. Machilek, (2006), S. 157–178.
Wyczawski H. E., Długosz Jan, in: Słownik polskich teologów katolickich, 1 (1981), S. 394–399.
Zygner L., Drei polnische Bischöfe und Juristen: Peter Wysz, Jakob von Kurdwanów, Andreas Laskarii und ihre Synodaltätigkeit in den Diözesen Krakau, Płock und Posen, in: Partikularsynoden im späten Mittelalter, hg. v. N. Kruppa, L. Zygner, (2006), S. 239–273.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Autor zgłaszający tekst do publikacji zobowiązany jest do ujawnienia wszystkich autorów uczestniczących w przygotowaniu tekstu oraz (jeśli dotyczy) wskazanie źródeł finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów („financial disclosure”). W wypadku tekstów przygotowanych przez dwóch lub wielu Autorów, Autorzy zobowiązani są do przesłania do Redakcji oświadczenia o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz wskazaniem Autora/Autorów koncepcji, założeń, metod itp.). Główną odpowiedzialność za tekst ponosi Autor zgłaszający go Redakcji.
Informujemy, że Redakcja Biuletynu Polskiej Misji Historycznej korzysta z programu antyplagiatowego iThenticate, od 2016 roku każdy artykuł jest sprawdzany pod względem oryginalności. Redakcja oświadcza, że wykryte przypadki nierzetelności naukowej będą dokumentowane oraz upubliczniane poprzez powiadomienie odpowiednich podmiotów (instytucje zatrudniające Autorów, instytucje i stowarzyszenia naukowe itp.).
Autorzy/Autorki przesyłając artykuł przez stronę APCz składają oświadczenia dotyczące praw autorskich oraz przygotowania artykułu zgodnie z zasadami etycznymi dla prac naukowych. Oswiadczenie jest także dostępne w formie dokumentu word (oświadczenie).
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 311
Liczba cytowań: 0