Der Bischof als Pilger. Einige Bemerkungen zu den Wallfahrten der Bischöfe aus dem spätmittelalterlichen Polen und Deutschland
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2015.010Schlagworte
Bischof, Wallfahrten im Spätmittelalter, KirchengeschichteAbstract
Die Forschungen der Historiker über das Phänomen der Wallfahrt im Spätmittelalter, insbesondere eine detaillierte Analyse der ziemlich zahlreich erhaltenen Pilgerberichten aus dem 14. und 15. Jahrhundert, zeigen, dass die Präsenz der Bischöfe auf den Pilgerwegen in dieser Zeit sehr selten war. Diese Feststellung gilt vor allem für die „peregrinationes maiores”, die zum Ziel Jerusalem, Rom und Santiago de Compostela hatten. Die Ausnahmen waren vielleicht Wallfahrten „ad limina Apostolorum“, die für viele Pilger-Bischöfe eine Gelegenheit eröffneten, verschiedene Angelegenheiten an der Römischen Kurie zu erledigen. Auch in Bezug auf die lokalen und regionalen Wallfahrten, die in diesem Zeitraum im christlichen Europa ihren Höhepunkt erreicht haben, war die Anwesenheit eines Bischofs unter den Pilgern eher etwas Besonderes.Übersetzt von Renata Skowrońska
Literaturhinweise
Bullarium Poloniae. Litteras apostolicas aliaque monumenta Poloniae Vaticana continens, hg. v. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, 4: 1417–1431 (1992).
Pontyfikał krakowski z XI wieku, hg. v. Z. Obertyński, (Materiały Źródłowe do Dziejów Kościoła w Polsce 5, 1977).
Pontyfikał płocki z XII wieku. Studium liturgiczno-źródłoznawcze, hg. v. A. Podleś, (1986).
Albert A., Untersuchungen zum Begriff „peregrinatio“ bzw. „peregrinus“ in der benediktinischen Tradition des Früh- und Hochmittelalters, (1992).
Brückner W., Zur Phänomenologie und Nomenklatur des Wallfahrtswesens und seiner Erforschung. Wörter und Sachen in systematisch-semantischen Zusammenhang, in: Volkskultur und Geschichte, hg. v. D. Harmening et al., (1970), S. 384–424.
Bystroń J. S., Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie 1147–1914 , (1930).
Camino Polaco. Teologia – Sztuka – Historia – Teraźniejszość, hg. v. P. Roszak, W. Rozynkowski, 1 (2014).
Chareyron N., Pilgrims to Jerusalem in the Middle Ages, (2000).
Chèlini J., Branthomme H., Drogi Boże. Historia pielgrzymek chrześcijańskich, (1996).
Chmel J., Geschichte Kaiser Friedrichs IV. und seines Sohnes Maximilian I., 1 (1840).
Czarnecki P., Podróże duchownych herezji dualistycznych w średniowieczu (VII–XIII w.) i ich wpływ na zachowanie ciągłości tradycji dualistycznej, in: Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, hg. v. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, (2014), S. 51–76.
Die Wilsnackfahrt. Ein Wallfahrts- und Kommunikationszentrum Nord- und Mitteleuropas im Spätmittelalter, hg. v. F. Escher, Kühne, (2006).
Dobrzanowski S., Andrzej Łaskarz, in: Słownik polskich teologów katolickich, 1 (1981), S. 51–52.
Dobrzanowski S., Wysz Piotr, in: Słownik polskich teologów katolickich, 4 (1983), S. 489–490.
Frontczyk M., Andrzej Łaskarz z Gosławic herbu Godziemba biskup poznański, „Nasza Przeszłość“, 30 (1969), S. 125–170.
Ganz-Blättler U., Andacht und Abenteuer. Berichte europäischer Jerusalem- und Santiago-Pilger (1320–1350), (1990).
Gronowski T. M., Zwyczajny klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, (2007).
Grzybowski S., Jan Długosz, (2003).
Herbers K., Unterwegs zu heiligen Stätten, in: Reisekultur. Von der Pilgerfahrt zum modernen Tourismus, hg. v. H. Bausinger, K. Beyrer, G. Korff, (1991), S. 23–31.
Hippler Ch., Die Reise nach Jerusalem. Untersuchungen zu den Quellen, zum Inhalt und zur literarischen Struktur der Pilgerberichte des Spätmittelalters, (1987).
Homo viator. Teksty i studia nad antropologią filozoficzną w średniowieczu, hg. v. M. Karas, (2009).
Hrdina J., Ośrodki pielgrzymkowe w średniowiecznych Czechach. Problematyka i realia, in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 252–260.
Itinera clericorum. Kulturotwórcze i religijne aspekty podróży duchownych, hg. v. D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz, (2014).
Jan Długosz – w pięćsetną rocznicę śmierci, hg. v. F. Kiryk, (1983).
Jurek T., Kazanie kanonika poznańskiego Mikołaja Ciotczanego na zgon biskupa poznańskiego Andrzeja Łaskarzyca (1426), „Roczniki Historyczne“, 80 (2014), S. 169–184.
Knapek E., Piotr Wysz wobec kryzysu Kościoła, in: Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, hg. v. T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, (2013), S. 301–310.
Krzyżaniakowa J., Andrzej Łaskarz – „patron” polskich koncyliarystów, in: Ludzie, Kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), hg. v. W. Iwańczak, S. K. Kuczyński, (2001), S. 265–278.
Krzyżaniakowa J., Łaskarz Andrzej, in: Wielkopolski słownik biograficzny, (1981), S. 430–431.
Kujawski W., Krzesław z Kurozwęk jako wielki kanclerz koronny i biskup włocławski, in: Studia z historii Kościoła w Polsce, 8 (1987).
Kwapis O., Do Rzymu! Sztuka i wielkie jubileusze (1300–1575), (2014).
Manikowska H., Jerozolima – Rzym – Compostela. Wielkie pielgrzymowanie u schyłku średniowiecza, (2008).
Manikowska H., Ruch pielgrzymkowy na Śląsku w późnym średniowieczu – problemy badawcze, in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 225–241.
Marcel G., Homo viator. Prolégomènes à une métaphysique de l'espérance, (1945).
May Ch., Pilgern. Menschsein auf dem Wege, (2004).
Mrókówna J., Jan Długosz. Życie i twórczość, (1972).
Mruk W., Pielgrzymowanie do Ziemi Świętej w drugiej połowie XIV wieku, (2001).
Mruk W., Przyczyny krytyki ruchu pątniczego w XIV–XV wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 129 (2002), S. 9–17.
Ohler N., Pilgerleben im Mittelalter. Zwischen Andacht und Abenteuer, (1994).
Ohler N., Pilgerstab und Jakobsmuschel. Wallfahren in Mittelalter und Neuzeit, (2000).
Orzechowska-Kowalska K., Pielgrzymi polscy w Santiago de Compostela w latach 1631–1716, „Folia Turistica“, 27 (2012), S. 109–131.
Ożóg K., Udział Andrzeja Łaskarza w sprawach i sporach polsko-krzyżackich do soboru w Konstancji, in: Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, hg. v. Ożóg, S. Szczur, (2000), S. 159–186.
Paczkowski M. C., Lex peregrinorum. Obowiązki, prawa i przywileje na pielgrzymim szlaku, in: Camino Polaco. Teologia – Sztuka – Historia – Teraźniejszość, hg. v. P. Roszak, W. Rozynkowski, 1 (2014), S. 13–41.
Papée F., Długosz Jan (1415–1480), in: Polski Słownik Biograficzny, 5, S. 176–180.
Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995).
Pielgrzymki w kulturze średniowiecznej Europy. Materiały XIII Seminarium Mediewistycznego, hg. v. J. Wiesiołowski, (1993).
Pilgerziele der Christenheit. Jerusalem – Rom – Santiago de Compostela, hg. v. P. Caucci von Saucken, (1999).
Piotrowicz K., Andrzej Łaskarz z Gosławic, in: Polski Słownik Biograficzny, 1, S. 103–106;
Polaczkówna H., Księga bracka św. Krzysztofa na Arbergu w Tyrolu, (1931).
Polaczkówna H., O podróżnikach średniowiecznych z Polski i do Polski, „Miesięcznik Heraldyczny“, 16 (1937), 5, S. 65–72;
Prokop K. R., Arcybiskupi haliccy i lwowscy obrządku łacińskiego. Szkice biograficzne, (2010).
Prokop K. R., Biskupi kijowscy obrządku łacińskiego XIV–XVIII w. Szkice biograficzne, (2003).
Radzimiński A., „Super irregularitate, si quam propterea incurrit“. Dyspensy ex defectu perfectae lenitatis duchowieństwa w okresie pontyfikatu Marcina V, in: Venerabiles, nobiles et honesti. Księga Pamiątkowa Prof. J. Bieniaka, (1997), s. 115–124.
Reisen und Wallfahren im Hohen Mittelalter, (1999).
Röhricht R., Deutsche Pilgerreisen nach dem Heiligen Land, (1967).
Rosenberger M., Wege, die bewegen. Eine kleine Theologie der Wallfahrt, (2005).
Saczyńska M., Z Bogiem do Boga – obrzęd błogosławienia pielgrzymów w pontyfikałach krakowskich z XV wieku, in: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, hg. v. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, (2012), S. 111–132.
Samson-Himmelstjerna von C.: Deutsche Pilger des Mittelalters im Spiegel ihrer Berichte und der mittelhochdeutschen erzählenden Dichtung, (2004).
Schneider W., Peregrinatio Hierosolymitana: Studien zum spätmittelalterlichen Jerusalembrauchtum und zu den aus der Heiliglandfahrt hervorgegangenen nordwesteuropäischen Jerusalembruderschaften, (1982).
Schwab H., Toleranz und Vorurteil. Reiseerlebnisse spätmittelalterlicher Jerusalempilger, (2002).
Seńko W., Piotr Wysz z Radolina (ok. 1354–1414) i jego dzieło „Speculum aureum”, (1995).
Sułkowska-Kuraś I., Kurozwęcki Krzesław (ok. 1440–1503), in: Polski Słownik Biograficzny, 16, S. 272–273.
Supruniuk A., Szkice o rycerstwie mazowieckim XIV/XV wieku, (2008).
Tavano L., Marino Cerne von Cernotis (+1441), in: Die Bischöfe des Heiligen Römischen Reiches 1198 bis 1448. Ein biographisches Lexikon, hg. v. E. Gatz, C. Brodkorb, (2001), S. 818–819.
Trawkowski S., Piotr z Radolina, zwany Wyszem, in: Polski Słownik Biograficzny, 26, (1981), S. 422–428.
Wallfahrt und Alltag in Mittelalter und Früher Neuzeit, hg. v. G. Jaritz, B. Schuh, (1992).
Wallfahrten in der europäischen Kultur, hg. v. D. Doležal, H. Kühne, (Europäische Wallfahrtsstudien 1, 2006).
Wiesiołowski J., Pielgrzymowanie Polaków do Rzymu na przełomie XV i XVI w. (1478–1526), in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 160–164.
Wiesiołowski J., Podróże Polaków do Composteli w XIV i XV wieku – stosunki dyplomatyczne i szlachecki model wykształcenia, in: Kult św. Jakuba Większego Apostoła w Europie Środkowo-Wschodniej, hg. v. R. Knapiński, (2002), S. 201–209.
Wilska M., Pielgrzymim szlakiem z Mazowsza do Composteli, in: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulutrze dawnej Europy, hg. v. H. Manikowska, H. Zaremska, (1995), S. 165–169.
Witkowska A., Sancti, miracula, peregrinationes. Wybór tekstów z lat 1974–2008, (2009).
Wojciechowska B., Duchowni włóczędzy w świetle ustawodawstwa synodalnego metropolii gnieźnieńskiej, in: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych, hg. v. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, (2012), S. 53–67.
Wünsch T., Das Reformprogramm des Krakauer Bischofs Petrus Wysz 1391–1412. Mit Neueedition der 22-Punkte-Liste „De reformatione ecclesie“, in: Kirchliche Reformimpulse, Kirchliche Reformimpulse des 14./15. Jahrhunderts in Ostmitteleuropa, hg. v. W. Eberhard, F. Machilek, (2006), S. 157–178.
Wyczawski H. E., Długosz Jan, in: Słownik polskich teologów katolickich, 1 (1981), S. 394–399.
Zygner L., Drei polnische Bischöfe und Juristen: Peter Wysz, Jakob von Kurdwanów, Andreas Laskarii und ihre Synodaltätigkeit in den Diözesen Krakau, Płock und Posen, in: Partikularsynoden im späten Mittelalter, hg. v. N. Kruppa, L. Zygner, (2006), S. 239–273.
Downloads
The publisher's shop:
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
Ausgabe
Rubrik
Lizenz
Die Autoren sind verpflichtet, alle bei der Erstellung des Beitrages beteiligten Autoren zu benennen und (falls zutreffend) die Finanzierungsquellen der Publikation bekanntzugeben, sowie den Beitrag der Forschungsinstitutionen, Verbände und anderen Einrichtungen („financial disclosure“) aufzuführen. Bei Beiträgen, die von zwei oder mehreren Autoren verfasst wurden, sind die Autoren verpflichtet, der Redaktion eine Stellungnahme über den Beitrag einzelner Autoren (einschließlich ihre Zugehörigkeit und Angabe des Autors / Autoren der Konzepte, Annahmen, Methoden etc.) zu übermitteln. Die Hauptverantwortung für den Text trägt der ihn einreichende Autor. Ferner bestätigt der korrespondierende Autor mit der Einreichung, dass alle beteiligten Autoren einer Veröffentlichung zustimmen.
Bitte beachten Sie, dass die Redakteure des Bulletins der Polish Historical Mission das Anti-Plagiat-Programm iThenticate verwenden. Seit 2016 wird jeder Artikel auf Echtheit geprüft. Die Herausgeber erklären, dass aufgedeckte Fälle von wissenschaftlichem Fehlverhalten dokumentiert werden und durch Anzeige bei den entsprechenden Einrichtungen (Arbeitgeber der Autoren, wissenschaftliche Institutionen und Verbände, etc.) der Öffentlichkeit bekanntgegeben werden. Die Erklärung ist ist auch in Form eines Word-Dokuments verfügbar: Eklärung des Autors / der Autoren.
Stats
Number of views and downloads: 557
Number of citations: 0
