The Jews in Times of War and the Social and Political Riots in the Southeast of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th and 18th Centuries Contribution to the Research
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPMH.2014.011Keywords
Jews, Cossacks, demography, pogroms, wars, Polish-Lithuanian CommonwealthAbstract
In the 17th and 18th c. the south-eastern areas of the Rzeczpospolita were inhabited by a dynamically growing Jewish community – the most numerous in the world. Jews enjoyed favourable living conditions; they were provided with legal and economic privileges and protected by owners of estates. Th eir existence was rarely disrupted by anti-Semitic incidents such as actions provoked by the Catholic Church, trials concerning ritual slaughters or the overall hostility of the local population (the Ruthenians). At the beginning of the Chmielnicki Uprising a great pogrom took place against the Jews in Ukraine, Podolia and Volhynia. Nevertheless, in the 1660s, Jewish commuities in the areas in question started to revive. Th is process was somewhat decelerated by the dire condition of public security, which resulted from Poland’s involvement in wars with the Cossacks, Russia, Sweden, and Turkey, as well as general social unrest. In 1768 in Ukraine another Cossack and peasant rebellion (Koliyivshchyna) broke out during which there were pogroms against the Jews.
References
Źródła archiwalne / Archivalische Quellen / Archival Sources
Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Rusieckich, 23, p. 14.
Źródła drukowane / Gedruckte Quellen / Printed Sources
Bunt hajdamaków na Ukrainie w r. 1768 opisany przez Lippomana i dwóch bezimiennych, ed. by E. Raczyński, (1854).
Gminy żydowskie w dawnej Rzeczypospolitej. Wybór tekstów źródłowych, ed. By A. Michałowska, (2003).
Horn M., Regesty dokumentów i ekscerpty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce (1697 – 1795), 1: Czasy saskie (1697 – 1763), (1984).
Jemiołowski M., Pamiętnik dzieje Polski zawierający (1648 – 1679), ed. By J. Dzięgielewski, (2000).
Józefowicz T., Kronika miasta Lwowa od r. 1634 do 1690, obejmująca w ogólności dzieje dawnej Rusi Czerwonej a zwłaszcza historya arcybiskupstwa lwowskiego w tejże epoce, (1854).
Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, ed. by R. Pollak, (1951).
Kitowicz J., Pamiętniki czyli Historia polska, ed. by P. Matuszewska, Z. Lewinówna, (1971).
‘Kurier Polski’, (1729), no 50, (1730), no 1, 2, 53 (1739), no 192, 198, (1749), no 681, 692, (1750), no 729.
Літопис гадяцького полковника Григорія Грабянки (http://litopys.org.ua/grab/hrab1.htm).
Літопис Самовидця (http://litopys.org.ua/samovyd/sam02.htm).
Łoś J., Pamiętnik towarzysza chorągwi pancernej, ed. by R. Śreniawa-Szypiowski, (2000).
Opis autentyczny rzezi humańskiej przez córkę gubernatora Humania z Mładanowiczów zamężną Krebsową, (1840).
Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II od roku 1696 do 1728, ed. by A. Mułkowski, (1849).
Pamiętnik dziejów polskich, ed. by S. Barącz, (1855).
Pamiętniki Samuela i Bogusława Kazimierza Maskiewiczów (wiek XVII), ed. by A. Sajkowski, W. Czapliński, (1961).
Rzeczpospolita w dobie upadku 1700 – 1704. Wybór źródeł, ed. by J. Gierowski, (1955).
Ukraina w połowie XVII wieku w relacji arabskiego podróżnika Pawła, syna Makarego z Aleppo, ed. by M. Kowalska, (Prace Orientalistyczne 33, 1986).
Величко С., Летопись событий в Юго-Западной России в XVII веке (http://litopys.org.ua/velichko/vel05.htm, chapter XXI).
Wyprawa na hajdamaków (Z pamiętników starosty Zakrzewskiego), in: Z dziejów hajdamaczyzny, with a preface by H. Mościcki, (1905), pp. 27 – 32.
Żydzi polscy 1648 – 1772. Źródła, ed. by A. Kaźmierczyk, (Studia Judaica Cracoviensia. Series Fontium 6, 2001).
Literatura / Literatur / Literature
Balaban M., Kroniki, opisy i elegie hebrajskie z czasów Chmielnickiego, „Ruś. Czasopismo poświęcone dziejom i kulturze Ukrainy, Podola, Wołynia i Rusi Czerwonej’, 1, 1 – 3 (1911): 1, 1: pp. 46 – 63, 1, 2: pp. 152 – 177, 1, 3: pp. 285 – 300.
Borek P., Ukraina w staropolskich diariuszach i pamiętnikach. Bohaterowie, fortece, tradycja, (Biblioteka Tradycji Literackich, Seria 2, 7, 2001).
Ciesielski T., Cruelty in the Polish-Cossack confl icts of the 17th and 18th c., in: Barbarians at the Gates. A monograph based on material from the VI International Study Session on the History of Peoples of the Baltic Sea, Wolin, 5 – 7 August 2011, ed. by M. Franz, Z. Pilarczyk, (Mare Integrans 2013), pp. 281 – 282.
Ciesielski T., Kronika Surty i Trubnickich jako źródło do dziejów Mohylewa w okresie wojny polsko-moskiewskiej 1654 – 1667. Studium historyczno-źródłoznawcze, in: Studia z dziejów stosunków Rzeczypospolitej z Państwem Moskiewskim w XVI – XVII wieku, ed. by M. Nagielski, K. Bobiatyński, P. Gawron, (2013), pp. 366 – 378.
Ciesielski T., O hajdamaczyźnie w latach 1733 – 1763, in: W kręgu Hadziacza A.D. 1658. Od historii do literatury, ed. by P. Borek, (2008), pp. 181 – 198.
Ciesielski T., Od Batohu do Żwańca. Wojna na Ukrainie, Podolu i o Mołdawię 1652 – 1653, (2007).
Doktór J., Jakub Frank i jego nauka na tle kryzysu religijnej tradycji osiemnastowiecznego żydostwa polskiego, (1991).
Goldberg J., Gminy żydowskie (kahały) w systemie władztwa dominialnego w szlacheckiej Rzeczypospolitej, in: Między historia a teorią. Refl eksje nad problematyką dziejów i wiedzy historycznej, ed. by M. Drozdowski, (1988), pp. 152 – 171.
Goldberg J., Żydowski Sejm Czterech Ziem w społecznym i politycznym ustroju dawnej Rzeczypospolitej, in: Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej. Materiały z konferencji ‘Autonomia Żydów w Rzeczypospolitej Szlacheckiej’ Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce Uniwersytet Jagielloński 22 – 26 IX 1986, ed. by A. Link-Lenczowski, T. Polański, (1991), pp. 44 – 58.
Guldon Z., Osadnictwo żydowskie i liczebność ludności żydowskiej na ziemiach Rzeczypospolitej w okresie przedrozbiorowym. Stan i program badań, in: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich. Materiały z konferencji Kraków 21 – 23 XI 1995, ed. by K. Pilarczyk, (1997), pp. 148 – 149.
Guldon Z., Straty ludności żydowskiej w Koronie w latach potopu, in: Rzeczpospolita w latach potopu, ed. by J. Muszynska, J. Wijaczka, (Prace Instytutu Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach 1, 1996), pp. 305 – 311.
Guldon Z., Wijaczka J., Procesy o mordy rytualne na Rusi Czerwonej, Podolu i prawobrzeżnej Ukrainie w XVI – XVIII wieku, ‘Nasza Przeszłość. Szkice z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce’, 81 (1994), pp. 51 – 84.
Guldon Z., Wijaczka J., Procesy o mordy rytualne w Polsce w XVI – XVIII wieku, (1995).
Guldon Z., Wijaczka J., Żydzi a chrześcijanie na Wołyniu w XVI – XVIII wieku, ‘Nasza Przeszłość. Szkice z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce’, 80 (1993), pp. 225 – 248.
Guldon Z., Źródła i metody szacunków liczebności ludności żydowskiej w Polsce w XVI – XVIII wieku, ‘Kwartalnik Historii Kultury Materialnej’, 34, 2 (1986), pp. 249 – 263.
Guldon Z., Żydzi w Polsce do końca XVIII wieku. Wybrane zagadnienia, in: Z przeszłości Żydów polskich. Polityka, gospodarka, kultura, społeczeństwo, ed. by J. Wijaczka, G. Miernik, (2005), pp. 19 – 47.
Horn M., Żydzi na Rusi Czerwonej w XVI i pierwszej połowie XVII w. Działalność gospodarcza na tle rozwoju demograficznego, (1975).
Hundert G.D., Żydzi w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku. Genealogia nowoczesności, (2007).
Jakowenko N., Historia Ukrainy do 1795 roku, (2011).
Kraushar A., Frank i frankiści polscy 1726 – 1816, 1 – 2 (1895).
Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII wieku, (2008).
Leszczyński A., Sejm Żydów Korony 1623 – 1764, (Seria Prac Naukowych ŻIH 1994).
Lewin L., Die Judenverfolgungen im zweiten schwedisch-polnischen Kriege (1655 – 1659), ‘Zeitschrift der historischen Gesellschaft für die Provinz Posen’, 16 (1901), pp. 79 – 101.
Mahler R., Żydzi w dawnej Polsce w świetle liczb, ‘Przeszłość Demografi czna Polski’, 1967, pp. 131 – 180.
Nadav M., Th e Jewish Community od Nemyriv in 1648: Th eir Massacre and Loyalty Oath to the Cossacks, ‘Harvard Ukrainian Studies’, 8, 3/4 (December 1984), pp. 376 – 395.
Pendzich B.M., Los Żydów na Białej i Czarnej Rusi w czasie „Nieznanej wojny’ 1654 – 1667, in: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich. Materiały z konferencji Kraków 21 – 23 XI 1995, ed. by K. Pilarczyk, (1997), pp. 155 – 161.
Perednia J., Stanowisko Rzeczypospolitej szlacheckiej wobec sprawy Ukrainy na przełomie XVII – XVIII w., (Prace Komisji Nauk Historycznych 8, 1963).
Rawita-Gawroński F., Żydzi w historii i literaturze ludowej na Rusi, (1923).
Rosman M., Żydzi pańscy. Stosunki magnacko-żydowskie w Rzeczypospolitej XVIII wieku, (2005).
Schiper I., Rozwój ludności żydowskiej na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej, in: Żydzi w Polsce Odrodzonej. Działalność społeczna, gospodarcza, oświatowa i kulturalna, 1 (1932), ed. by I. Schiper, A. Tartakower, A. Hafft ka, pp. 1 – 36.
Serczyk W.A., Hajdamacy, (1972).
Serczyk W.A., Koliszczyzna, (Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 193, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 24, 1968).
Sherwin B.L., Duchowe dziedzictwo Żydów polskich, (1995), p. 250.
Stampfer S., What actually happened to the Jews on Ukraine in 1648?, ‘Jewish History’, 17 (2003), pp. 207 – 227.
Straten J. van, Did Shmu’el Ben Nathan and Nathan Hanover Exaggerate? Estimates of Jewish casualties in the Ukraine during the Cossack Revolt in 1648, ‘Zutot’, 6, 1 (2009), p. 75 – 82.
Tazbir J., Świat Panów Pasków. Eseje i studia, (1986).
Wasilewski T., Działalność polityczna i wojskowa Jeremiego Wiśniowieckiego, in: Epoka ‘Ogniem i mieczem’ we współczesnych badaniach historycznych. Zbiór studiów, ed. by M. Nagielski, (2000), p. 69 – 84.
Weinryb B.D., A Social and Economic History of the Jewish Community in Poland from 1100 to 1800, (1972).
Wurm D., Z dziejów Żydostwa brodzkiego za czasów dawnej Rzeczypospolitej Polskiej (do r. 1772), (1935), pp. 12 – 54.
Downloads
The publisher's shop:
Published
How to Cite
Issue
Section
License
The author submitting the text for publication is obliged to disclose all authors involved in the preparation of the text and (if applicable) an indication of the sources of financing of the publication, the contribution of scientific research institutions, associations and other entities ("financial disclosure").
In the case of texts prepared by two or more Authors, the Authors are obliged to send to the Editorial Staff a statement about the contribution of individual Authors to the publication (including their affiliation and an indication of the Author / Authors of the concepts, assumptions, methods, etc.). The main responsibility for the text lies with the author submitting it to the Editorial Board.
Please be advised that the editors of the Bulletin of the Polish Historical Mission are using the iThenticate anti-plagiarism program, since 2016 each article has been checked for authenticity. The editors declare that detected cases of scientific misconduct will be documented and made public by notifying relevant entities (institutions employing Authors, scientific institutions and associations, etc.).
Authors / Authors are asked to send the following documents to the Editor:
- declaration of the Author or Authors,
- statement of the Author or Authors,
- basic information about the article.
Universität Würzburg
Polnische Historische Mission
Philosophiegebäude
Am Hubland
97074 Würzburg, Germany
Stats
Number of views and downloads: 773
Number of citations: 0
