Was bedeutet die französische Revolution heute? Die Bemerkungen über Kants Interpretation von signum rememorativum

Abstract

Jakie współcześnie znaczenie ma rewolucja francuska? Uwagi na temat kantowskiej interpretacji signum rememorativum.

Artykuł jest próbą eksplikacji pojęcia politycznego entuzjazmu, za pomocą którego Immanuel Kant wyraził swój stosunek do rewolucji francuskiej, a także ukazania konsekwencji przedstawionej  przezeń interpretacji dla współczesnych dyskusji nad dziedzictwem owego przełomowego wydarzenia. Część pierwsza zawiera krótką rekonstrukcję głównych linii interpretacyjnych opisujących znaczenie rewolucji francuskiej dla współczesnej demokracji. Kolejne części tekstu (2, 3, 4, 5, 6) rozjaśniają dwuznaczny stosunek Kanta do rewolucji francuskiej. Z perspektywy moralności zostaje ona przezeń jednoznaczne potępiona, natomiast z perspektywy estetycznej i politycznej – oceniana jest bardzo wysoko. Zasadniczym pojęciem okazuje się tutaj kategoria entuzjazmu. Jako czysto racjonalny afekt,  jako doświadczane wspólnotowo irracjonalne uniesienie, pełni on w rozważaniach Kanta istotną funkcję heurystyczną, pozwalając mu uzasadnić pozytywne znaczenie rewolucji, która gdy chodzi o empiryczne fakty prowadziła do eskalacji przemocy. Kluczem do zrozumienia owej ambiwalencji jest kategoria publiczności (Publizität) oraz specyficzne rozumienie pojęcia polityki. Końcowa część artykułu ukazuje konsekwencje jego stanowiska dla współczesnych sporów na temat kryzysu legitymizacji liberalnej demokracji.