Moralna powinność, autonomia i poważanie. Kantowska koncepcja „libertas indifferentiae” między Wolffem i Crusiusem (Przełożył Mirosław Żelazny)

Abstract

Główne pytanie stawiane w artykule brzmi: czy Kantowska koncepcja wyboru pomiędzy tym, co jest moralnie dobre a tym, co złe pojawiła się już w 1785 roku (tzn. w jego Ugruntowaniu metafizyki moralności)? Odpowiedź jest pozytywna. Porównanie z koncepcjami Crusiusa i Wolffa jest kluczowe dla wyjaśnienia złożoności stanowiska Kanta dotyczącego libertas indifferentiae. Jeśli nasze postępowanie jest rozsądne albo ma racjonalny cel, możemy zawsze nakierować swoje działanie na określone perspektywy. Kiedy postępujemy moralnie, korygujemy swoje zachowanie zgodnie z dyrektywami prawa moralnego, tymczasem gdy działamy niemoralnie, nie możemy poprawić swojego postępowania poprzez odwołanie się do dyrektywy wyznaczonej przez nasz czysty rozum praktyczny, ale choć nie możemy działać rozsądnie, to przecież działamy racjonalnie i celowo. Kantowska zasada alternatywnej możliwości ludzkiego zachowania zakłada, że posiadamy dwa rodzaje uzasadnienia naszego zachowania, które odnoszą się do dwóch różnych nadrzędnych celów naszej woli i działania. Stąd nasz szacunek dla prawa moralnego nie chroni nas przed uchylaniem się od obowiązku.