Scjentystyczna szkoła filozofii marksistowskiej w Polsce i rewizjonizm
DOI:
https://doi.org/10.12775/szhf.2021.023Słowa kluczowe
marksizm, scjentyzm, rewizjonizm, materializm dialektyczny, metodologia naukAbstrakt
Celem artykułu była omówienie scjentystycznej filozofii marksistowskiej w Polsce jako jednej z odmian szerokiego nurtu rewizjonizmu w marksizmie. Zrekonstruowano jej główne cele i założenia, które można odczytać jako modernizację materializmu dialektycznego w duchu krytycznego realizmu i krytycznego racjonalizmu. Osiągnięcia scjentystycznego marksizmu porównano z perspektywą marksizmu humanistycznego, uchodzącego w Polsce za główną odmianę marksistowskiego rewizjonizmu. Jak się okazuje, tezy polskich scjentystów odpierają większość zarzutów stawianych przez rewizjonistycznych marksistów materializmowi dialektycznemu. Zarówno marksistowska filozofia naukowa, jak i marksistowska teoria społeczna mogą istnieć równolegle. Oba nurty padły jednak ofiarą degeneracji politycznej systemu socjalistycznego.
Bibliografia
Amsterdamski Stefan. 1965. Engels. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Amsterdamski Stefan. 1967. „Lenin i pojęcie materii”. W: Główne zagadnienia filozofii, t. 1, red. Władysław Krajewski, 48–60. Warszawa: PWN.
Amsterdamski, Stefan. 1983. Między historią a metodą. Warszawa: PIW.
Amsterdamski, Stefan. 1983. Nauka a porządek świata. Warszawa: PWN.
Amsterdamski Stefan, Helena Eilstein. 1961. „Pojęcie materii w literaturze marksistowskiej”. W: Jedność materialna świata, red. Helena Eilstein, 11–41. Warszawa: KiW.
Amsterdamski Stefan, Zdzisław Augustynek, Wacław Mejbaum. 1964. Prawo, konieczność, prawdopodobieństwo. Warszawa: KiW.
Baczko Bronisław. 1965. „Kryptoproblemy i historyzm”. W: Bronisław Baczko, Człowiek i światopoglądy, 373–419. Warszawa: KiW.
Baczko Bronisław. 1965. „Wokół problemów alienacji”. W: Bronisław Baczko, Człowiek i światopoglądy, 419–476. Warszawa: KiW.
Brzechczyn Krzysztof. 2016. „Rewizjonizm w Polsce – dziwaczny bękart przemian politycznych w 1956 roku”. Filo-Sofija 32: 123–137.
Butryn Stanisław. 2007. „Czynnik podmiotowy w idei ontologicznego realizmu naukowego”. Przegląd Filozoficzny 16, 3: 127–138.
Butryn Stanisław. 2008. „Has the Conception of the Quantum Origin of the Universe an Absolute Character?”. Dialogue and Universalism 18, 12: 171–180.
Cackowski Zdzisław. 1966. „Treść poznawcza wrażeń zmysłowych”. W: Główne zagadnienia filozofii, t. 2, red. Władysław Krajewski, 72–78. Warszawa: PWN.
Chudy Wojciech. 1989. „Krótka historia filozofowania marksistowskiego w Polsce”. Ethos 33, 8: 259–277.
Czajkowski Władysław. 2016. „Filozofia społeczna Leszka Nowaka w perspektywie historycznej i systematycznej”. Człowiek i Społeczeństwo 62: 53–72.
Czakon Tomasz. 2014. „Ocena marksizmu w Polsce”. W: Współczesna filozofia społeczna w Polsce: wybrane problemy, red. Tomasz Czakon, Danuta Ślęczek-Czakon, 76–111. Katowice: „Śląsk”.
Eilstein Helena. 1961. „Przyczynki do koncepcji materii jako bytu fizycznego”. W: Jedność materialna świata, red. Helena Eilstein, 42–204. Warszawa: KiW.
Eilstein Helena. 1963. „O koncepcjach »prawdy względnej«”. Studia Filozoficzne 2: 152–153.
Engels Fryderyk. 1959. Anty-Duhring. Warszawa: KiW.
Fiedosiejew Piotr. 1969. Dialektyka epoki współczesnej. Warszawa: KiW.
Kochański Zdzisław. 1966. „Poznanie jako subiektywne odbicie obiektywnej rzeczywistości”. W: Główne zagadnienia filozofii, t. 2, red. Władysław Krajewski, 54–71. Warszawa: PWN.
Kołakowski Leszek. 2010. „Cogito, materializm historyczny, ekspresyjna interpretacja osobowości”. W: Leszek Kołakowski, Kultura i fetysze, 82–130. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kołakowski Leszek. 2010. „Karol Marks i klasyczna definicja prawdy”. W: Leszek Kołakowski, Kultura i fetysze, 45–81. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kołakowski Leszek. 2010. „Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii”. W: Leszek Kołakowski, Kultura i fetysze, 14–44. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krajewski Władysław. 1963. „Dialektyka marksistowska a logika formalna”. W: Władysław Krajewski, Szkice filozoficzne, 143–162. Warszawa: KiW.
Krajewski Władysław. 1963. „O przedmiocie filozofii marksistowskiej”. W: Władysław Krajewski, Szkice filozoficzne, 22–40. Warszawa: KiW.
Krajewski Władysław. 1963. „Problem prawdziwości wrażeń i pojęć”. W: Władysław Krajewski, Szkice filozoficzne, 233–246. Warszawa: KiW.
Krajewski Władysław. 1963. „Spory i szkoły w filozofii marksistowskiej”. W: Władysław Krajewski, Szkice filozoficzne, 9–21. Warszawa: KiW.
Krajewski Władysław. 1973. Engels o ruchu materii i jego prawidłowości. Warszawa: KiW.
Krajewski Władysław. 1974. „Redukcja, idealizacja, korespondencja”. W: Zasada korespondencji w fizyce a rozwój nauki, red. Władysław Krajewski, Wacław Mejbaum, Jan Such, 115–146. Warszawa: PWN.
Krajewski Władysław. 1994. „Filozofia nauki w Polsce”. Studia Philosophiae Christianae 30, 2: 185–192.
Krajewski Władysław. 2005. Współczesna filozofia naukowa. Warszawa: WFiS UW.
Krajewski Władysław. 2011. „Naukowa filozofia przyrody”. W: Filozofia przyrody – dziś, red. Włodzimierz Ługowski, Igor K. Lisiejew, 28–32. Warszawa: IFiS PAN.
Kurowicki Jan. 1977. Poznanie a społeczeństwo. Warszawa: PIW.
Lenin Włodzimierz. 1984. „Materializm a empirokrytycyzm”. W: Włodzimierz Lenin, Dzieła wszystkie, t. 18. Warszawa: KiW.
Ładosz Jarosław. 1961. Wielowartościowe rachunki zdań a rozwój logiki. Warszawa: KiW.
Ładosz Jarosław. 1965. Współczesne formy walki idealizmu z materializmem. Warszawa: KiW.
Ładosz Jarosław. 1973. Materializm dialektyczny. Warszawa: PZWS.
Łoziński Romuald. 1985. Antysubiektocentryczna idea praktyki. Wrocław: WUWR.
Łoziński Romuald. 1991. Problematyczność „prawdy”. Wrocław: WUWR.
Martel Karol. 1963. Podstawowe zagadnienia marksistowskiej teorii poznania. Warszawa: KiW.
Mejbaum Wacław. 1974. „Relacja korespondencji z punktu widzenia semantycznej teorii prawdy”. W: Zasada korespondencji w fizyce a rozwój nauki, red. Władysław Krajewski, Wacław Mejbaum, Jan Such, 281–298. Warszawa: PWN.
Niemczyk Marcin. 2019. „Rewizjonizm jako przejaw racjonalizacji myśli socjalistycznej”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia Sectio G 66, 1: 331–348.
Nowak Leszek. 1977. U podstaw dialektyki marksowskiej. Warszawa: PWN.
Nowak Leszek.1977. Wstęp do idealizacyjnej teorii nauki. Warszawa: PWN.
Nowak Leszek. 1979. „Klasyczna i esencjalistyczna koncepcja prawdy”. W: Odkrycie, abstrakcja, prawda, empiria, historia a idealizacja, red. Andrzej Klawiter, Leszek Nowak, 115–125. Warszawa–Poznań: PWN.
Nowak Leszek. 2007. „Marksizm dzisiaj”. Przegląd Filozoficzny 16, 3: 283–292.
Nowak Leszek, Izabella Nowak. 1979. „Zasada wszechzwiązku i systemowość prawdy”. W: Odkrycie, abstrakcja, prawda, empiria, historia a idealizacja, red. Andrzej Klawiter, Leszek Nowak, 126–141. Warszawa–Poznań: PWN.
Schaff A. 1959. Z zagadnień marksistowskiej teorii prawdy. Warszawa: KiW.
Such Jan. 1974. „Relacja korespondencji a wynikanie”. W: Zasada korespondencji w fizyce a rozwój nauki, red. Władysław Krajewski, Wacław Mejbaum, Jan Such, 65–114. Warszawa: PWN.
Such Jan. 1975. Problemy weryfikacji wiedzy. Warszawa: PWN.
Such Jan. 1986. Szkice o dialektyce. Warszawa: KiW.
Such Jan. 1992. Dialektyczne wizje świata. Warszawa–Poznań: PWN.
Synowiecki Adam. 1980. Byt i myślenie. Warszawa: KiW.
Walicki Andrzej. 2007. „Marksistowska filozofia w PRL w świetle osobistych wspomnień”. Przegląd Filozoficzny 16, 3: 247–276.
Woleński Jan. 2011. „From Controlled Liberalism to Real Pluralism. The Development of Philosophy in Poland at the End of the Communism Era”. W: 20 Years After the Collapse of Communism, red. Nicolas Hayoz i in., 559–572. Bern: Peter Lang.
Winczewski Damian. 2021. „Materializm dialektyczny po »diamacie«: naukowa ontologia dialektyczna i materializm przyrodniczy”. Filozofia i Nauka 9, 1: 311–336.
Zamiara Krystyna. 2010. „U początków poznańskiej szkoły metodologicznej”. W: Filozofia na Uniwersytecie w Poznaniu, red. Tadeusz Buksiński, 283–308. Poznań: Wydawnictwo UAM.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1459
Liczba cytowań: 0
