Między podziałami a wspólnotą: symbole narodowe Czarnogóry
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2018.2.07Słowa kluczowe
symbole narodowe, flaga, godło, hymn, Czarnogóra, tożsamość czarnogórskaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie roli symboliki narodowej w procesach tożsamościowych w naznaczonym podziałami 620-tysięcznym społeczeństwie Czarnogóry, które w 2006 r. podjęło decyzję o państwowym usamodzielnieniu się. Analizie poddano czarnogórskie przedsięwzięcia z zakresu polityki symboli i towarzyszące im spory, przy jednoczesnym uwzględnieniu szerszego kontekstu społeczno-politycznego i historycznego omawianych zjawisk. Przykład czarnogórski pokazuje, jak sprzeczna może być rola symboli narodowych w warunkach polaryzacji społecznej. Spory o symbolikę stają się swoistym papierkiem lakmusowym, ujawniającym istniejące podziały polityczne i tożsamościowe. W nieustannym negocjowaniu tożsamości każdy, najdrobniejszy nawet element symboliki urasta do rangi kwestii o fundamentalnym znaczeniu.
Between division and unity: National symbols of Montenegro
At the time of Yugoslavia’s breakup, Montenegro, its smallest republic, instead of independence chose to remain in a common state organism with Serbia, forming the so-called Third Yugoslavia. Only in the late 1990s, against the backdrop of adverse geopolitical and economic situation of the Federal Republic of Yugoslavia and growing discord in Serbo-Montenegrin relations, the aspirations for independence began to be more clearly articulated in Montenegro. This process was accompanied by endless identity disputes, i.a., on the issue of a separate Montenegrin language, non-canonical Montenegrin Orthodox Church and, generally speaking, on the issue of existence of a Montenegrin national identity distinct from the Serbian. In 2004, i.e. in the period of the State Union of Serbia and Montenegro (2003–2006), a bill on Montenegrin state symbols was passed. The introduction of new flag, coats of arms and anthem two years before the independence referendum meant a complete abandonment of the symbols associated with the broadly defined community of Serbs and Montenegrins and the Yugoslav tradition, as well as a return to the heraldry of the independent Montenegro recognised at the Congress of Berlin in 1878. The controversy about the introduced symbols became part of a broader debate on independence and identity within the divided Montenegrin society. In the new socio-political reality after 2006, the argument about the officially adopted symbols of the already independent Montenegro has remained a distinct element of the Montenegrin identity discourse. The case of Montenegro shows how contradictory the role of national symbols can be when a society is polarised. Disputes over them become a kind of litmus test revealing the existing political and identity divisions. In the everlasting negotiation of identity, even the tiniest aspects of state symbols grow to fundamental importance.
Между раздорами и общностью: национальные символы Черногории
В момент распада Югославии Черногория, как самая малая среди ее республик, вместо независимости выбрала остаться в едином государственном организме с Сербией – т.н. третьей Югославии. Только к концу 90-х гг. XX в. на фоне неблагоприятного геополитического и экономического положения Федеративной Республики Югославия, а также усиливающихся разногласий в сербо-черногорских отношениях, в Черногории стали все отчетливее озвучивать стремление к независимости. Этому процессу сопутствовали непрекращающиеся споры об идентичности, м. пр. вокруг вопроса о существовании отельного черногорского языка, неканонической Черногорской православной церкви, а также – шире – вокруг проблемы, отдельной от сербской, черногорской национальной идентичности. В 2004 г. те. уже в период существования более свободного государственного союза Сербии и Черногории (2003–2006) был принят закон о черногорских государственных символах. Введение, за два года до референдума о независимости, новых флага, герба и гимна означало полный уход от символики, ассоциирующейся с широко понимаемой общностью сербов и черногорцев и югославской традицией, а также возврат к геральдике времен независимости Черногории, признанной Берлинским конгрессом 1878 r. Споры, связанные с нововведенной символикой стали частью более широкой дискуссии о независимости и идентичности, которая велась в расколотом черногорском обществе. В новой социально-политической действительности после 2006 г. полемика вокруг официально утвержденных символов уже независимой Черногории продолжала и впредь быть характерным элементом черногорского дискурса об идентичности. Черногорский пример показывает, насколько противоречивой может быть роль национальных символов в условиях общественной поляризации. Споры о символике становятся своеобразным лакмусовым тестом, обнажающим существующие политические и идентичностные расколы. В постоянном негоциировании идентичности, каждый, даже мельчайший элемент символики превращается в вопрос фундаментального значения.
Bibliografia
Akty prawne i dokumenty:
Nacrt Ustava Crne Gore, 2007, http://media.cgo-cce.org/2013/06/Nacrt-Ustava-Republike-Crne-Gore.pdf.
Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. godine: Stanovništvo Crne Gore prema polu, tipu naselja, nacionalnoj, odnosno etničkoj pripadnosti, vjeroispovijesti i maternjem jeziku po opštinama u Crnoj Gori, http://www.monstat.org/userfiles/file/popis2011/ saopstenje/saopstenje(1).pdf.
Ustav Crne Gore, Oktobar 2007, http://www.skupstina.me/images/dokumenti/ustav-crne-gore.pdf.
Ustav Republike Crne Gore, „Službeni List RCG” (1992), nr 48/92, http://www.uniset.ca/micro- states/montenegro_1055251939.pdf.
Zakon o državnim simbolima i Danu državnosti Crne Gore, 2004, http://www.gov.me/ files/1143206664.doc.
Устав за Књажевину Црну Гору, 1905, http://www.montenegrina.net/pages/pages1/istorija/ dokumenti/Ustav%20Crne%20Gore%20iz%201905.pdf.
Устав Краљевине Србије, Београд 1888, http://www.uzzpro.gov.rs/doc/biblioteka/digitalna-biblioteka/1888-ustav-knjazevstva-srbije.pdf.
Opracowania i artykuły:
Andrijašević Ž., Rastoder Š., Istorija Crne Gore: Od najstarjih vremena do 2003, Podgorica 2006.
Billig M., Banalny nacjonalizm, tłum. M. Sekerdej, Kraków 2008.
Đukanović D., „Identitetska pitanja” i linije unutrašnjih podela u Crnoj Gori, „Međunarodni Problemi” (2014), nr 3–4, s. 395–422.
Dymarski M., Stosunki etniczne w Czarnogórze – aspekt historyczny i współczesny, „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne” 25 (2017), s. 207–227.
Jović D., Yugoslavia: A State that Withered Away, West Lafayette 2009.
Kolstø P., National symbols as signs of unity and division, „Ethnic and Racial Studies” 29 (2006), no. 4, s. 676–701.
Koprivica V., Himna, zastava i grb bez države, „B92.net” 17.07.2004, https://www.b92.net/info/ vesti/pregled_stampe.php?yyyy=2004&mm=07&dd=17&nav_id=146066.
Lukšić nudi opoziciji novu zastavu i himnu, „Al Jazeera Balkans” 18.05.2012, http://balkans. aljazeera.net/vijesti/luksic-nudi-opoziciji-novu-zastavu-i-himnu.
Melnytska K., Język a tożsamość: przypadek Czarnogóry, „Adeptus” (2016), nr 8, s. 50–71, https://ispan.waw.pl/journals/index.php/adeptus/article/view/a.2016.013/2430.
Miljić M., Samardžić A., Crnogorski državni i dinastički grbovi, http://montenegrina.net/pages/ pages1/istorija/dokumenti/grbovi_cg.htm.
Moroz-Grzelak L., Emblematyczne formy manifestowania wartości w świecie postjugosłowiańskim, w: Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości, t. 4: Wartości w świecie słowiańskim, red. E. Golachowska, D. Pazio-Wlazłowska, Warszawa 2015, s. 355–368.
Morrison K., Change, Continuity and Consolidation: Assessing Five Years of Independence, „LSEE Papers” (2011), no. 2, http://eprints.lse.ac.uk/48039/1/ Libfile_repository_Content_LSEE_ Change%2C%20continuity%28author%29.pdf.
Morrison K., Montenegro: A Modern History, London 2009.
Roberts E., Realm of the Black Mountain: A History of Montenegro, London 2007.
Smith A., Etniczne źródła narodów, tłum. M. Głowacka-Grajper, Kraków 2009.
Smith A., Nacjonalizm. Teoria, historia, ideologia, tłum. E. Chomicka, Warszawa 2007.
Špadijer M., Czarnogóra przed i po referendum, w: Bunt tradycji – tradycja buntu. Księga dedykowana profesorowi Krzysztofowi Wrocławskiemu, red. M. Bogusławska, G. Szwat-Gyłybowa, Warszawa 2008, s. 195–207.
Stavovi crnogorskih građana o identitetu: Istraživanje CEDEM-a sa komentarom, „Matica” (2014), nr 59, s. 7–40, http://maticacrnogorska.me/files/59/04%20istrazivanje%20javnog%20 mnjenja_opt.pdf.
Sudnik K., Tradycyjny system wartości a współczesna identyfikacja kulturowa i narodowa Czarnogórców, w: Konstrukcje i dekonstrukcje tożsamości, t. 4: Wartości w świecie słowiańskim, red. E. Golachowska, D. Pazio-Wlazłowska, Warszawa 2015, s. 205–220.
Zieliński B., Hymnografia krajów byłej Jugosławii, w: Z polskich studiów slawistycznych, ser. 13, t. 1: Literaturoznawstwo. Kulturoznawstwo. Folklorystyka. Prace na XVI Międzynarodowy Kongres Slawistów w Belgradzie 2018, red. B. Zieliński, Poznań 2018, s. 313–322.
Алексић: Државне симболе треба радикално мијењати, 07.08.2010, http://www.nova.org. me/stranica.php?tip=vijesti&id=435.
Јован Маркуш: Текст химне Црне Горе је дело усташког ратног злочинца Секуле Дрљевића, „Нова Српска Политичка Мисао” 11.10.2013, http://www.nspm.rs/hronika/jovan-markus-tekst-himne-crne-gore-je-delo-ustaskog-ratnog-zlocinca-sekule-drljevica.html.
Маркуш Ј., Грбови, заставе и химне у Црној Гори, Цетиње 2007.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 288
Liczba cytowań: 0