Ruch Filozoficzny
Witkacowska ironia w kontekście filozoficznym. Wokół Jedynego wyjścia S. I. Witkiewicza
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/RF.2019.007
Abstrakt
W artykule staram się pokazać, w jaki sposób można interpretować dzieła Witkacego poprzez rzadko przywoływaną w tym kontekście kategorię ironii. Zajmuję się problemem stwarzającego liczne problemy interpretacyjne stylu Witkiewicza. Staram się pokazać, że przekazu, który płynie z dzieł Witkiewicza, nie należy interpretować jako wyraźnie groteskowego i parodystycznego, a ironię i parodię lub groteskę można pogodzić z uznaniem tematów „poważnych” i „pedagogicznych” w jego pracach. Jako przykład tej procedury proponuję analizę ostatniej powieści Witkiewicza – Jedyne wyjście, gdzie stara się on zaproponować własną doktrynę filozoficzną, a ta strategia ukryta jest pod płaszczykiem powieści.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Błoński Jan. 2003. Witkacy na zawsze. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bocheński Tomasz. 2010. Ironia czasu, czyli historia Witkacowskiej autoironii. W: Tomasz Bocheński, Witkacy i reszta świata. 59–73. Łódź: Officyna.
Czapliński Przemysław. 1988. „Powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza wobec teorii czystej formy”. Pamiętnik Literacki 2: 75–105.
Degler Janusz. 1976. „Witkacy – wychowawca narodu”. Odra 10: 95–97.
Dombrowski Maciej. 2005. „Filozofia w »Jedynym wyjściu« Stanisława Ignacego Witkiewicza”. W: Z filozoficznych inspiracji literatury. Materiały z Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Doktorantów. 21–22 października 2004. Toruń. Red. Marzenna Cyzman i Katarzyna Szostakowska. 135–147. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Dombrowski Maciej. 2016. „Filozofia w przebraniu powieści. O »Jedynym wyjściu« Stanisława Ignacego Witkiewicza”. Rocznik Podhalański XI: 339–364.
Elżanowska Małgorzata. 1991. „Błazeństwo – sprawa poważna”. Ogród 4: 305–309.
Gerould Daniel. 1981. Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, przeł. Ignacy Sieradzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Głowiński Michał. 1972. „Witkacy jako pantagruelista”. W: Studia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, red. Michał Głowiński, Jerzy Sławiński. 59–82. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grochowski Grzegorz. 2000. „Hybrydyzacja w służbie autokreacji. »Narkotyki« Stanisława Ignacego Witkiewicza”. W: Grzegorz Grochowski, Tekstowe hybrydy. Literackość i jej pogranicza. 161–203. Wrocław: Funna.
Hutcheon Linda. 2007. Teoria parodii. Lekcja sztuki XX wieku, przeł. Agnieszka Wojtanowska, Witold Wojtowicz. Wrocław: Wydawnictwo Atut.
Jakowska Krystyna. 1983. Powrót autora: renesans narracji auktorialnej w polskiej powieści międzywojennej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kayser Wolfgang. 2003. „Próba określenia istoty groteskowości”, przeł. Ryszard Handke. W: Groteska, red. Michał Głowiński. 17–30. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Kierkegaard Søren. 1999. O pojęciu ironii z nieustającym odniesieniem do Sokratesa, przeł. Alina Djakowska. Warszawa: K.R.
Łaguna Piotr. 1984. Ironia jako postawa i jako wyraz. Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Mitosek Zofia. 2003. „Jak ugryźć Witkacego (Stanisław Ignacy Witkiewicz »Jedyne wyjście«)”. W: Zofia Mitosek, Poznanie (w) powieści – od Balzaka do Masłowskiej. 156–172. Kraków: Universitas.
Nowotny-Szybistowa Magdalena. 1973. Osobliwości leksykalne w języku Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Nycz Ryszard. 2000. Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Kraków: Universitas.
Onimus Jean, „Groteskowość a doświadczenie świadomości”, przeł. Krystyna Falicka. W: Groteska, red. Michał Głowiński. 73–86. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Ososiński Tomasz. 2014. Ironia a jednostka. Koncepcja ironii Friedricha Schlegla i Sokratesa. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Patyk Romana. 2004. „Sokrates wiszący”. Edukacja Filozoficzna 37: 269–281.
Reale Giovanni. 1999. Historia filozofii starożytnej, przeł. Edward Iwo Zieliński. T. 2. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Schlegel Friedrich. 2009. Fragmenty, tłum. Carmen Bartl, oprac. Michał Paweł Markowski. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Skwara Marta. 2012. Wśród Witkacoidów: w świecie tekstów, w świecie mitów. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Słowiński Mirosław. 1990. Błazen. Dzieje postaci i motywu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sokół Lech. 1973. Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN.
Speina Jerzy. 1965. Powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza. Forma i struktura. Toruń: Towarzystwo Naukowe.
Sznajderman Monika. 2014. Błazen. Maski i metafory. Warszawa: Iskry.
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Ingarden Roman. 2002. Korespondencja filozoficzna, oprac. Bohdan Michalski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 1993. Jedyne wyjście, oprac. Anna Micińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 1993. Narkotyki. Niemyte dusze, oprac. Anna Micińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2002. „Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne, oprac. Janusz Degler, Lech Sokół. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2002. „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz, „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia” i inne pisma filozoficzne (1902–1932), oprac. Bohdan Michalski. 145–354. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2003. O Czystej Formie i inne pisma o sztuce, oprac. Janusz Degler. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2014. „O idealizmie i realizmie”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz, »Nauki ścisłe a filozofia« i inne pisma filozoficzne (1933–1939), oprac. Maciej Dombrowski i Magdalena Bizior-Dombrowska. 94–160. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wittgenstein Ludwig. 2000. Tractatus logico-philosophicus, przeł. Bogusław Wolniewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Żmigrodzka Maria. 1986. „Etos ironii romantycznej po polsku”. W: Problemy wiedzy o kulturze, red. Alina Brodzka, Maryla Hopfinger, Janusz Lalewicz. 521–534. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żmigrodzka Maria. 1994. „Ironia romantyczna”. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa. 378–379. Wrocław: Ossolineum.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
ISSN 0035-9599 (print)
ISSN 2545-3173 (online)