Witkacy’s Irony in the Philosophical Context. Around the Jedyne wyjście by S. I. Witkiewicz
DOI:
https://doi.org/10.12775/RF.2019.007Keywords
Witkacy, novel, irony, parody, grotesque, philosophyAbstract
In this article, I try to show how the category of irony rarely invoked in the philosophical context can be used in the interpretation of Witkacy’s works. I deal with the problem of Witkiewicz’s style, which poses numerous interpretational problems. I try to show that the message of the works by Witkiewicz should not be read as clearly grotesque and parodic and that both the irony and parody or grotesque can be reconciled with the recognition of “serious” and “pedagogical” topics in his works. As an example of this procedure I propose the analysis of the latest Witkiewicz’s novel, Jedyne wyjście (The Only Way Out), where he tries to propose his own philosophical doctrine and this strategy is hidden under the cover of the novel.References
Błoński Jan. 2003. Witkacy na zawsze. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Bocheński Tomasz. 2010. Ironia czasu, czyli historia Witkacowskiej autoironii. W: Tomasz Bocheński, Witkacy i reszta świata. 59–73. Łódź: Officyna.
Czapliński Przemysław. 1988. „Powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza wobec teorii czystej formy”. Pamiętnik Literacki 2: 75–105.
Degler Janusz. 1976. „Witkacy – wychowawca narodu”. Odra 10: 95–97.
Dombrowski Maciej. 2005. „Filozofia w »Jedynym wyjściu« Stanisława Ignacego Witkiewicza”. W: Z filozoficznych inspiracji literatury. Materiały z Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Doktorantów. 21–22 października 2004. Toruń. Red. Marzenna Cyzman i Katarzyna Szostakowska. 135–147. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Dombrowski Maciej. 2016. „Filozofia w przebraniu powieści. O »Jedynym wyjściu« Stanisława Ignacego Witkiewicza”. Rocznik Podhalański XI: 339–364.
Elżanowska Małgorzata. 1991. „Błazeństwo – sprawa poważna”. Ogród 4: 305–309.
Gerould Daniel. 1981. Stanisław Ignacy Witkiewicz jako pisarz, przeł. Ignacy Sieradzki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Głowiński Michał. 1972. „Witkacy jako pantagruelista”. W: Studia o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, red. Michał Głowiński, Jerzy Sławiński. 59–82. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grochowski Grzegorz. 2000. „Hybrydyzacja w służbie autokreacji. »Narkotyki« Stanisława Ignacego Witkiewicza”. W: Grzegorz Grochowski, Tekstowe hybrydy. Literackość i jej pogranicza. 161–203. Wrocław: Funna.
Hutcheon Linda. 2007. Teoria parodii. Lekcja sztuki XX wieku, przeł. Agnieszka Wojtanowska, Witold Wojtowicz. Wrocław: Wydawnictwo Atut.
Jakowska Krystyna. 1983. Powrót autora: renesans narracji auktorialnej w polskiej powieści międzywojennej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Kayser Wolfgang. 2003. „Próba określenia istoty groteskowości”, przeł. Ryszard Handke. W: Groteska, red. Michał Głowiński. 17–30. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Kierkegaard Søren. 1999. O pojęciu ironii z nieustającym odniesieniem do Sokratesa, przeł. Alina Djakowska. Warszawa: K.R.
Łaguna Piotr. 1984. Ironia jako postawa i jako wyraz. Wrocław: Wydawnictwo Literackie.
Mitosek Zofia. 2003. „Jak ugryźć Witkacego (Stanisław Ignacy Witkiewicz »Jedyne wyjście«)”. W: Zofia Mitosek, Poznanie (w) powieści – od Balzaka do Masłowskiej. 156–172. Kraków: Universitas.
Nowotny-Szybistowa Magdalena. 1973. Osobliwości leksykalne w języku Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Nycz Ryszard. 2000. Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Kraków: Universitas.
Onimus Jean, „Groteskowość a doświadczenie świadomości”, przeł. Krystyna Falicka. W: Groteska, red. Michał Głowiński. 73–86. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Ososiński Tomasz. 2014. Ironia a jednostka. Koncepcja ironii Friedricha Schlegla i Sokratesa. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Patyk Romana. 2004. „Sokrates wiszący”. Edukacja Filozoficzna 37: 269–281.
Reale Giovanni. 1999. Historia filozofii starożytnej, przeł. Edward Iwo Zieliński. T. 2. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Schlegel Friedrich. 2009. Fragmenty, tłum. Carmen Bartl, oprac. Michał Paweł Markowski. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Skwara Marta. 2012. Wśród Witkacoidów: w świecie tekstów, w świecie mitów. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Słowiński Mirosław. 1990. Błazen. Dzieje postaci i motywu. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Sokół Lech. 1973. Groteska w teatrze Stanisława Ignacego Witkiewicza. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN.
Speina Jerzy. 1965. Powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza. Forma i struktura. Toruń: Towarzystwo Naukowe.
Sznajderman Monika. 2014. Błazen. Maski i metafory. Warszawa: Iskry.
Witkiewicz Stanisław Ignacy, Ingarden Roman. 2002. Korespondencja filozoficzna, oprac. Bohdan Michalski. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 1993. Jedyne wyjście, oprac. Anna Micińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 1993. Narkotyki. Niemyte dusze, oprac. Anna Micińska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2002. „Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia. Szkice estetyczne, oprac. Janusz Degler, Lech Sokół. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2002. „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz, „Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia” i inne pisma filozoficzne (1902–1932), oprac. Bohdan Michalski. 145–354. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2003. O Czystej Formie i inne pisma o sztuce, oprac. Janusz Degler. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Witkiewicz Stanisław Ignacy. 2014. „O idealizmie i realizmie”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz, »Nauki ścisłe a filozofia« i inne pisma filozoficzne (1933–1939), oprac. Maciej Dombrowski i Magdalena Bizior-Dombrowska. 94–160. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Wittgenstein Ludwig. 2000. Tractatus logico-philosophicus, przeł. Bogusław Wolniewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Żmigrodzka Maria. 1986. „Etos ironii romantycznej po polsku”. W: Problemy wiedzy o kulturze, red. Alina Brodzka, Maryla Hopfinger, Janusz Lalewicz. 521–534. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Żmigrodzka Maria. 1994. „Ironia romantyczna”. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa. 378–379. Wrocław: Ossolineum.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
Stats
Number of views and downloads: 1213
Number of citations: 0