Kulturowa motywacja przekładu
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2013.030Słowa kluczowe
przekład, konotacja leksykalna, motywacja semantyczna, efekt semantycznyAbstrakt
Prezentowany artykuł poświęcony jest refleksji nad kulturową motywacją przekładu, co wpisuje go w nurt badań z zakresu semantyki leksykalnej i przekładoznawstwa. Podjęta w nim problematyka skupia się wokół kilku zagadnień, spośród których najważniejszy jest wpływ konotacji leksykalnych danej jednostki leksykalnej na wybór i decyzje tłumacza w procesie przekładu. Do założeń badawczych artykułu należy uznanie kulturowego uwikłania systemu językowego oraz wynikająca z niego konieczność kulturowej weryfikacji wyborów translatologicznych, tj. uznanie, że w tłumaczeniu, oprócz systemowej odpowiedniości jednostek leksykalnych, ważna jest także ich adekwatność kulturowa. Ekwiwalencję kulturową jednostek leksykalnych można zweryfikować na poziomie ich konotacji leksykalnych. Istotną z punktu widzenia translatologii właściwością konotacji leksykalnych jest ich zależność od danego języka i kryjącej się za nim kultury: konotacje leksemów nie są identyczne w poszczególnych językach, a jednocześnie są czynnikiem wpływającym na sposób rozumienia wyrazów przez daną społeczność. Z tego względu cechy konotacyjne, najjaskrawiej i najpełniej odzwierciedlające kulturowe uwikłanie słów, powinny stanowić obiekt wnikliwej analizy tłumacza, powinny też – tam, gdzie jest to istotne z punktu widzenia tekstu – warunkować jego wybór jednostek leksykalnych. Ilustracją praktyczną powyższych rozważań jest analiza porównawcza grupy polskich jednostek leksykalnych i ich „odpowiedników” w języku francuskim, włoskim i angielskim.
Bibliografia
ANUSIEWICZ J., 1990, Problematyka językowego obrazu świata w poglądach niektórych językoznawców i filozofów niemieckich XX wieku, w: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin: Wyd. UMCS, s. 277–287.
ARROJO R., 1997, Asymmetrical Relations of Power and the Ethics of Translation, TE XTconTEXT, vol. 11, s. 5–25.
BARTMIŃSKI J. (red.), 1988, Konotacja, Lublin: Wyd. UMCS.
BARTMIŃSKI J., NIEBRZEGOWSKA-BARTMIŃSKA S., NYCZ R. (red.), 2004, Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, Lublin: Wyd. UMCS.
BARTMIŃSKI J., TOKARSKI R., 1993, Definicja semantyczna: czego? i dla kogo?, w: J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin: Wyd. UMCS, s. 47–61.
BARTMIŃSKI J., TOKARSKI R. (red.), 1998, Profilowanie w języku i tekście, Lublin: Wyd. UMCS.
BERMAN A., 1995, Pour une critique des traductions: John Donne, Paris: Gallimard.
BERMAN A., 1999, La traduction et la lettre ou l’Auberge du lointain, Paris: Seuil.
DANEK D., 2004, Dwie funkcje tytułu: identyfikująca i wprowadzająca, w: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska (red.), Tekstologia, vol. 2, s. 81–89.
DOBRZYŃSKI J. I IN. (red.), 1982, Wielki słownik francusko-polski, t. 2: M–Z, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
JORDANSKAJA L., MIELCZUK I., 1988, Konotacja w semantyce lingwistycznej i leksykografii, w: J. Bartmiński (red.), Konotacja, Lublin: Wyd. UMCS, s. 9–43.
LADMIRAL J.-R., 1979, Traduire: théorèmes pour la traduction, Paris: Payot.
LAKOFF G., JOHNSON M., 1988, Metafory w naszym życiu, tłum. T. P. Krzeszowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
LANGACKER R. W., 1990, Subjectification, Cognitive Linguistic, vol. 1–1, s. 5–38.
LANGACKER R. W., 1995, Wykłady z gramatyki kognitywnej, Lublin: Wyd. UMCS.
LEC S. J., 2001, Pensieri spettinati, Roma: Bompiani.
LEC S. J., 2009, Myśli nieuczesane. Wszystkie, Warszawa: Noir sur Blanc.
LEC S. J., 2009, Pensées Échevelées, Warszawa: Noir sur Blanc.
MAURIAC F., 1933, Le noeud de vipères, Paris: Grasset.
MAURIAC F., 1951, Vipers’ Tangle, Chicago: LOYOLA University Press.
MAURIAC F., 1983, Kłębowisko żmij, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
NIDA E., 1964, Toward a Science of Translating, with Special Reference to Principles and Procedures Involved in Bible Translating, Leiden: E. J. Brill.
PETIT ROBERT, 2005, Dictionnaire de la langue française, Paris: Dictionnaires Le Robert.
PUZYNINA J., 1990, Słowo Norwida, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SAPIR E., 1978, Kultura, język, osobowość, przekł. B. Stanosz, R. Zimand, wstęp A. Wierzbicka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
SAPIR E., 1949, Selected writings in language, culture and personality, Berkeley: University of California Press.
TOKARSKI R., 1987, Znaczenie słowa i jego modyfikacje w tekście, Lublin: Wyd. UMCS.
TOKARSKI R., 1989, Poziomy konotacji semantycznej, w: J. Puzynina, J. Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 2: Zagadnienia leksykalne i aksjologiczne, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s. 45–52.
TOKARSKI R., 1990a, Językowy obraz świata w metaforach potocznych, w: J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin: Wyd. UMCS, s. 66–81.
TOKARSKI R., 1990b, Prototypy i konotacje. O semantycznej analizie słowa w tekście poetyckim, Pamiętnik Literacki LXXXI, vol. 2, s. 45–57.
TOKARSKI R., 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, w: J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze.
TOKARSKI R., 1995, Tło kulturowe a znaczenia jednostek leksykalnych, w: A. M. Lewicki, R. Tokarski (red.), Kreowanie świata w tekstach, Lublin: Wyd. UMCS, s. 23–31.
TOKARSKI R., 2004, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin: Wyd. UMCS.
TOKARSKI R., 2008, Konotacja a problemy kategoryzacji, w: A. Dąbrowska, A. Nowakowska (red.), Język a kultura, t. 20: Tom jubileuszowy, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 15–25.
VENUTI L. (red.), 1992, Rethinking Translation – Discourse, Subjectivity, Ideology, London–New York: Routledge.
VENUTI L., 1995, The Translator’s Invisibility. A History of Translation, London–New York: Routledge.
VINAY J.-P., DARBELNET J., 1977, Stylistique comparée du français à l’anglais, Paris: Marcel Didier.
WHORF B. L., 1956, Language, Thought, and Reality: selected writings, Cambridge: Technology Press of Massachusetts Institute of Technology.
WHORF B. L., 1982, Język, myśl i rzeczywistość, przekł. T. Hołówka, wstęp A. Schaff, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
ZARĘBA L., 2006, Słownik idiomatyczny francusko-polski, Kraków: Universitas.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 395
Liczba cytowań: 0