Interpretacja „w czasie rzeczywistym”: struktura tematyczno-rematyczna a teoria relewancji
DOI:
https://doi.org/10.12775/LinCop.2012.012Słowa kluczowe
struktura tematyczno-rematyczna, teoria relewancji, przetwarzanie języka, akcent zdaniowy, porządek wyrazówAbstrakt
W pracy najpierw omawia się relacje pomiędzy abstrakcyjnie rozumianą strukturą tematyczno-rematyczną (STR) (Bogusławski 1977 i in.) a procesem przetwarzania przez odbiorcę linearnego toku wypowiedzenia w czasie rzeczywistym. Wskazuje się na pewne problemy z tym związane i potem wykorzystuje wybrane pojęcia teorii relewancji (Sperber i Wilson 1995 i in.), by zaproponować dynamiczne podejście do STR w języku polskim. Struktura tematyczno-rematyczna jest także w tym modelu rozumiana jako zestaw podziałów treści wypowiedzenia, ale z tą różnicą, że te podziały powstają w czasie rzeczywistym jako wynik procedur interpretacji u odbiorcy i pod wpływem inferencji pragmatycznej zachodzącej już podczas samego procesu przetwarzania. Autor stawia tezę, że na poziomie mniejszych fragmentów wypowiedzenia wykładniki STR (tu: miejsce przyłożenia głównego akcentu zdaniowego oraz szyk głównych składników) kierują procesem budowania i weryfikowania przez odbiorcę hipotez o eksplicytnej treści wypowiedzenia i jego implikaturach. W zaproponowanym dynamicznym modelu różne podziały tematyczno-rematyczne mogą powstać na różnych etapach przetwarzania wypowiedzenia, i w tym szukamy źródeł pewnych efektów presupozycyjnych i stylistycznych związanych z STR.
Bibliografia
Bogusławski A., 1977, Problems of the thematic-rhematic structure of sentences, Warszawa: PWN.
Bolinger D., 1983, The inherent iconism of intonation, w: J. Haiman (red.), Iconicity in syntax, Amsterdam: John Benjamins, s. 97–109.
Breheny R., 1998, Interface economy and focus, w: V. Rouchota i A. H. Jucker (red.), Current issues in relevance theory, Amsterdam: John Benjamins, s. 105–139.
Brown G. i Yule G., 1983, Discourse analysis, Cambridge: CUP.
Carston R., 2000, Explicature and semantics, UCL Working Papers in Linguistics 12, s. 1–44.
Carston R., 2002, Thoughts and utterances, Oxford: Blackwell.
Danielewiczowa M., 1995, O znaczeniu zdań pytajnych w języku polskim. Charakterystyka struktury tematyczno-rematycznej wypowiedzeń interrogatywnych, Warszawa: UW.
Danielewiczowa M., 2001, Miejsce przyłożenia głównego akcentu zdaniowego a znaczenie predykatów mentalnych, Prace Filologiczne XLVI, s. 133–145.
Firbas J., 1992, Functional sentence perspective in written and spoken communication, Cambridge: CUP.
Grice H. P., 1989, Studies in the Way of Words, Cambridge, MA: Harvard University Press.
Halliday M., 1967/8, Notes on transitivity and theme in English, Journal of Linguistics 3: s. 37–81; 4: s. 179–215.
Herburger E., 2000, What counts: focus and quantification, Cambridge, MA: MIT Press.
Huszcza R., 1980, Tematyczno-rematyczna struktura zdania w języku polskim, Polonica VI, s. 57–71.
Huszcza R., 2000, Nie ma, żeby nie było – o segmentalnych wykładnikach tematyczno-rematycznej struktury zdania w polszczyźnie, Poradnik Językowy 8, s. 1–9.
Karolak S., 2002, Podstawowe struktury składniowe języka polskiego, Warszawa: PWN.
Linde-Usiekniewicz J., 2012, From conflict through compromise to collaboration: Semantics, syntax and information structure in natural languages, Warsaw: UW.
Mioduszewska E., 2006, Teoria relewancji, w: P. Stalmaszczyk (red.), Metodologie językoznawstwa, Łódź, s. 155–174.
Morris C., 1938, Foundations of the theory of signs, Chicago: University of Chicago Press.
Parsons T., 1990, Events in the semantics of English: A study in subatomic semantics, Cambridge, MA: MIT Press.
Sax D., 2011, Sentence stress and the procedures of comprehension, w: V. Escandell-Vidal, M. Leonetti i A. Ahern (red.), Procedural meaning: Problems and perspectives, Emerald Group Publishing Limited, s. 349–381.
Sperber D., 2001, In defense of massive modularity, w: E. Dupoux (red.), Language, brain and cognitive development: Essays in honor of Jacques Mehler, Cambridge, MA: MIT Press.
Sperber D., Wilson D., 1995, Relevance: communication and cognition, Wiley-Blackwell, pierwsza angielska edycja 1986, druga rozszerzona 1995, polskie tłuma czenie: 2011, Relewancja: Komunikacja i poznanie, red. M. Jodłowiec, A. Piskorska, Kraków: Tertium.
Sperber D., Wilson D., 2012. Meaning and relevance, Cambridge: CUP.
Townsend D. i Bever T., 2001, Sentence comprehension: The integration of habits and rules, Cambridge, MA: MIT Press.
Vačkov V., 1997, ‘Free’ word order and relevance: From Prague to London or to London from Prague, Oxford Working Papers in Philology, Phonetics and Linguistics 2, s. 119–135.
Van Berkum J., 2008, Understanding sentences in context: What brain waves can tell us, Current Directions in Psychological Science 17(6), s. 376–380.
Van Valin R., 1999, A typology of the interaction of focus structure and syntax, w: E. Rachilina i J. Testelec (red.), Typology and the theory of language: From description to explanation, Moscow: Languages of Russian Culture.
Wajszczuk J., 1997, System znaczeń w obszarze spójników polskich: wprowadzenie do opisu, Warszawa: UW.
Wedgwood D., 2005, Shifting the focus: From static structures to the dynamics of interpretation, Amsterdam: Elsevier.
Wilson D., Sperber D., 2004, Relevance theory, w: L. Horn i G. Ward (red.), The handbook of pragmatics, Blackwell: Oxford, s. 607–632.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1376
Liczba cytowań: 0