Strategie retoryczne w gatunku madrygałowym: Marino – Morsztyn – Monteverdi
DOI:
https://doi.org/10.12775/LC.2015.019Słowa kluczowe
madrygał, Giambattista Marino, Claudio Monteverdi, Jan Andrzej Morsztyn, retoryka, retoryka muzycznaAbstrakt
Artykuł zawiera analizę porównawczą trzech madrygałów: Baciator dubbioso Giambattisty Marina, Irresoluto Jana Andrzeja Morsztyna (który jest parafrazą – tłumaczeniem tekstu Marina) oraz Vorrei baciarti, o Filli… Claudia Monteverdiego (muzycznego opracowania poematu Marina). Celem artykułu jest prześledzenie, w jaki sposób madrygał, jako gatunek poetycki i muzyczny zarazem, realizuje pewne założenia retoryki klasycznej, związane ze sferami inventio, distributio oraz decoratio (elocutio).
Bibliografia
Apostolos-Cappadona Diane, „Pray with Tears and Your Request Will Find a Hearing”: On the Iconology of Magdalene’s Tears, [w:] Holy Tears: Weeping in the Religious Imagination, red. Kimberley Christine Patton, John Stratton Hawley, Princeton–Woodstock: Princeton University Press, 2005.
Arystoteles, Retoryka, [w:] idem, Retoryka. Poetyka, tłum. Henryk Podbielski, Warszawa: PWN, 1988.
Bartel Dietrich, Musica Poetica: Musical-Rhetorical Figures in German Baroque Music, Lincoln: University of Nebraska Press, 1997.
Bayne Sheila Page, Tears and Weeping: An Aspect of Emotional Climate Reflected in 17th Century French Literature, Tübingen: Gunter Narr Verlag, 1981.
Bent Margaret, Grammar and Rhetoric in Late Medieval Polyphony: Modern Metaphor or Old Simile?, [w:] Rhetoric beyond Words: Delight and Persuasion in the Arts of Middle Ages, red. Mary Carruthers, Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
Bernhard Christoph, Tractatus compositionis augmentatus, 1660 [manuskrypt].
Bizzarini Marco, Luca Marenzio. The Career of Musician Between the Renaissance and the Counter-Reformation, przeł. na ang. James Chater, Burlington: Ashgate, 2003.
Bonds Mark Evan, Wordless Rhetoric: Musical Form and the Metaphor of the Oration, Cambridge Mass.: Harvard University Press, 1991.
Braunschweig Karl, Genealogy and Musica Poetica in Seventeenth- and Eighteenth-Century Theory, „Acta Musicologica” 2001, nr 71.
Buelow George J., A History of Baroque Music, Bloomington: Indiana University Press, 2004.
Burmeister Joachim, Hypomnematum musicae poeticae, Rostock: Stephanus Myliander, 1599.
Burmeister Joachim, Musica autoschediastike, Rostock: Christoph Reusner, 1601.
Burmeister Joachim, Musica poetica, Rostock: Stephanus Myliander, 1606.
Carter Tim, The Venetian Secular Music, [w:] The Cambridge Companion to Monteverdi, red. John Whenham, Richard Wistreich, Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
Dahlhaus Carl, La tonalité harmonique: étude des origines, Liège: Mardaga, 1993.
Demmond Edward Carson, Baroque Musical Rhetoric and Handel: An Analytic Approach, Madison: University of Wisconsin, 1988.
Duncan David Allen, Persuading the Affections: Rhetorical Theory and Mersenne’s Advice to Harmonic Orators, [w:] French Musical Thought 1600–1800, red. Georgia Cowart, Ann Arbor: UMI Research Press, 1989.
Einstein Alfred, The Italian Madrigal, t. 1, Princeton: Princeton University Press, 1949.
Fabbri Paolo, Monteverdi, Torino: EDT/Musica, 1985.
Fabiańska Zofia, Claudio Monteverdi, [w:] Historia muzyki XVII wieku. Muzyka we Włoszech, t. 3: Madrygał wielogłosowy, red. Zygmunt Marian Szweykowski, Kraków: Musica Iagellonica, 2001.
Fenlon Iain, Haar James, The Beginnings of the Madrigal: Rome and Florence in 1520s, [w:] iidem, Italian Madrigal in the Early Sixteenth Century: Sources and Interpretation, Cambridge: Cambridge University Press, 1988.
Fenlon Iain, Haar James, The Diffusion of the Early Madrigal, [w:] iidem, Italian Madrigal in the Early Sixteenth Century: Sources and Interpretation, Cambridge: Cambridge University Press, 1988.
Geck Martin, Johann Sebastian Bach: Life and Work, tłum. na ang. John Hargraves, Orlando: Harcourt, 2006.
Haar James, Madrigal, [w:] European Music 1520–1640, red. James Haar, Woolbridge: Boydell Press, 2006.
Haar James, The Early Madrigal: A Re-appraisal of Its Sources and Its Character, [w:] Music in Medieval and Early Modern Europe: Patronage, Sources, and Texts, red. Iain Fenlon, Cambridge: Cambridge University Press, 1981.
Jasiński Tomasz, Polska barokowa retoryka muzyczna, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2006.
Katz Stephen B., The Epistemic Music of Rhetoric: Toward the Temporal Dimension of Affect in Reader Response and Writing, Carbondale: Southern Illinois University Press, 1996.
King Jennifer Lee, „The Proposta e Riposta Madrigal, Dialogue, Cultural Discourse, and the Issue of Imitatio”, Indiana University 2007 [maszynopis rozprawy doktorskiej].
Korolko Mirosław, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990.
Korpanty Katarzyna, Scheibe, [hasło w:] Encyklopedia muzyczna PWM, część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, t. 9, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2007.
Krones Henry, Music, [hasło w:] Encyclopedia of Rhetoric, red. Thomas O’Conor Sloane, Oxford: Oxford University Press, 2001.
Kunz George Frederick, Stevenson Charles Hugh, The Book of the Pearl: Its History, Art, Science, and Industry, Mineola: Dover Publications, 2001.
Leppard Raymond, Madrigals of Claudio Monteverdi, [w:] Raymond Leppard on Music: An Anthology of Critical and Personal Writings, red. Thomas P. Lewis, White Plains: Pro/AM Music Resources, 1993.
Lisecki Wiesław, Vademecum muzycznej „ars oratoria”, „Canor” 1993, nr 3 (6).
Lissa Zofia, Forkel, [hasło w:] Encyklopedia muzyczna PWM, część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, t. 3, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987.
Macheta Bogusława, Spiess, [hasło w:] Encyklopedia muzyczna PWM, część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, t. 10, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2007.
Mattheson Johann, Der vollkommene Capellmeister, Hamburg: Christian Herold, 1739.
McClary Susan, Modal Subjectivities: Self-Fashioning in the Italian Madrigal, Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 2004.
McCreless Patrick, Models of Music Analysis: Music and Rhetoric, [w:] The Cambridge History of Western Music Theory, red. Thomas Christensen, Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
Monteverdi Claudio, Madrigali Guerrieri et Amorosi (Wenecja 1638). Przedmowa, tłum. Joanna Turska, „Canor” 1993, nr 4 (7).
Monteverdi Claudio, Scherzi musicali (Wenecja, 1607). Przedmowa do V księgi madrygałów wraz z objaśnieniami jego brata G. C. Monteverdiego, przeł. Joanna Turska, „Canor” 1993, nr 4 (7).
Morsztyn Jan Andrzej, Utwory zebrane, oprac. Leszek Kukulski, Warszawa: PIW, 1971.
Ossi Massimo, „Pardon Me, but Your Teeth Are in my Neck”: Giambattista Marino, Claudio Monteverdi, and the bacio mordace, „The Journal of Musicology” 2004, nr 2.
Nieznanowski Stefan, Madrygał, [hasło w:] Słownik literatury staropolskiej, red. Teresa Michałowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.
Nosow Robert, The Debate on Song in the Accademia Fiorentina, [w:] Early Music History 21, t. 1: Studies in Medieval and Early Modern Music, red. Iain Fenlon, Cambridge: Cambridge University Press, 2002.
Nowicka-Jeżowa Alina, Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino: dialog poetów europejskiego baroku, Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydawnictwo Wydziału Polonistyki, 2000.
Nowicka-Jeżowa Alina, Madrygały staropolskie. Z dziejów liryki miłosnej w epoce renesansu i baroku, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978.
Plett Heinrich Franz, Musica Rhetorica. The Rhetorical Conceptualization of Music and Musical Poetry, [w:] idem, Rhetoric and Renaissance Culture, Berlin–New York: de Gruyter, 2004.
Poesia italiana del Seicento, red. Lucio Felici, Milano: Garzanti, 1978.
Ranum Patricia M., The Harmonic Orator: The Phrasing and Rhetoric of the Melody in French Baroque Airs, Hillsdale: Pendragon Press, 2001.
Scheibe Johann Adolf, Der critische Musicus, Leipzig: Bernhard Christoph Breitkopf, 1745.
Schick Hartmut, Musikalische Einheit im Madrigal von Rore bis Monteverdi, Tutzing: Schneider, 1998.
Sharpe Robert A., Music, Rhetoric, and Oratory, [w:] idem, Music and Humanism: An Essay in the Aesthetics of Music, Oxford: Oxford University Press, 2000.
Shohat Yifat, „Haydn’s Musical Rhetoric”, Rutgers, The State University of New Jersey 2006 [maszynopis rozprawy doktorskiej].
Sisman Elaine R., Learned Style and the Rhetoric of the Sublime in the „Jupiter” Symphony, [w:] Wolfgang Amadè Mozart: Essays on his Life and his Music, red. Stanley Sadie, Oxford: Oxford University Press, 1996.
Stevens Denis, Monteverdi in Venice, Cranbury: Fairleigh Dickinson University Press 2001.
Tomlinson Gary, Monteverdi and the End of the Renaissance, Los Angeles: University of California Press, 1990.
Tomlinson Gary, Music in Renaissance Magic. Toward a Historiography of Others, Chicago: Chicago University Press, 1993.
Wilson Blake McDowell, Ut oratoria musica in the Writings of Renaissance Music Theorists, [w:] Festa Musicologica: Essays in Honor of George Buelow, red. Thomas J. Mathiesen, Benito V. Rivera, Stuyvesant: Pendragon Press, 1995.
Wilson Blake, Buelow George J., Rhetoric and Music (Middle Ages and Renaissance), [hasło w:] The New Grove Dictionary of Music and Musicians, red. Stanley Sadie, t. 21, London–New York: Oxford University Press, 2001.
Zarlino Gioseffo, Le istitutioni harmoniche, II, Venezia 1558, reprint: New York: Broude Brothers, 1965.
Partytury
Monteverdi Claudio, Concerto. Settimo libro de madrigali a 1. 2. 3. 4. & Sei voci, con altri generi de Canti, di Claudio Monteverdi, Maestro De Capella Della Serenissima Republica, Venezia: Bartolomeo Magni, 1619.
Dyskografia
Marenzio Luca, Il sesto libro de madrigali a cinque voci, La Venexiana, GLOSSA CD: 920909.
Monteverdi Claudio, Concerto: settimo libro di madrigali, La Venexiana, GLOSSA CD: 920904.
CDs.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 1035
Liczba cytowań: 0
