Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym
Miłość, mężobójstwo i praktyki magiczne. Analiza zeznań i wyroku w sprawie o czary przed sądem miejskim w Sanoku z 1657 r.
DOI: http://dx.doi.org/10.12775/KLIO.2020.025
Abstrakt
Wpisany do ksiąg szlacheckich powiatu sanockiego w połowie XVII w. wyrok w sprawie o czary przedstawia wielowątkowtkową historię, w której szlachcianka za pomocą czarów planuje pozbawić życia swojego męża. Wszystko to z powodu miłości do innego mężczyzny. Ofiarami tych planów padają jednak jej służące, oskarżone o czary i pomoc w czarostwie. Źródło przynosi znakomity materiał do analizy zarówno postrzegania i stosowania praktyk magicznych, jak i konsekwencji tych działań dla osób pochodzenia szlacheckiego i plebejskiego. Artykuł będzie zatem analizą świadomości mieszkańców wsi względem podejmowanych przez nich praktyk magicznych, a także obyczajów z nimi związanych.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Źródła
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Kościan Gr. 115; Poznań Gr. 670; Poznań Gr. 681.
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne miasta Lwowa, fond 15, opis 1, sprawa 169.
Artykuły i opracowania
Baranowski B., Sprawy obyczajowe w sądownictwie wiejskim w Polsce w wieku XVII i XVIII, Łódź 1955.
Fastnacht A., Sanok. Materiały do dziejów miasta do XVII w., Brzozów 1990.
Głowacka-Penczyńska A., Spotkanie z katem. Mieszkanki małych miast Wielkopolski i Kujaw przed sądem w drugiej połowie XVI i XVII wieku, w: Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, Warszawa 2012.
Jakuboszczak A., Kobieta morderczyni. Sprawa o mężobójstwo na przykładzie osiemnastowiecznego procesu Konstancji Dobrowolskiej, w: Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i dobie staropolskiej, red. K. Justyniarska-Chojak, S. Konarska-Zimnicka, Warszawa 2012.
Klint P., Przestępstwa kryminalne szlachty z ksiąg grodzkich ziemi wschowskiej w czasach starosty Hieronima Radomickiego (1621–1645), w: Ziemia wschowska w czasach starosty Hieronima Radomickiego, red. P. Klint, M. Małkus, K. Szymańska, Wschowa–Leszno 2009.
Klint P., Sprawy o mężobójstwie w księgach grodzkich wielkopolskich z XVII w., w: Przestępczość kryminalna w Europie Środkowej i Wschodniej w XVI–XVIII w., red. P. Klint, D. Wojtucki, Łódź 2017.
Kraushar A., Barbara Brezianka. Obrazek z XVII-go wieku, Warszawa 1892.
Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, oprac. J. Tazbir, Warszawa 2005.
Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 1: Kultura duchowa, Warszawa 1967.
Pietrzak J., „Zbrodnia to niesłychana, Pani zabiła Pana”. Sprawa Marianny z ks. Sapiehów Dąmbskiej o małżonkobójstwo – studium przypadku, w: Conjux, mater, filia, soror propinqua, civis… Kobieta na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, red. M. Małkus, K. Szymańska, Wschowa–Leszno 2016.
Pilaszek M., Litewskie procesy czarownic w XVI–XVIII w., „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2002, t. 46.
Pilaszek M., Procesy o czary w Polsce w wiekach XV–XVIII, Kraków 2008.
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi halickiej w XVII wieku, („Źródła Dziejowe”, t. 28, red. M. Górny, )wyd. P. Klint, K. Rzemieniecki, J. Węglorz, Wrocław 2018 („Źródła Dziejowe”, t. 28, red. M. Górny).
Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657–1680, („Źródła Dziejowe”, t. 28, red. M. Górny, )wyd. P. Klint, Wrocław 2011 („Źródła Dziejowe”, t. 28, red. M. Górny).
Wijaczka J., Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI–XVIII wieku, Toruń 2007.
Wiślicz T., Czary przed sądami wiejskimi w Polsce XVI–XVIII w., „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 1997, t. 49, z. 1–2.
Wiślicz T., Społeczeństwo Kleczewa i okolic w walce z czartem (1624–1700), „Kwartalnik Historyczny” 2004, t. 112, nr 2.
Wiślicz T., Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku, Warszawa 2012.
