Znaczenie polityczno-militarne Würzburga i innych państw Rzeszy Niemieckiej w początkach wojny o sukcesję hiszpańską w oczach dyplomacji francuskiej.

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.005

Słowa kluczowe

Francja, Niemcy, Ludwik XIV, Schönborn, Würzburg

Abstrakt

Pod koniec XVII w. Europa Zachodnia stała u progu wojny o sukcesję hiszpańską. W związku z bezpotomną śmiercią Karola II Habsburga zarówno Ludwik XIV jak i Leopold VI byli zainteresowani obsadzeniem tronu w Madrycie. Mimo wcześniejszych porozumień i uzgodnień dotyczących ewentualnego podziału Hiszpanii, Francja i cesarz szykowali się do wojny. Najpewniej, ponieważ analizowany dokument nie posiada daty, w 1700 r. dyplomaci francuscy podjęli się próby analizy możliwości ewentualnego poparcia politycznego i militarnego Ludwika XIV przez niektórych książąt i biskupów niemieckich, i związku z tym opracowano niezwykle interesujący dokument, który jest podstawa rozważań autora niniejszego artykułu.

Biogram autora

Mariusz Sawicki - Uniwersytet Opolski, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Historii

Podstawowym nurtem badań naukowych dr hab. Mariusza Sawickiego są kwestie związane z funkcjonowaniem politycznym, społecznym i militarnym Wielkiego Księstwa w II poł. XVII oraz początkach XVIII w. Ważnym kierunkiem badań wymienionego jest problematyka hegemonii sapieżyńskiej na Litwie w wymienionym okresie. Kolejnym, nie mniej istotnym zagadnieniem jest funkcjonowanie elit księstwa nie tylko w wewnętrznej strukturze administracyjno-politycznej, ale również międzynarodowej, a w szczególności postrzegania najważniejszych rodzin litewskich przez dyplomatów z Paryża-Wersalu oraz Londynu. Ważnym kierunkiem badań są także wpływy polityczne i dyplomatyczne Francji Ludwika XIV w Europie Środkowo-Wschodniej. Dr hab. Mariusz Sawicki jest autorem dwóch monografii naukowych: Dom sapieżyński 1666-1685. Droga do hegemonii w Wielkim Księstwie Litewskim, Opole 2016 i Stronnictwo dworskie w Wielkim Księstwie Litewskim 1648-1655, Opole 2010 oraz 70 artykułów naukowych i rozdziałów w monografiach wieloautorskich. Do najważniejszych opublikowanych w ciągu ostatnich 10 lat należą: „Wojskowe awantury” – armia litewska wobec społeczeństwa w II połowie XVII wieku. Zarys problematyki, [w:] Studia Historyczno-Wojskowe, t. 3, red. T. Ciesielski, Zabrze 2009; Źródła dotyczące Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVII wieku w prywatnych kolekcjach Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk, [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010; Listy majątkowe Białłozorów z II połowy XVII wieku jako źródła do historii gospodarczej rodziny. Zarys problematyki, [w:] Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej, t. 1 (stulecia XV-XVII), red. P. Borek i M. Olma, Kraków 2011; Instrukcje sejmikowe i relacje z wydarzeń publicznych z II połowy XVII wieku w Państwowym Historycznym Archiwum Białorusi w Grodnie, [w:] Гарадзенскі палімпсест, рэд. А. Ф. Смаленчука, Н. У. Сліж, Grodno 2011; Dwór magnacki w Wielkim Księstwie Litewskim jako regionalne centrum społeczne w II połowie XVII wieku, „Przegląd Wschodnioeuropejski”, t. 3, Olsztyn 2012; Войска і вайсковы кліенталізм у палітычнай сістэме Вялікага Княства Літоўскага ў сярэдзіне XVII ст., ARCHE 6 (117), Мінск 2012; „Wojna” parlamentarna i sądowa Sapiehów z Kryszpinami Kirszenszteinami w latach dziewięćdziesiątych XVII wieku, w: Kultura parlamentarna epoki staropolskiej, red. A. Stroynowski, Warszawa 2013; Magnaci litewscy w świetle francuskojęzycznej korespondencji z lat 90. XVII wieku w archiwum drezdeńskim, [w:] Epistolografia dawnej rzeczypospolitej, t. IV (stulecia XVI-XIX). Perspektywa historyczna i językowa, red. P. Borek i M. Olma, Kraków 2013; Konflikt biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego z Kazimierzem Janem Sapiehą w latach 1693-1696. Zarys problematyki, [w:] Studnia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego (XVI-XVIII wieku), red. S. Górzyński i M. Nagielski, Warszawa 2014; Benedykt Paweł i Kazimierz Jan Sapiehowie na sejmach za panowania Michała Korybuta Wiśniowieckiego, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem, red. B. Krysztopa-Czupryńska i J. Kiełbik, Olsztyn 2016; Partia francuska na Litwie w latach 1696–1697 w świetle dokumentów i rachunków dyplomatów Ludwika XIV. Przyczynek do dziejów elekcji Augusta II, [w:] Wokół wolnych elekcji w państwie polsko-litewskim XVI-XVIII wieku. O znaczeniu idei wyboru - między prawami a obowiązkami, red. M. Markiewicz, D. Rolnik, F. Wolański, Katowice 2016; Kontrakty Jana Fryderyka Sapiehy z lat 1725-1743. Przyczynek do działalności majątkowej i artystycznej magnata w dawnej Rzeczypospolitej, [w:] Historia na źródłach oparta. Studia ofiarowane Profesorowi Tadeuszowi Srogoszowi w 65. Rocznicę Urodzin, red. A. Stroynowski, Częstochowa 2017; Manifest Sapiehów z 6 marca 1702 roku, „Wielki Stare i Nowe”, t. 12, 2017; Maria Kazimiera d`Arquien wobec spraw litewskich 1674-1685, [w:] Maria Kazimiera Sobieska (1641-1716). W kręgu rodziny, polityki i kultury, Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum. Studia i Materiały, t. 6, red. A. Kalinowska i P. Tyszka, Warszawa 2017; Les Lituaniens en deux batailles de Janiszki et Dorsuniszki dans les rapports d’un diplomate anglais Phillip Plantamour en 1702, „Annales, Académie Polonaise des Sciences - Centre scientifique à Paris”, vol. 19, Varsovie-Paris 2017-2018; Korespondencja Aleksandry z Czartoryskich Sapieżyny z lat 1755-1761 w zbiorach Biblioteki Polskiej w Paryżu, [w:] Сапегі: асобы, кар'еры, маёнткі, ред. A. A. Cкеп`ян, Мінск 2018.

Pod redakcja dr hab. Mariusz Sawickiego (współredakcja z T. Ciesielski) ukazała się również monografia wieloautorska Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej XVI – XIX wieku, t. 1, Sapiehowie, red. T. Ciesielski, M. Sawicki, Opole 2018.

Bibliografia

Źródła rękopiśmienne:

Staadarchiv Würzburg (Residenz): Schönborn Archiv, Korespondenz – archiv Johann Philipp, nr 2394, 2417, 2419, 2420, 2473a, 2474a

The Britsh Library: Add MS 28899, Add MS 28910, Add MS 28914

Źródła drukowane:

- Des Heiligen Romischen Reichs-Staats Acta, von jetzigen 18. seculo sich anfahend, in welchen incht allein die bey annoch währenden Reichs-Tag eingereichte Staats-Schrifften, [...] Besten zum [...] Cassandro Thücelio, t.1, Frankfurt und Leipzig 1715.

- Lettres historiques. Contenant ce qui se passe de plus important en Europe; et les réflexions nécessaire sur ce sujet, t. 11, mois de janvier 1697, Haga 1697.

Opracowania:

- Berlien J. H. F., Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Eine historische Abhandlung über die ersten Spuren dieses Ordens und dessen fernere Entwicklung bis zu sejner gegenwärtigen Gestalt, und nächstdem ein Material zur Personalhistorie, nach den Quellen des Königlichen Geheimen-Staatsarchivs und des Königlichen Ordenscapitels-Archivs zu Kopenhagen, Kopenhagen, 1846.

- Corstiens P., Bernard van Galen, vorst-bisschop van Münster. Historische schets van een belangrijk tijdperk der XVII e eeuw en van de Nederlandsche Republiek, vooral omstreeks 1672, Die Gids, Zeven en dertigste Jaargang, Berde serie, 1873.

- Cronin V., Ludwik XIV, Warszawa 2001.

- Czapliński W., Górski K., Historia Danii, Wrocław-

Warszawa-Kraków 1965.

- Johann Philipp I. von Schönborn1642–1673, in. Germania sacra, t. 7, ed. Winfried Romberg, Berlin 2011.

- Jürgensmeier F., Johann Philipp von Schönborn (1605 - 1673) und die Römische Kurie: ein Beitrag zur Kirchengeschichte des 17, Mainz 1977.

- Komaszyński M., Teresa Kunegunda Sobieska, Warszawa 1982.

- Lamberti de M., Mémoires pour servir à l'histoire du XVIIIe siècle, contenant les négociations, traitez, résolutions et autres documents authentiques concernant les affaires d'état: avec le supplément aux années […], t. 14 [suplement], Amsterdam 1740.

- Lynn J. A., Wojny Ludwika XIV 1667-1714, Oświęcim 2015.

- Magdziarz W. St., Ludwik XIV, Wrocław-Warszawa-Kraków 2004.

- Mentz G., Johann Philipp von Schönborn, Kurfürst von Mainz, Bischof von Würzburg und Worms, 1605-1673: ein Beitrag zur Geschichte des 17. Jahrhunderts, Jena 1896-1899.

- Moreri L., Le grand dictionnaire historique, ou Le melange curieux de l'histoire sacrée et profane […], t. 13, Paris 1748.

- Richard P. R. et autres religieux Dominicains des Couvents du Fauxbourg, en: Dictionnaire universel, dogmatique, canonique, historique, géographique et chronologique des sciences ecclésiastiques […], t. 14, 1756.

- Rostworowski E., Historia powszechna wiek XVIII, Warszawa 1994.

- Scharlach F., Fürstbischof Friedrich Christian V. Plettenberg und die münsterische Politik im Koalitionskriege 1688- 97, „Westfälische Zeitschrift” nr 93, 1937.

- Taracha C., Egzorcyzmy, muzyka i alkowa. Kilka Uwag na temat problemów zdrowotnych władców Hiszpanii w XVII-XVIII wieku, „Teka Komisji Historycznej O.L. PAN”, 2014, XI,

- Thomas A. H., Historical Dictionary of Denmark, Lanham-Boulder-New York-London 2016.

Strony i publikacje internetowe:

- Jürgensmeier F., Johann Philipp von Schönborn (1605–1673). Erzbischof – Kurfürst – Erzkanzler des Reiches, https://www.1000-jahre-mainzer-dom.de/fileadmin/Superportal/Bibliothek/Autoren/Juergensmeier/juergensmeier_JohannPhilippvonSchoenborn.pdf [dostęp 25.05.2018]

- https://www.deutsche-biographie.de/sfz17409.html#adbcontent [dostęp: 17.06.2018].

- https://www.deutsche-biographie.de/gnd118520709.html#ndbcontent [dostęp: 27.06.2018]

- The Diary of Samuel Pepys, in: https://www.pepysdiary.com/encyclopedia/9100/#Biography [dostęp: 27.06.2018]

- http://welfen.de/AntonUlr.htm [dostęp 18.09.2018]

- http://www.pierre-marteau.com/resources/anton-ulrich.html [dostęp 18.09.2018]

Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym

Pobrania

Opublikowane

2020-04-21

Jak cytować

1.
SAWICKI, Mariusz. Znaczenie polityczno-militarne Würzburga i innych państw Rzeszy Niemieckiej w początkach wojny o sukcesję hiszpańską w oczach dyplomacji francuskiej. Klio - Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym [online]. 21 kwiecień 2020, T. 52, nr 1, s. 89–110. [udostępniono 1.7.2025]. DOI 10.12775/KLIO.2020.005.

Numer

Tom 52 Nr 1 (2020)

Dział

Artykuły

Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Mariusz Sawicki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 602
Liczba cytowań: 0