Miasta i migracje w Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Zarys problematyki.
DOI:
https://doi.org/10.12775/KLIO.2020.004Słowa kluczowe
migracje, miasto okres przedprzemysłowy, sieci społeczneAbstrakt
W artykule przybliżono badania nad historią migracji w kontekście miast przedprzemysłowych. Zarysowano wybrane źródła i metody, zdatne do analizy tego zjawiska w realiach Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. Omówiono również mechanizmy przepływów ludnościowych wiejsko-miejskich, ich związek z sieciami migracyjnymi, gospodarką i rynkiem pracy, jak również tłem społeczno-gospodarczym przemieszczeń ludnościowych.
Bibliografia
Bibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Narodowe w Krakowie:
Akta Miasta Krakowa, sygn. 259, Advocatalia Cracoviensia.
ANK, AD Pom 48.
sygn. AD Pom 81.
sygn. DEP 74, Książka ku przyjmowaniu uczniów rzemiosła kowalskiego, garncarskiego i ślusarskiego… [Dobczyce, 1578-1611].
sygn. DEP 446, Księga cechu wielkiego w Bieczu 1626-1784.
sygn. DEP 467, Księga radziecko-ławnicza miasta Uście Solne 1742-1743.
sygn. 47 (Dębowiec).
sygn. 324 [Księga cechu rzeźników w Proszowicach, 1653-1779].
Źródła drukowane
Album civium Leopoliensium: rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388–1783, t. 1–2, wyd. A. Janeczek, Poznań–Warszawa 2005.
Instrukcje rajców miejskich Pszczyny z XVII wieku, wyd. D. Rott, A. Spyra Perły słowa polskiego na Ziemi Pszczyńskiej, t. 6, Pszczyna 2013.
Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, oprac. i wyd. Janusz Łosowski, Lublin 2015.
Opracowania
Andersson M., Migration i 1600-talets Sverige: Älvsborgs lösen 1613–1618, Malmö 2018.
Bade K. J. , Migration in European History, Oxford 2003.
Baszanowski J., Przemiany demograficzne w Gdańsku w latach 1601-1846, Gdańsk 1995.
Bieniarzówna J., Chłopi w rzemiośle krakowskim w XVII w., „Przegląd Historyczny” 42 (1956), 3, s. 497–514.
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Bozzolo S., Costamagna Ch., Fontana L., Europejskie tożsamości, migracja i integracja : młodzi europejscy migranci w dwóch zachodnich metropoliach, „Człowiek i Społeczeństwo”, t. 37: Miasta i migracje, 2014, s. 161-171.
Burdzy D., Podróże mieszczan sandomierskich w XVI wieku, [w:] Via viatores…, s. 103-114.
Clark P., Introduction, [w:] Small Towns in Early Modern Europe, red. P. Clark, Cambridge 1995, s. 1-21.
Domestic Service and the Formation of European Identity: Understanding the Globalization of Domestic Work, 16th-21st Centuries, red. A. Fauve-Chamoux, Berno 2005.
Dworzaczek W., „Dobrowolne” poddaństwo chłopów, Warszawa 1952.
Follprecht K., Kontynuacja edycji ksiąg przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1612-1800, [w:] Editiones sine fine, t. 1, red. K. Kopiński, W. Mrozowicz, J. Tandecki, Toruń 2017, s. 51-66.
Gated Communities? Regulating Migration in Early Modern Cities, red. Bert De Munck, Anne Winter, Farnham 2012.
Gierszewski S., Obywatele miast Polski przedrozbiorowej, Warszawa 1973.
Głowacka-Penczyńska A., Kobieta w małych miastach Wielkopolski w drugiej połowie XVI i w XVII wieku, Warszawa 2010.
Górny A., Wybrane zagadnienia podejścia jakościowego w badaniach nad migracjami, „Prace Migracyjne” 20, Warszawa 1998.
Grafe R., Economic and social trends, [w:] The Oxford Handbook of Early Modern European History, 1350-1750, t. 1, Peoples and Place, red. Hamish Scott, Oxford 2015.
Green N.L., Changing Paradigms in Migration Studies: From Men to Women to Gender, “Gender & History” 24 (2012) 3, s. 782–798.
Grülich J., Migrace mestskeho a vesnickeho obyvatelstva. Farnost Ceske Budejovice 1750-1824, Ceske Budejovice 2013.
Grülich J., Migrační strategie: Město, předměstí a vesnice na panství České Budějoviceve druhé polovině 18. Století, České Budějovice 2018.
Hayhoe J., Strangers and Neighbours: Rural Migration in Eighteenth-Century Northern Burgundy, Toronto 2016.
Hoerder D., Cultures in Contact: World Migrations in the Second Millenium, London 2012.
Jackson J.H., Migration and Urbanization in the Ruhr Valley, 1821-1914, Boston 1997.
Janeczek A., Listy dobrego urodzenia i dobrej sławy w procedurze nadawania prawa miejskiego Lwowa w XV wieku, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym” 23 (2012), 4, s. 89–116.
Janicki W., Przegląd teorii migracji ludności, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sekcja B, t. LXII/14, 2007, s. 285-304.
Jaźwińska E., Łukowski W., Okólski M., Etnosondaż lokalny i regionalny, czyli o metodzie Ośrodka Badań nad Migracjami UW, [w:] Współczesne migracje: dylematy Europy i Polski, red. M. Duszczyk, M. Lesińska, Warszawa 2009, s. 82–91.
Justyniarska-Chojak K., Mieszczanin w podróży (w świetle testamentów i inwentarzy pośmiertnych z terenu Małopolski w XVI-XVII wieku) [w:] Via viatores…, s. 115-124.
Kamler A., Chłopi jako pracownicy najemni na wsi małopolskiej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa 2005.
Kamler M., Migracje ludności do dużych miast w Koronie w XVI-XVII wieku w świetle materiałów sądów kryminalnych, [w:] Miasto, region, społeczeństwo. Studia ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Wyrobiszowi w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Białystok 1992, s. 69-78.
Kamler M., Struktura i liczebność środowisk przestępczych Poznania i Krakowa w drugiej połowie XVI w., [w:] „Przeszłość Demograficzna Polski” 15 (1984), s. 79-85.
Karpiński A., Krakowski półświatek w XVI-XVII i w I połowie XVIII wieku. Uwagi o środowisku krakowskich prostytutek i sutenerów, [w:] Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, t. 1, red. A.Czacharowski, Toruń 1996, s. 237-259.
Karpiński A., Żeńska służba domowa w miastach polskich w drugiej połowie XVI i w XVII w., [w:] Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po wiek XX, red. J. Sztetyłło, Warszawa 1992, s. 41–61.
Kaźmierczyk E., Rozmieszczenie ludności powiatu proszowickiego pod koniec XVIII wieku na podstawie spisów Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej, PDP, 38, 4 (2016) s. 37-62.
Keskinen J., The Chosen Ones: Godmotherhood as a Networking Strategy in the Merchant Community of Pori, 1765-1820, [w:] Female Agency in the Urban Economy. Gender in European Towns, 1640-1830, red. D. Simonton, A. Montenach, New York 2013.
Kiełbicka A., Wstęp, [w:] Księgi przyjęć do prawa miejskiego w Krakowie 1507-1572. Libri iuris civilis Cracoviensis, wyd. Aniela Kiełbicka, Zbigniew Wojas, Kraków 1993, s. VII-XVIII.
Kiełbicka A., Zbiegostwo chłopów w województwie krakowskim na przełomie XVI i XVII wieku, Wrocław 1989.
Kiryk F., Lokacje miejskie nieudane, translacje miast i miasta zanikłe w Małopolsce do połowy XVII stulecia, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 28 (1980) 3, s. 373-384.
Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII – XVI w.: województwo krakowskie (powiaty południowe), Kraków 1985.
Kiryk F., Szlachta w Bochni. Ze studiów nad społeczeństwem miast górniczych w Małopolsce w XVI i w pierwszej połowie XVII stulecia, [w:] Społeczeństwo staropolskie. Studia i szkice, t. 2, 1980, s. 71-114.
Kiryk F., Szlachta w Wieliczce na przełomie XVI i XVII wieku, „Studia Historyczne” 25,1982,z.1, s. 3-25.
Kołacz-Chmiel M., Migracje kobiet z rodzin chłopskich i ich przyczyny w Polsce XV wieku (w świetle ksiąg oficjała lubelskiego), [w:] Via viatores…, s. 303-315.
Kołacz-Chmiel M., Mulier honesta et laboriosa. Kobieta w rodzinie chłopskiej późnośredniowiecznej Małopolski, Lublin 2018.
Krawczuk W., Miodunka P., Nabiałek K., Dzieje Wojnicza od XVI do XVIII wieku, Wojnicz 2009.
Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Kuklo C., Główne kierunki migracji na ziemiach polskich do końca XVIII wieku, [w:] Migracje: dzieje, typologia, definicje, red. Antoni Furdal, Włodzimierz Wysoczański, Wrocław 2006, s. 148-156.
Kuklo C., Kobieta samotna w społeczeństwie miejskim u schyłku Rzeczypospolitej Szlacheckiej. Studium demograficzno-społeczne, Białystok 1998.
Kuklo C., Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie, Białystok 1991.
Kuklo C., Staropolska rejestracja ślubów, chrztów i pogrzebów w warsztacie badawczym historyka, [w:] Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin, red. Bożena Popiołek, Kraków 2010, s. 38-52.
Kowalski W., Wielka imigracja. Szkoci w Krakowie i Małopolsce w XVI – pierwszej połowie XVII wieku, Kielce 2010.
Laslett P., Family Life And Illicit Love In Earlier Generations, Cambridge 1977.
Lucassen J., Lucassen L., Theorizing Cross-Cultural Migrations: The Case of Eurasia since 1500, „Social Science History” 41 (2017) 3 , s. 445-475.
Lucassen J., Lucassen L., Manning P., Migration history: multidisciplinary approaches, [w:] Migration History in World History. Multidisciplinary Approaches, red. J. Lucassen, L. Lucassen, P. Manning, Leiden-Boston 2010, s. 3-38.
Machałek M., Migracje ludności na Pomorzu Zachodnim w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku – przegląd literatury, „Przeszłość Demograficzna Polski” 38 (2016) 3, s. 107-130.
Małecki J.M., Studia nad rynkiem regionalnym Krakowa w XVI wieku, Warszawa 1963.
Malinowski M., Serfs and the city: market conditions, surplus extraction institutions and urban growth in Poland, 1500-1772, “European Review of Economic History”, 20, 2 (2016), s. 123-146.
Manning P., Migration in World History (Themes in World History), New York 2005.
Maroszek J., Targowiska wiejskie w Koronie Polskiej w drugiej połowie XVII i XVIII wieku, Białystok 1990.
Międzybrodzka M., Gospodarka i polityka solna wyznacznikiem szlaków handlowych i relacji społecznych, [w:] Via viatores…, s. 125-139.
Migracje i wielkie metropolie, red. Jan E. Zamojski, Migracje i społeczeństwo, t. 15, Warszawa 2012.
Mikulski K., Pułapka niemożności. Społeczeństwo nowożytnego miasta wobec procesów modernizacyjnych (na przykładzie Torunia w XVII i XVIII wieku), Toruń 2004.
Miller J., Urban societies in East-Central Europe, 1500–1700, Aldershot 2008.
Miodunka P., Demograficzny i gospodarczy potencjał małych miast południowej Polski od końca XVI do początku XIX wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 78 (2017), s. 131-161.
Miodunka P., Zaopatrzenie aglomeracji krakowskiej w żywność w połowie XVII wieku:zarys problemu, [w:] Kraków – metropolia, t. 3: Dziedzictwo, red. J. Purchla, Kraków 2017, s. 7–30.
Moch L.P., Conclusions, [w:] Gated Communities…, s. 241–244.
Moch L.P., Paths to the city: regional migration in nineteenth-century France, Michigan 1983.
Moch L.P., The Pariahs of Yesterday: Breton Migrants in Paris, Durham 2012.
Munck B. de, Winter A., Regulating Migration in Early Modern Cities: An Introduction, [w:] Gated Communities…, s. 1-22.
Nagata M. L., Labor migration, Family and Community in Early Modern Japan, [w:] Women, Gender and Labour Migration, red. P. Sharpe, Londyn-Nowy Jork 2001, s. 60-84.
Nagata M.L., Migration and Networks in Early Modern Kyoto, Japan, “International Review of Social History” 47 (2002), s. 243–259.
Noga Z., Zróżnicowanie etniczne i wyznaniowe mieszczaństwa krakowskiego w XVI wieku, [w:] Między Zachodem a Wschodem. Etniczne, kulturowe i religijne pogranicza Rzeczpospolitej XVI-XVIII wieku, wyd. K. Mikulski, A. Zielińska-Nowicka, Toruń 2006, s. 122-128.
Noga Z., Szczygieł R., Miasta prywatne w sieci miejskiej Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uwagi wstępne, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 77 (2016), s. 9-11.
Nowosielska E., Teoria Christallera - prawda i mity: (w sprawie nieporozumień pojęciowych), Warszawa 1992.
Okólski M., Fihel A., Demografia. Współczesne zjawiska i teorie, Warszawa 2012.
Poniat R., Ludzie luźni w społeczeństwie Rzeczypospolitej szlacheckiej w kontekście badań nad cyklem życia, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 73 (2013), s. 51–77.
Poniat R., Służba domowa w miastach na ziemiach polskich od połowy XVIII do końca XIX wieku, Warszawa 2014.
Poniat R., Wiek opuszczania rodzinnego gospodarstwa domowego w dobie stanisławowskiej w świetle zeznań sądowych, „Przeszłość Demograficzna Polski” 35 (2014), s. 7-40.
Pooley C.G., Mobility, Migration and Transport: Historical Perspectives, Lancaster 2017.
Prak M., Citizens without Nations. Urban Citizenship in Europe and the World, c. 1000-1789, Cambridge 2018.
Ptaśnik J., Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce, wyd. 2, Warszawa 1949.
Puschmann P., Driessche N. van de, Matthijs K., Putte B. van de, Paths of Acculturation and Social Inclusion. Migration, Marriage Opportunities and Assortative Mating by Geographic Origin in Antwerp, 1846–1920, “Journal of Migration History”,2, 1 (2016), s. 177–207.
Rynki lokalne i regionalne w XV-XVIII, red. P. Guzowski, K. Boroda, Kraków 2013.
Skoczek M., Migracje jako czynnik rozwoju wielkich miast, [w:] Migracje i wielkie metropolie, red. J. E. Zamojski, Migracje i społeczeństwo, t. 15, Warszawa 2012.
Snell K.D.M., Parish and Belonging. Community, Identity and Welfare in England and Wales, 1700-1950, Cambridge-Nowy Jork 2006.
Śreniowski S., Zbiegostwo chłopów, Łódź 1997.
Stone L., The Family, Sex and Marriage in England 1500–1800, New York 1977.
Szczygieł R., Miasta prywatne w Polsce od XIV wieku do 1772 roku – chronologia lokacji, właściciele, pełnione funkcje, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 77 (2016), s. 13-45.
Szołtysek M., Rethinking East-Central Europe: family systems and co-residence in the Polish-Lithuanian Commonwealth, t. 1–2, Bern 2015.
The Encyclopedia of European Migration and Minorities. From the Seventeenth Century to the Present, red. K. J. Bade, P. C. Emmer, L. Lucassen, J. Oltmer, Cambridge-New York 2012.
Viitaniemi E., Urban Seasonal Workers and Rural Church Constructions in Eighteenth-Century Finland [w:] Migration and Multi-ethnic Communities. Mobile People from the Late Middle Ages to the Present, red. M.Ojala-Fulwood, Berlin–Boston 2018, s. 147–168.
Via viatores quaerit. Mobilność społeczna w dziejach krajów Grupy Wyszechradzkiej, red. A. Teterycz-Puzio, L. Kościelak, E. Łączyńska, Słupsk 2016.
Vries J. de, European Urbanisation 1500-1800, London 1984.
Walaszek A., Migracje Europejczyków: 1650-1914, Kraków 2007.
Wiesiołowski J., Szlachta w mieście, przemieszczenia i migracje szlachty między wsią a miastem w Polsce XV wieku, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza” 14 (1980) 1, s. 47-75.
Wiślicz T., Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII-XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia, Wrocław 2012.
Wyżga M., Der Krakauer Adel vom 16. bis zum 18. Jahrhundert, [w:] Krakau - Nürnberg – Prag: die Eliten der Städte im mittelalter und in der frühen neuzeit: herkunft, nationalität, mobilität, mentalität; red. Michael Diefenbacher, Olga Fejtová, Zdzisław Noga, Praga 2016, s. 155-172.
Wyżga M., Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI-XVIII wieku, Kraków 2019.
Wyżga M., Ze współczesnych badań nad mobilnością w Europie przednowoczesnej, „Przeszłość Demograficzna Polski” 40 (2018) s. 11-37.
Zgliński W., Kształtowanie się strefy żywicielskiej Aglomeracji Warszawskiej, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Prace Geograficzne 162, Wrocław 1994.
Zielińska T., Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach XVIII w., Warszawa 1987.
Zielińska-Nowicka A., W poszukiwaniu lepszego jutra. Procesy migracyjne mieszkańców Torunia w I połowie XX wieku, Toruń 2006.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Mateusz Paweł Wyżga
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 670
Liczba cytowań: 0