„Czy uważasz, że słusznie jesteś oburzony?” (Jon 4,4). O możliwym powodzie buntu Jonasza wobec miłosierdzia Boga

Abstrakt

Autor artykułu analizując narrację Księgi Jonasza dochodzi do wniosku, że głównym jej przesłaniem nie jest – tak jak chce wielu badaczy –ani uniwersalizm zbawczy, ani misyjne powołanie Izraela. Cała narracja koncentruje się na konflikcie między Jonaszem a Bogiem, którego podstawa dotyczy odpowiedzi na pytanie o relację między sprawiedliwością i miłosierdziem Boga. Miłosierdzie Boga okazane Niniwie jest powodem buntu Jonasza. Nie chodzi jednak wcale o Boże przebaczenie, którego adresatami są poganie. Takie miłosierdzie jest akceptowalne dla Jonasza (ocalenie przez Boga pogańskich marynarzy ze sztormu, które prowadzi ich do nawrócenia do jedynego Boga). Niniwa nie jest symbolem świata pogańskiego jako takiego, ale jest symbolem imperializmu, wrogości, prześladowań, agresji wobec ludu Bożego (Iz 10,5-15; Sof 2,13-15; Na). W takim kontekście tym, czego nie potrafi zaakceptować Jonasz i dlatego się buntuje, to fakt okazania miłosierdzia przez Boga największemu wrogowi, prześladowcy Izraela, którego symbolem jest Niniwa. Narracja Księgi Jonasza zmierza do ostatniego pytania (4,10), funkcjonującego w narracji jako „permanentna luka”, która jako taka nie uzyskuje bezpośredniej odpowiedzi. Do odpowiedzi na nie jest zaproszony Jonasz, są zaproszeni czytelnicy, którzy zamiast narratora powinni dopisać koniec tej historii własnym życiem, Jest to zaproszenie do 1) odkrycia prawdy o Bogu, który ukazuje miłosierdzie wszystkim ludziom, w tym także największym prześladowcom i wrogom oraz do 2) okazania miłosierdzia wrogom i prześladowcom. W ten sposób Księga Jonasza ze swoim przesłaniem przybliża się do ewangelicznego wezwania: „Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują, abyście się stali synami Ojca waszego, który jest w niebie, ponieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych” (Mt 5,43-45).