Pisma Ojców Kościoła w literackiej spuściźnie Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2019.035Słowa kluczowe
Etiopia, patrystyka, tłumaczenie, rękopisy, chrześcijaństwo wschodnieAbstrakt
Literatura etiopska w języku gǝ‘ǝz stanowi objętościowo jedną z największych literatur chrześcijaństwa wschodniego. Znaczną jej część stanowią przekłady, wśród nich także tłumaczenia pism Ojców Kościoła. Dokładne określenie roli pism patrystycznych w literaturze etiopskiej łączy się jednak z szeregiem problemów natury filologicznej i kodykologicznej wynikających ze specyfiki intelektualnej działalności Etiopczyków na przestrzeni wieków. Tłumaczenia, zarówno dokonywane z greki jak z arabskiego, były poddawane wielokrotnym rewizjom, dokonywane tylko częściowo, celowo lub omyłkowo błędnie atrybuowane, ujmowane w tematyczne bądź oparte na kalendarzu liturgicznym kompilacje. Co więcej, pisma patrystyczne nigdy nie były traktowane priorytetowo przez badaczy literatury etiopskiej, w odróżnieniu od apokryfów starotestamentalnych czy dzieł kanoniczno-liturgicznych, a przede wszystkim od utworów oryginalnych. Oznacza to, że większość etiopskich tłumaczeń pism Ojców Kościoła pozostaje do dzisiaj w rękopisach. Wszystko to sprawia, że opisanie etiopskiej recepcji twórczości nawet najbardziej podstawowych autorów jak Jan Chryzostom czy Epifaniusz z Salaminy jest zadaniem bardzo trudnym. W niektórych przypadkach taka analiza może jednak przyczynić się do lepszego zrozumienia pewnych aspektów historii Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego, a nawet wnieść istotne informacje do naszej wiedzy o greckim oryginale.
Bibliografia
Ayele Taklahāymānot, The Egyptian metropolitan of the Ethiopian Church, „Orientalia Christiana Periodica” 54 (1988), s. 175-222.
Arras V. (red.), Patericon Aethiopice, Louvain 1967 (Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium 277-278, Scriptores Aethiopici 53-54).
A. Bausi, A case for multiple text manuscripts being “corpus organizers”, “Manuscript Cultures” (2010) 3, s. 34-36.
Bausi A. (red.), Comparative oriental manuscript studies. An introduction, Hamburg 2015.
Bausi A., L'Epistola 70 di Cipriano di Cartagine, "Aethiopica" 1 (1998), s. 101-130 (DOI: https://doi.org/10.15460/aethiopica.1.1 ).
Bausi A., A. Camplani, New Ethiopic documents for the history of Christian Egypt, "Zeitschrift für Antikes Christentum/Journal of Ancient Christianity", 17 (2013), 2, s. 215-247 (DOI https://doi.org/10.1515/zac-2013-0012).
Beylot R., Un épisode de l’histoire ecclésiastique de l’Éthiopie. Le mouvement stéphanite. Essai sur chronologie et sa doctrine, “Annales d’Ethiopie”, 8 (1970), s. 103–116 (DOI https://doi.org/10.3406/ethio.1970.886).
Beylot R., Un temoin éthiopien inédit du Gradus 5 de Jean Climaque, w: Pensée grecque et sagesse d’Orient, red. A.-M. Amir Moezzi, Brepols 2009, s. 89-107 (DOI : https://doi.org/10.1484/M.BEHE-EB.4.00176).
Cerulli E., La letteratura etiopica, Milano 1968.
Cerulli E., Il libro etiopico dei Miracoli di María e le sue fonti nelle letterature del Medio Evo latino, Roma 1947.
Cerulli E., I manoscritti etiopici della Biblioteca Nazionale di Atene, “Rassegna di Studi Etiopici”, 2 (1942) 2, s. 181-190.
Cohen L., The missionary strategies of the Jesuits in Ethiopia (1555-1632), Wiesbaden 2009.
Crummey D., Church and nation: the Ethiopian Orthodox Täwahedo Church (from the thirteenth to the twentieth century), w: Cambridge history of Christianity. Vol. 5, Eastern Christianity, red. M. Angold, Cambridge 2008, s. 457-487.
Ferenc A., „Herezja” Stefanitów w Etiopii w XV-XVI w., „Euhemer” (1969) 1/2, s. 71-80
Fries K., Weddâsê Mârjâm. Ein äthiopischer Lobgesang an Maria, nach mehreren Handschriften herausgegeben und übersetzt, Leipzig 1892.
Fritsch E., The liturgical year and the lectionary of the Ethiopian Church, “Warszawskie Studia Teologiczne” 12 (1999), s. 71–116.
Getatchew Haile, The intrusion of the theology of Purgatory in the Ethiopian Orthodox Church, “Analecta Bollandiana” 130 (2012) 2, s. 306-314 (DOI https://doi.org/10.1484/J.ABOL.5.101804).
Graf G., Geschichte der christlichen arabischen Literatur. Bd. 2, Città del Vaticano 1947, s. 321-323.
Krawczuk M., O piśmiennictwie etiopskim w języku gyyz, „Literatura na Świecie” (2014) 7/8, s. 245-271.
M. Krawczuk, Wkład etiopistyki do badań nad piśmiennictwem wczesnochrześcijańskim. Aethiopia Christiana i jej piśmiennictwo, w: Orientalistyka. Rozważania o nauce, red. S. Surdykowska, Warszawa 2015, s. 173-180.
Lusini G., Appunti sulla patristica greca di tradizione etiopica, “Studi Classici e Orientali”, 38 (1989), s. 469-493.
Lusini G., Elementi romani nella tradizione letteraria aksumita, “Aethiopica” 4 (2001), s. 42–54 (DOI https://doi.org/10.15460/aethiopica.4.1.490 ).
G. Lusini, Le monachisme en Éthiopie. Esquisse d’une histoire, w: Monachismes d’Orient. Images, échanges, influences, red. F. Jullien, M.-J. Pierre, Turnhout 2011, s. 133-147 (DOI : https://doi.org/10.1484/M.BEHE-EB.1.100714).
Lusini G., Tradizione origeniana in Etiopia, w: Origeniana octava: Origen and the Alexandrian tradition: papers of the 8th International Origen Congress, Pisa, 27-31 August 2001, red. L. Perrone, Leuven 2003, s. 1177–1184.
Marrassini P., Some considerations on the problem of the ‘Syriac influences’ on Aksumite Ethiopia, “Journal of Ethiopian Studies” 23 (1990), s. 35-46.
Martínez d’Alós-Moner A., Envoys of a human God: the Jesuit mission to Christian Ethiopia, 1557-1632, Leiden 2015.
Mordini A., Il convento di Gunda Gundiè, „Rassegna di Studi Etiopici” 13 (1953), s. 29-63.
Proverbio D. V., La recensione etiopica dell’omelia pseudocrisostomica de ficu exarata ed il suo tréfonds orientale, Wiesbaden 1998.
Raineri O., Tedros Abraha, Filone di Carpasia: un’omelia pasquale trasmessa in Etiopio, w: Εύκοσμία Studi miscellanea per il 75o di Vincezo Poggi S. J., red. V. Ruggieri, L. Pieralli, Soveria Mannelli 2003, s. 377-398.
Raineri O., Omelia del Salvatore (Trattato etipico sulla passione di Cristo), “Orientalia Christiana Periodica” 77 (2011) 1, s. 93-151.
Sauget J.-M., Un exemple typique des relations culturelles entre l'arabe-chrétien et l'éthiopien: un «Patericon » récemment publié, w: IV Congresso Internazionale di Studi Etiopici (Roma, 10-15 aprile 1972), Roma 1974, red. E. Cerulli, s. 321-388.
Starowieyski M., Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa Wschodu, Warszawa 1999.
Tedros Abreha, Jacob of Serug in the Ethiopic tradition under review and new clues about the background of the gǝǝz anaphora ascribed to Jacob of Serug, w: Aethiopia fortitudo ejus: studi in onore di monsignor Osvaldo Raineri in occasione del suo 80o compleanno, red. R. Zarzeczny, Roma 2015, s. 463-478.
Tedros Abraha, Quotations from patristic writings and references to early Christian literature in the books of St. Yared, “Le Muséon”, 122 (2009), s. 331–404 (DOI: 10.2143/MUS.122.3.2045875).
Witakowski W., The Ethiopic life of John Chrysostom, w: Chrysostomosbilder in 1600 Jahren: Facetten der Wirkungsgeschichte eines Kirchenvaters, red. M. Wallraff, R. Brändle, Berlin ; New York, 2008.
Witakowski W., Syrian influences in Ethiopian culture, “Orientalia Suecana” 38/39 (1989/1990), s. 191-202.
Zarzeczny R., Euzebiusz z Heraklei. Homilia [efeska] z etiopskiej antologii patrystycznej Qerellos (Eusebius Heracleensis, Homilia, CPG 6143) , „Vox Patrum” 57 (2012), s. 781-792.
Zarzeczny R., Some remarks concerning the Ethiopic recension of the" Life of Antony, “Orientalia Christiana Periodica”, 79 (2013) 1, s. 37-60.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 457
Liczba cytowań: 0
