Praktyka alternatim w rękopiśmiennym cantionale (r. 583) z Jasnej Góry
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2017.033Słowa kluczowe
alternatim, cantionale, chorał gregoriański, antyfony maryjne, CredoAbstrakt
W rozwoju praktyki wykonawczej monodii liturgicznej dużą rolę odegrała technika alternatim, z którą związana jest znaczna część muzyki organowej. Organy zastępując chór śpiewaków spełniały równoważną rolę, analogiczną do operowania tekstem liturgicznym. Wykonywane na sposób alternatim utwory musiały być powszechnie znane. Do takich należały m.in. wielkie antyfony maryjne i wyznanie wiary. Ten wokalno-instrumentalny sposób wykonywania śpiewów łacińskich spotykamy również w rękopiśmiennym Cantionale R. 583 z początku XVI wieku, należącym do tradycji paulińskiej. Notuje on łącznie cztery śpiewy, w których zauważono praktykę alternatim: Salve Regina, Ave Regina caelorum, Regina caeli i Credo. W świetle przedstawionych antyfon maryjnych i założeń techniki alternatim wynika, iż rękopis pauliński respektował szczegółowe normy dotyczące jej stosowania, natomiast w przypadku Credo mamy do czynienia raczej z pewną tradycją lokalną. Przywołane przykłady dowodzą, iż sposób wokalno-instrumentalnego wykonywania śpiewów znalazł swoje miejsce również w obrębie łacińskiej liturgii paulińskiej.
Bibliografia
Aleksandrowicz M., Organy w potrydenckiej liturgii na podstawie Caeremoniale Episcoporum (1600), w: Studia Organologica, t. 3, red. M. Szymanowicz, Lublin 2009, s. 257-265.
Aleksandrowicz M., Teoretyczne podstawy francuskiej polifonii liturgicznej XVII wieku, Lublin 2017.
Bartkowski B., Credo, Encyklopedia Katolicka, t. 3, red. R. Łukaszyk, Lublin 1985, kol. 626.
Bodzioch B., Cantionale ecclesiasticum na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Lublin 2014.
Dobrzańska-Fabiańska Z., Polifonia średniowiecza, Kraków 2009.
Feicht H., Studia nad muzyką polskiego średniowiecza, Kraków 1975.
Ferfoglia S., Msza alternatim we włoskiej i francuskiej muzyce liturgicznej XVII wieku, Kraków 2011.
Garnczarski S., Atyfona Salve Regina w polskich przekładach zachowanych w źródłach drukowanych, w: Cantare amantis est. Wieloautorska monografia naukowa z okazji 80. urodzin ks. prof. dr. hab. Ireneusza Pawlaka, red. W. Hudek, P. Wiśniewski, Lublin 2015, s. 306-327.
Kubieniec J., Średniowieczne rękopisy liturgiczne z archiwum jasnogórskiego, w: Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki, Musica Claromontana – Studia 1, red. R. Pośpiech, Opole 2012, s. 135-149.
Lisman K., Repertuar gregoriański w polskich śpiewnikach katolickich wydanych po Vaticanum Secundum, w: Muzyka liturgiczna w Kościele Katowickim 1925-2005, red. W. Hudek, Katowice 2005, s. 155-180.
Łyjak W.Z., Adam Orazio Casparini i jego jasnogórskie dzieła, „Studia Claromontana” 20 (2002), s. 141-191.
Michałowska T., Średniowiecze, Warszawa 2002.
Morawski J., Polska liryka muzyczna w średniowieczu. Repertuar sekwencyjny cystersów (XIII-XVI w.),Warszawa 1973.
Nadolski B., Leksykon Liturgii, Poznań 2006.
Pałęcki W., Antyfony maryjne na zakończenie Komplety w polskiej edycji Liturgii godzin, w: Mirabile laudis canticum. Liturgia godzin: dzieje i teologia, red. H. Sobeczko, Opole 2008, s. 363-382.
Pawlak I. Muzyka instrumentalna w liturgii po Soborze Watykańskim II, „Liturgia Sacra” 18 (2012) nr 2, s. 513-527.
Pawlak I., Muzyka liturgiczna po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła, Lublin 2000.
Pawlak I., Organy – instrument liturgiczny, „Liturgia Sacra” 2 (1996) nr 1-2, s. 79-85.
Szadejko A., Praktyka alternatim w muzyce organowej. Zagadnienia wykonawcze, w: Musica Sacra 3, Prace Specjalne 73, red. J. Krassowski, Gdańsk 2007, s. 35-55.
Wellesz E., Historia muzyki i hymnografii bizantyjskiej, Kraków 2006.
Wiśniewski P., Duchowość chorału gregoriańskiego, „Liturgia Sacra” 19 (2013) nr 1, s. 103-118.
Wiśniewski P., Monodia łacińska w XLI edycji Śpiewnika kościelnego ks. Jana Siedleckiego, „Teologia i Człowiek” 30 (2015) nr 2, s. 111-128 (DOI: http://dx.doi.org/10.12775/TiCz.2015.024).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 490
Liczba cytowań: 0
