Od natury do kultury. Dylematy i postulaty

Abstrakt

Kultura jest całokształtem ludzkich zachowań, działań i ich wytworów. Ma również charakter historyczny, jest bowiem przekazywana z pokolenia na pokolenie. Potocznie postrzegana kultura, jako dziedzina twórczości artystycznej, stanowi jedynie pewien wycinek kultury ludzkiej. Oddziaływanie kultury – jak trafnie zauważył Jan Paweł II podczas przemówienia w siedzibie UNESCO – jest dwukierunkowe, gdyż tak jak człowiek tworzy kulturę, tak i ten, przebywając w określonej kulturze, czerpie z niej wzorce. Twórcza aktywność człowieka ma charakter osobowy, gdyż twórca kultury – w każdym jej rozumieniu – poprzez wytwory kultury nawiązuje dialog z innym człowiekiem. Wartość kultury zawsze wynika z osobowej godności człowieka stworzonego na obraz i podobieństwo Boga. To podobieństwo do Boga stanowi odniesienie dla samego siebie i do innych członków społeczeństwa i jest fundamentem dla ludzkich norm moralnych i egzystencjalnych. Ich odrzucenie, odrzucenie Boga, prowadzi do sytuacji, że człowiek przestaje odróżniać dobro od zła, a normą staje się to, co dla niego w danym momencie wygodne. Na rozwój kultury, zwłaszcza w zakresie ukazywania wartości, znacząco oddziałuje religia. Wartości wpływają bowiem na charakter życia jednostek i całych społeczeństw. We współczesnym świecie powrót do klasycznego pojęcia kultury, rozumianej jako uprawa umysłu – by ten wzrastał w cnotach i pozbywał się wad – może stanowić antidotum na egzystencjalne i moralne osamotnienie człowieka. W tej perspektywie nauka staje się kulturą pojmowaną jako uprawa rozumu, zdolnego do poznawania prawdy. Kulturę należy zatem zawsze postrzegać przez pryzmat nieustannej relacji człowieka (stworzenia) do Boga (Stwórcy).