Wychowanie do wartości etycznych w rodzinie – między tradycją a współczesnością
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2025.033Słowa kluczowe
rodzina, wartości etyczne, wychowanie, wiaraAbstrakt
Artykuł podejmuje problem wychowania etycznego w rodzinie jako jednego z kluczowych zagadnień współczesnej refleksji pedagogiczno-teologicznej. Rodzina, będąca podstawową wspólnotą życia, stanowi niezastąpione środowisko formowania człowieka w wymiarze moralnym, społecznym i duchowym. Wychowanie etyczne nie sprowadza się jedynie do przekazywania norm, lecz obejmuje całokształt relacji i doświadczeń, w których dziecko uczy się miłości, odpowiedzialności i rozróżniania dobra od zła.
Współczesność stawia jednak rodzinę wobec licznych wyzwań – globalizacji, rozwoju technologii cyfrowych, pluralizmu wartości oraz kryzysu więzi międzyludzkich – które utrudniają proces kształtowania spójnego systemu etycznego. Fundamentem wychowania pozostają miłość i odpowiedzialność, rozumiane jako zasady porządkujące życie moralne i chroniące wychowanie przed relatywizmem. W tym kontekście rodzina jawi się jako „szkoła bogatszego człowieczeństwa”, w której codzienne życie i świadectwo rodziców stanowią podstawę kształtowania dojrzałej osobowości.
Pomimo przemian cywilizacyjnych i technologicznych rodzina zachowuje centralną rolę w przekazie wartości i budowaniu ładu moralnego. Jej zadaniem jest harmonijne łączenie tradycji z wyzwaniami współczesności, tak aby wychowanie etyczne pozostawało procesem integralnego rozwoju człowieka i jego odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Bibliografia
Arystoteles. Polityka, tłum. Ludwik Piotrowicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Augustyn z Hippony, De civitate Dei, Turnholti 1955, CCL 47–48, O Państwie Bożym, t. 1–2, tłum. Wiktor Kornatowski, Warszawa: Wydawnictwo Pax, 1977.
Benedykt XVI. “Encyklika Deus caritas est”. Rzym 25 grudnia 2005, dostęp: 16.09.2025, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20051225_deus-caritas-est.html.
CBOS, Korzystanie z internetu przez dzieci i młodzież. Warszawa 2022, dostęp: 15.09.2025, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2022/K_077_22.PDF.
Fuszek, Csilla. Fofman, Agata. Parikh, Arjavi inni. „Droga do lepszej wersji siebie, wytyczne etyczne dotyczące sztucznej inteligencji”. Karto-Teka Gdańska”, nr 1(16)/2025: 93–103.
Furmanek, W. Aksjologiczne zagubienie człowieka wyzwaniem dla pedagogiki. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2022.
Gray Colett. Palaiologou, Joanna. Early Learning in the Digital Age (London: Sage Publications, 2022), 98–115.
Gruca-Miąsik, Urszula. „Budzenie osoby w rodzinie w kontekście rozwoju rozumowania moralnego.” W Rodzina wobec współczesnych wyzwań, red. Anna Bałanda i Elżbieta Jarmoch, 37–52. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2022.
Jan Paweł II. “Adhortacja Apostolska Familiaris consortio”. Rzym 22 listopada 1981, dostęp: 16.09.2025, https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/pl/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_19811122_familiaris-consortio.html
Jan Paweł II. „Poszanowanie sumienia każdego człowieka warunkiem pokoju”. Orędzie na XXIV Światowy Dzień Pokoju, 199. Watykan 08.12.1990, dostęp: 15.09.2025, https://papiez.wiara.pl/doc/378718.Poszanowanie-sumienia-kazdego-czlowieka-warunkiem-pokoju-1991.
Jan Paweł II. „Poszanowanie praw człowieka warunkiem prawdziwego pokoju”. Orędzie na XXXII Światowy Dzień Pokoju, 1999. Watykan 01.01.1999, dostęp: 15.09.2025, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/przemowienia/dzien_pokoju_01011999.html.
Karta Praw Rodziny (Rzym 1983, art. 5), dostęp 17.09.2025, https://www.srk.opoka.org.pl/srk/srk_pliki/karta.htm.
Kiereś, Barbara. Wychowanie do wartości. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2015.
Kremeń, Wasyl. „Edukacja w wyzwaniach przemian cywilizacyjnych: droga do człowieka”. W Przesilenie. Budujemy lepszy świat w sobie i pomiędzy nami, red. Agnieszka Cybal-Michalska, Piotr Kostyło, 49–56. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 2023.
Kukołowicz, Teresa. „O wychowaniu przez codzienność w rodzinie”. W Rodzina wychowuje. Wybrane zagadnienia, red. Teresa Kukołowicz, 145–149. Stalowa Wola: Oficyna Wydawnicza Fundacji Uniwersyteckiej w Stalowej Woli, 1966.
Lee, Ellie. Bristow Jennie. Faircloth, Charlotte. Macvarish, Jan. (red.), Parenting Culture Studies (Cham: Palgrave Macmillan, 2023), 15–32.
Levinas, Emmanuel Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Livingstone, Sonia, Blum-Ross, Alicia. Parenting for a Digital Future: How Hopes and Fears about Technology Shape Children’s Lives. Oxford: 2020, dostęp: 17.09.2025, https://academic.oup.com/book/32086?login=false.
Mariański, Janusz. Wartości moralne w świadomości maturzystów puławskich. Lublin: Wydawca Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie, 2022.
Marek, Zbigniew. „Wychowanie integralne podstawą rozwoju osoby”. W Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, 12/2017. No 1(43), 32–47, dostęp: 14.09.2025, https://czasopisma.ignatianum.edu.pl/eetp/article/view/818/917.
Muszyński, Heliodor. „Socjalizacja i wychowanie. W poszukiwaniu genezy wychowania (perspektywa ewolucyjna”. Kultura – Społeczeństwo – Edukacja. Poznań, nr 2(22)2022: 7–54.
Ratzinger, Joseph. Homilia na rozpoczęcie konklawe. Rzym 18 kwietnia 2005, dostęp: 28.09.2025, https://papiez.wiara.pl/doc/371808.Homilia-kard-Josepha-Ratzingera-na-rozpoczecie-konklawe-caly.
Skorowski, Henryk. „Edukacja czy formacja? Wyzwania XXI wiek – wprowadzenie do dyskusji”. W Wychowanie. Zagubiona wartość współczesnej cywilizacji, red. Piotr Walewski, 9–21. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, 2024.
Solvason, Carla. Geoffrey Elliott (red.). Ethics in Education: Contemporary Perspectives on Research, Pedagogy and Leadership, London: Ethics Press, 2023.
Szukalski, Piotr. Rodzina w kryzysie. Ujęcie socjologiczne. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019.
Śliwerski, B. Pluralism of pedagogy in Poland, Kwartalnik Pedagogiczny 2018, 63(4)250: 212–233.
Wojtyła, Karol. Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, 2001), dostęp: 16.09.2025, https://www.zwola-old.karmelicibosi.pl/p/z/formacja/milosc_i_odpowiedzialnosc.pdf.
Tchorzewski, Andrzej M. „Miłość, nadzieja, odpowiedzialność – warunkiem więzi w rodzinie”. W Dziecko, rodzina, wychowanie, red. Jolanta Karbowniczek, Anna Błasiak, Ewa Dybowska. 25–45. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2015.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Grzegorz Kaczorowski

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 7
Liczba cytowań: 0