Kościół płocki wobec pielgrzymki Jana Pawła II w 1979 r. w świetle dokumentów płockiego aparatu władzy
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2025.021Słowa kluczowe
Jan Paweł II, diecezja płocka, Służba Bezpieczeństwa, Urząd Wojewódzki w Płocku, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Płocku, 1979 rokAbstrakt
W 1979 roku podczas pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski na spotkania z nim udały się tysiące pielgrzymów z całej Polski. Planowana wizyta papieska zintensyfikowała działania aparatu państwowego PRL w zakresie inwigilacji, kontroli i niwelowania skutków działań kościelnych. Objęła nie tylko księży, biskupów i opozycjonistów ale także organizatorów wyjazdów na spotkania z papieżem i zwykłych Polaków w nich uczestniczących. Była to wielka operacja aparatu partyjno-państwowego której nadano kryptonim „Lato 79”. Kierował nią Departament IV Ministerstwa Spraw Wewnętrznych a uroczystości odbywające się w poszczególnych województwach nadzorowały Wydziały IV Komend Wojewódzkich Milicji Obywatelskiej. Działania takie podejmowano także wobec duchowieństwa i zwykłych wiernych z diecezji płockiej biorących udział w przygotowaniach i samym spotkaniu z papieżem. Zachowane w dokumentach Urzędu Wojewódzkiego w Płocku, Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Płocku materiały pokazują z jednej strony determinację aparatu państwowego utrudniającego działalność Kościoła, z drugiej strony działania księży i katolików z diecezji płockiej dążących mimo trudności do spotkania z Janem Pawłem II. Wymienione dokumenty z antykościelnej perspektywy z jednej strony pokazują działania komunistów, z drugiej strony w jaki sposób Kościół konsekwentnie, wykorzystując dostępne środki i możliwości bronił interesu nie tylko instytucji ale także wspierał wiernych w pielęgnowaniu ich religijności. Dał także możliwość spotkania z papieżem niosącym powiew nadziei na zmianę na lepsze w komunistycznej rzeczywistości.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej:
Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Płocku [1975] 1983–1990, sygn. IPN BU 02946/485, Kościoły i związku wyznaniowe. Oceny, meldunki, założenia; sygn. IPN BU 02946/542/2, Komenda Milicji Obywatelskiej w Płocku. Operacja „Lato–79”. Plany, Informacje, 1979.
Archiwum Państwowe w Płocku:
Urząd Wojewódzki w Płocku, sygn. 1649, Kościół Rzym.-Kat. Spotkania wojewody z biskupem 1978–1988.
Opracowania
Celmer, Mariusz. Władze państwowe wobec Kościoła Rzymskokatolickiego w diecezji płockiej w latach 1945–1970. Kraków–Płock: Avalon, Muzeum Mazowieckie w Płocku, 2020.
Damazyn, Michał. „Namaszczenie narodu „do mężnego wyznawania wiary i postepowania według jej zasad. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny.” W Papieskie pielgrzymki w PRL, red. Wojciech Polak, Jakub Kufel i Przemysław Ruchlewski. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności, 2019.
Dudek, Antoni. Ślady PeeReLu. Ludzie, wydarzenia, mechanizmy. Kraków: Arcana, 2001.
Dzieje Płocka, tom 3. Historia miasta w latach 1945–2020, red. Grzegorz Gołębiewski i Tomasz Piekarski. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 2020.
Gapiński, Wacław. „Udział Diecezji Płockiej w pielgrzymce Jana Pawła II w Polsce.” Miesięcznik Pasterski Płocki 6 (1979).
Grosicka, Marzena. „Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w materiałach kieleckiej Służby Bezpieczeństwa.” W Papieskie pielgrzymki w PRL, red. Wojciech Polak, Jakub Kufel i Przemysław Ruchlewski. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności, 2019.
Grzybowski, Michał Marian. „Duchowieństwo i Kościół katolicki w Płocku w latach 1945–2020.” W Dzieje Płocka, tom 3. Historia miasta w latach 1945–2020, red. Grzegorz Gołębiewski i Tomasz Piekarski. Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 2020.
Grzybowski, Michał Marian; Leszek Zygner. Episkopat Płocki w latach 1075–2022. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy, 2023.
Kacprzycki, Franciszek. „Działalność administracyjno-prawna biskupa płockiego Bogdana Sikorskiego (1964–1978; zarys).” Studia Płockie 7 (1979).
Kościół i społeczeństwo wobec stanu wojennego, red. Wiesław Jan Wysocki. Warszawa: Rytm, 2004.
Krawczak, Tadeusz. „Władze PRL wobec Kościoła rzymskokatolickiego w stanie wojennym.” W Kościół i społeczeństwo wobec stanu wojennego, red. Wiesław Jan Wysocki. Warszawa: Rytm, 2004.
Papieskie pielgrzymki w PRL, red. Wojciech Polak, Jakub Kufel i Przemysław Ruchlewski. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności, 2019.
Piekarski, Tomasz. „Obraz polityczny i społeczno-gospodarczy województwa płockiego w latach 1975–1989. Zarys problematyki.” W Problemy polityczne, gospodarcze i społeczne województwa płockiego w latach 1975–1999, red. Tomasz Piekarski. Płock: Wydawnictwo Naukowe Akademii Mazowieckiej w Płocku, 2024.
Piekarski, Tomasz. Województwo płockie w latach 1975–1998. Warszawa: Wydawnictwo Difin, 2025.
Piętka, Włodzimierz. Wtedy Płock i diecezja oddychały papieżem. „Gość Niedzielny Płocki, https://Gosc.pl z dn. 03.06.2019 r., dostęp dn. 20.06.2025 r.
Polski wiek XX: PRL od grudnia 70 do czerwca 89, red. Krzysztof Persak, Paweł Machcewicz. Warszawa: Bellona i Muzeum Historii Polski, 2011.
Problemy polityczne, gospodarcze i społeczne województwa płockiego w latach 1975–1999, red. Tomasz Piekarski. Płock: Wydawnictwo Naukowe Akademii Mazowieckiej w Płocku, 2024.
Skibiński, Paweł. Odnowa tej ziemi. I Pielgrzymka Jana Pawła II do Polski Czerwiec 1979. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2020.
Skibiński, Paweł. „Pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny (1979–2002) i ich kontekst historyczny.” Teologia Polityczna 3 (2005–2006).
Sokolnicki, Michał. „Życie społeczno-polityczne Płocka w latach 1956–1980.” W Dzieje Płocka, tom 3. Historia miasta w latach 1945–2020, red. Grzegorz Gołębiewski i Tomasz Piekarski, Płock: Towarzystwo Naukowe Płockie, 2020.
Śniegocki, Janusz. „Obchody jubileuszu 900-lecia Diecezji Płockiej (1075–1976). Przebieg uroczystości. Dokumentacja.” Studia Płockie VI (1978).
Szymański, Andrzej. „Działania państwowego aparatu wyznaniowego na terenie Mazowsza Płockiego i ziem przyległych w latach 1950–1989 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Płocku.” Płockie Zeszyty Archiwalne 2 (2012).
Szymański, Andrzej. „Działania Wydziału do Spraw Wyznań w Płocku wobec Kościoła katolickiego w latach 1950–1989 w świetle dokumentów Archiwum Państwowego w Płocku.” Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 17 (2014).
Zaremba, Marcin. Wielkie rozczarowanie. Geneza rewolucji Solidarności. Kraków: Znak Horyzont, 2023.
Żaryn, Jan. „Kościół katolicki w PRL: wybrane zagadnienia, hipotezy, prowokacje.” Pamięć i Sprawiedliwość 4/1 (7) (2005), 12.
Żaryn, Jan. „Państwo–Kościół katolicki w Polsce 1956–1989 (wybrane zagadnienia).” W Polski wiek XX: PRL od grudnia 70 do czerwca 89, red. Krzysztof Persak, Paweł Machcewicz. Warszawa: Bellona i Muzeum Historii Polski, 2011.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tomasz Piekarski

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 6
Liczba cytowań: 0