New Spirituality: A Viable Alternative?
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2023.026Słowa kluczowe
duchowość, nowa duchowość, kryzys chrześcijaństwaAbstrakt
Nowa duchowość – realna alternatywa?
W opinii wielu myślicieli kultura Zachodu (czyli tzw. cywilizacja chrześcijańska) od dziesięcioleci przeżywa głęboki kryzys. Jednym z symptomów tej transformacji jest szybkie (i jak się wydaje – nieodwracalne) słabnięcie chrześcijaństwa, zwłaszcza w jego warstwie religijnej, czyli zorganizowanej w Kościołach. Niniejszy tekst jest próbą ukazania (m.in. w nauczaniu Jana Pawła II i Benedykta XVI) przyczyn tych zmian. Następnie zaś podejmuje kwestię nowej duchowości, która – co jest widoczne zwłaszcza w badaniach socjologicznych – zajmuje przestrzeń, „opróżnioną” z żywej wiary i praktyk religijnych. Odejście większości społeczeństwa od zorganizowanej religii nie oznacza powszechnej rezygnacji z życia duchowego. To w „nowej duchowości” coraz liczniejsi Europejczycy i Amerykanie „realizują” nieodpartą potrzebę egzystowania w sferze sacrum, doświadczania Absolutu bądź też zanurzenia się w różnie pojmowanej (i rytualnie celebrowanej) boskości. Upowszechnianie się alternatywnej duchowości jest wyzwaniem dla Kościoła i jego zbawczej misji. Każe też postawić pytanie, czy jest ona rzeczywistą (konkurencyjną) alternatywą dla bogatej i przez wieki sprawdzonej tradycji duchowości chrześcijańskiej.
Bibliografia
Aumann, Jordan. Zarys historii duchowości. Translated by Jan Machniak. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 1993.
Baniak, Józef. “Socjologiczne ujęcie zjawiska religii, religijności, duchowości i nowej duchowości.” Konteksty Społeczne 9, no. 2(18) (2021): 54–110.
Benedict XVI. Spe salvi. Encyclical letter. Vatican website, November 30, 2007. https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20071130_spe-salvi.html.
Benedykt XVI. “O znaczeniu Komunii.” In Co to jest chrześcijaństwo? Testament duchowy, 179–202. Kraków: Wydawnictwo Esprit, 2023.
Chaput, Charles J. Obcy w obcej ziemi. Życie wiarą w postchrześcijańskim świecie. Translated by Magda Sobolewska. Warsaw: Wydawnictwo Sióstr Loretanek, 2019.
Chmielewski, Marek. “Duchowość a horyzontalizm społeczeństwa europejskiego.” Soter 17, no. 45 (2006): 19–26.
Chmielewski, Marek. “Duchowość teologa w świetle pism karmelitańskich doktorów Kościoła.” In Mistyka w codzienności, edited by Jerzy Wiesław Gogola, 109–122. Kraków: Wydawnictwo Karmelitów Bosych, 2009.
Chmielewski, Marek. “Personalistyczno-chrystologiczna terminologia duchowościowa w nauczaniu papieskim.” Duchowość w Polsce 15 (2013): 19–36.
Chmielewski, Marek. “Potrzeba metodologii w teologii duchowości.” Duchowość w Polsce 12 (2010): 29–39.
Chmielewski, Marek. “Teologia duchowości jako dyscyplina naukowa. Zarys problematyki.” Roczniki Teologiczne 66, no. 5 (2019): 115–132.
Chmielewski, Marek. “Teologia duchowości w wybranych dokumentach Kościoła.” Roczniki Teologiczne 47, no. 5 (2000): 93–101.
Chmielewski, Marek. Metodologiczne problemy posoborowej teologii duchowości katolickiej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 1999.
Chrost, Sławomir. Homo capax Dei jako ideał wychowania. Kraków: Oficyna Wydawnicza “Impuls”, 2013.
Daniluk, Mirosław. “Duchowość chrześcijańska.” In Encyklopedia katolicka, vol. 4, edited by Romuald Łukaszyk, Ludomir Bieńkowski, and Feliks Gryglewicz, cols. 317–330. Lublin: TN KUL, 1985.
Delsol, Chantal. Czas wyrzeczenia. Translated by Grażyna Majcher. Warsaw: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2020.
Delsol, Chantal. Koniec świata chrześcijańskiego. Translated by Piotr Napiwodzki. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2023.
Delsol, Chantal. Nienawiść do świata. Totalitaryzmy i ponowoczesność. Warsaw: Instytut Wydawniczy PAX, 2017.
Diaz de Rada, Vidal, and Javier Gil-Gimeno. “Have the Inhabitants of France, Great Britain, Spain, and the US Been Secularized? An Analysis Comparing the Religious Data in These Countries.” Religions 14, no. 8 (2023): 1005. https://doi.org/10.3390/rel14081005.
Dreher, Rod. The Benedict Option: A Strategy for Christians in a Post-Christian Nation. New York: Sentinel, 2017.
Gołaszewska, Maria. “Poetyka duchowości.” In Oblicza nowej duchowości. Dyskusja o funkcjach piękna, dobra i prawdy na przełomie tysiącleci, edited by Maria Gołaszewska, 207–217. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1995.
Hryniewicz, Wacław. Chrześcijaństwo nadziei. Przyszłość wiary i duchowości chrześcijańskiej. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2002.
Jan Paweł II. “Powołanie do życia Papieskiej Rady Do Spraw Kultury. List do kardynała Sekretarza Stanu Agostino Casaroli. Rzym, 20 maja 1982.” In Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie, 159–165. Rome: Fundacja Jana Pawła II, Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej, 1986.
John Paul II. “Homily of His Holiness John Paul II: Holy Mass for the Youth of Ireland.” Vatican website, September 30, 1979. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/homilies/1979/documents/hf_jp-ii_hom_19790930_irlanda-galway-giovani.html.
John Paul II. Ecclesia in Europa. Apostolic exhortation. Vatican website, June 28, 2023. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/apost_exhortations/documents/hf_jp-ii_exh_20030628_ecclesia-in-europa.html.
John Paul II. Evangelium vitae. Encyclical letter. Vatican website, March 25, 1995. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_25031995_evangelium-vitae.html.
John Paul II. Redemptoris missio. Encyclical letter. Vatican website, December 7, 1990. https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/encyclicals/documents/hf_jp-ii_enc_07121990_redemptoris-missio.html.
Kamińska, Agnieszka. “Jan Paweł II między kulturą a komunikacją.” In Jan Paweł II. Komunikacja i kultura. W 100-lecie urodzin Wielkiego Papieża, edited by Robert Nęcek and Joanna Soczyk-Pająk, 191–199. Kraków: Wydawnictwo Arsarti, 2020.
Kapała, Magdalena. “Duchowość jako niedoceniany aspekt psyche. Propozycja nowego ujęcia duchowości w psychologii – kategoria wrażliwości duchowej.” Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 30, no. 1 (2017): 7–37.
Kłoczowski, Jan A. “Dojrzałość – aspekt psychologiczny i duchowy.” In Pamięć. Osobowość. Osoba. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Gałdowej, edited by Aleksandra Tokarz, 69–75. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011.
Kozielecki, Józef. Koncepcje psychologiczne człowieka. Warsaw: Wydawnictwo Akademickie “Żak”, 1997.
Krakowiak, Piotr. “Religijność czy duchowość? Modlitwa czy medytacja?” In Jak żyć, panie doktorze? Psyche, edited by Daniel Śliż and Artur Mamcarz, 199–209. Warsaw: Medical Education, 2021.
Krok, Dariusz. “Religijność a duchowość – różnice i podobieństwa z perspektywy psychologii religii.” Polskie Forum Psychologiczne 14, no. 1 (2009): 126–141.
Kupś, Tomasz. “Komu zależy na sekularyzacji? Fakty i życzenia dotyczące przyszłości religii w krzywym zwierciadle WEIRD.” Przegląd Religioznawczy 2, no. 280 (2021): 79–95.
Maciuszko, Janusz. “Duchowość.” In Religia. Encyklopedia PWN, vol. 3, edited by Tadeusz Gadacz and Bogusław Milerski, 295–297. Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
Mariański, Janusz, and Stanisław Wargacki. “Nowa duchowość jako megatrend społeczny i kulturowy.” Przegląd Religioznawczy 4/242 (2011): 127–149.
Mariański, Janusz. “New spirituality as a social and cultural megatrend.” In Metamorphoses of Religion and Spirituality in Central and Eastern Europe, edited by Sławomir H. Zaręba, Maria Sroczyńska, Roberto Cipriani, Marcin Choczyński, and Wojciech Klimski, 127–149. London: Routledge, 2022.
Mariański, Janusz. “New spirituality as a social and cultural megatrend.” In Metamorphoses of Religion and Spirituality in Central and Eastern Europe, edited by Sławomir H. Zaręba, Maria Sroczyńska, Roberto Cipriani, Marcin Choczyński, and Wojciech Klimski, 66–76. London: Routledge, 2022.
Mariański, Janusz. Megatrendy religijne w społeczeństwach ponowoczesnych. Studium socjologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2016).
Moskal, Piotr. Filozofia religii. Pelplin: Bernardinum, 2020.
Motak, Dominika. “Religia – religijność – duchowość. Przemiany zjawiska i ewolucja pojęcia.” Studia Religiologica 43 (2010): 201–218.
Olczak, Elżbieta, and Irena Grochowska. “Refleksje nad compositum duszy i ciała z uwzględnieniem płci w myśli świętego Tomasza z Akwinu.” Fides et Ratio 4, no. 40 (2018): 44–66.
Osiński, Grzegorz. Cyfrowi niewolnicy. Transhumanizm w praktyce. Warsaw: Prohibita, 2023.
Piekutowski, Jarema, and Andrzej Zybertowicz. Cyber kontra real. Cywilizacja w techno-pułapce. Warsaw: Wydawnictwo Nowej Konfederacji, 2022.
Piotrowski, Eligiusz. Początki wiary w zmartwychwstanie Jezusa. Od Reimarusa do Ratzingera/Benedykta XVI. Zielona Góra: Pracownia Mitopoetyki i Filozofii Literatury, Uniwersytet Zielonogórski, 2022.
Ptaszek, Robert. “Dlaczego nowa duchowość nie może być realną alternatywą dla tradycyjnej religii?” Paedagogia Christiana 1, no. 35 (2015): 113–126.
Ptaszek, Robert. Nowa duchowość. Warsaw–Poznań: Wydawnictwo “W drodze”, 2023.
Ratzinger, Joseph. A Turning Point for Europe? The Church in the Modern World: Assessment and Forecast. Translated by Brian McNeil. San Francisco: Ignatius Press, 2010.
Ratzinger, Joseph. Europe Today and Tomorrow: Addressing the Fundamental Issues. Translated by Michael J. Miller. San Francisco: Ignatius Press, 2007.
Ratzinger, Joseph. Fundamental Speeches from Five Decades. Translated by Michael J. Miller, J. R. Foster, and Adrian Walker. San Francisco: Ignatius Press, 2012.
Ratzinger, Joseph. Fundamental Speeches from Five Decades. Translated by Michael J. Miller, J. R. Foster, and Adrian Walker. San Francisco: Ignatius Press, 2012.
Ratzinger, Joseph. Zmartwychwstanie i życie wieczne. Studia o eschatologii i teologii nadziei. Opera omnia, vol. 10. Translated by Joachim Kobienia. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2014.
Salij, Jacek. “Nie ma zgody na zmienianie prawdy Bożej. O tym co zmienne i niezmienne w Kościele.” In Non possumus. Niezgoda, której uczy Kościół, edited by Paweł Milcarek and Tomasz Rowiński, 69–91. Warsaw: Demart SA, 2021.
Schneiders, Sandra M. “Religion vs. Spirituality. A Contemporary Conundrum.” Spiritus 3, no. 2 (2003): 163–185.
Skrzypczak, Robert. “Nie dać się zepsuciu. Wobec rewolucji seksualnej.” In Non possumus. Niezgoda, której uczy Kościół, edited by Paweł Milcarek and Tomasz Rowiński, 143–168. Warsaw: Demart SA, 2021.
Skrzypczak, Robert. Chrześcijanin na rozdrożu. Kraków: Wydawnictwo Esprit, 2023.
Socha, Paweł M. Przemiana. W stronę teorii duchowości. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS, 2014.
Sroczyński, Piotr. “Transcendencja osoby w myśli filozoficznej kard. Karola Wojtyły.” In Kultura nie tylko literacka. W kręgu myśli Karola Wojtyły – Jana Pawła II, part 2, edited by Dorota Kulczycka and Anastazja Seul. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, Scripta Humana, vol. 10, 17–26, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2018.
Swieżawski, Stefan. Św. Tomasz z Akwinu. Traktat o człowieku. Summa Teologiczna 1,75–89. Poznań: Pallotinum, 1956.
Szymczak, Wioletta, and Justyna Szulich-Kałuża. “Religious or Spiritual? Empirical Manifestations of Contemporary Changes in Poles’ Self-Declarations and Media Representations.” Verbum Vitae 40, no. 4 (2022): 813–842.
Torrel, Jean-Pierre. Święty Tomasz z Akwinu. Mistrz duchowy. Translated by Agnieszka Kuryś (Poznań–Warsaw: Instytut Tomistyczny – Wydawnictwo “W drodze”, 2003.
Wargacki, Stanisław. “Duchowość w kulturze ponowoczesnej.” Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II 59, no. 4 (2020): 27–51.
Weber, Max. “Science and Vocation.” In From Max Weber: Essays in Sociology. Translated and edited by H. H. Gerth and C. Wright Mills (London: Routledge, 1991), 216.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Jan Perszon
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 244
Liczba cytowań: 0
