Opis Marcjana, cesarza soboru chalcedońskiego, w "Historii kościelnej" Ewagriusza Scholastyka jako przykład wpływu neoplatońskich struktur myślenia na literaturę chrześcijańską
DOI:
https://doi.org/10.12775/TiCz.2022.015Słowa kluczowe
neoplatonizm, neopitagoreizm, Apollonios z Tiany, Ewagriusz Scholastyk, Synezjusz z Cyreny, Antiochia, Marcjan (cesarz), Bizancjum, pogaństwoAbstrakt
Chrześcijaństwo pierwszych wieków w dużym stopniu korzystało z różnych elementów kultury klasycznej, zwłaszcza z neoplatonizmu. Interesującym tego przykładem jest Historia kościelna Ewagriusza Scholastyka, autora z końca VI wieku, działającego w Antiochii. Autor ten ma w swoim dziele wiele odniesień do kultury klasycznej. W przypadku opisu cesarza Marcjana (†457) autor posługuje się nie tylko pismami neoplatonizującego biskupa Synezjusza z Cyreny, lecz także zwrotami pochodzącymi z dzieła Żywot Apolloniusza z Tyany Flawiusza Filostratusa, które w III i IV wieku było wykorzystywane w propagandzie antychrześcijańskiej. Autor artykułu, rozszerzając powyższy wątek, pokazuje, że Ewagriusz znał nie tylko dzieła klasyczne, ale także pogańskie utwory polemiczne skierowane przeciwko chrześcijaństwu. Ewagriusz był chrześcijaninem i bliskim współpracownikiem biskupa Antiochii, ale możemy się domyślać, że w wyższych warstwach Antiochii nadal można było spotkać pogan, którzy byli tolerowani również przez władze kościelne.
Bibliografia
Ewagriusz Scholastyk, The Ecclesiastical History of Evagrius with the Scholia. wyd. Joseph Bidez i Léon Parmentier, London: Methuen, 1898; z dwoma reprintami (Amsterdam: Hakkert, 1964; New York: AMS Press, 1979). Tłumaczenie polskie: Ewagriusz Scholastyk. Historia Kościoła, tłumaczył Stefan Kazikowski. Warszawa: „Pax”, 1990.
Flawiusz Filostratos, “Vita Apollonii.” W Flavii Philostrati opera, t. 1, red. Carl Ludwig Kayser. Leipzig: B. G. Teubneri, 1870. Tłumaczenie polskie: Flawiusz Filostratos.
Żywot Apolloniosa z Tyany. Tłumaczył Marian Szarmach. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Synezjusz z Cyreny, Correspondence t. I–II. Texte établi par Antonio Garzya; trad. Et comm. par Denis Roques. Paris: Les belles lettres, 2000.
Synezjusz z Cyreny. „Oratio de regno.” W Synesii Cyrenensis opuscula, wyd. Nicolaus Terzaghi. Rome: Typis Regiae Officinae Polygraphicae, 1944.
Allen, Pauline. “The definition and enforcement of orthodoxy.” W Cambridge Ancient History. Vol. 14, Late Antiquity: Empire and Successors, AD 425–600, redakcja Averil Cameron, Bryan Ward-Perkins, Michael Whitby, 811–834. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
Allen, Pauline. Evagrius Scholasticus the Church Historian. Leuven: Spicilegium Sacrum Lovaniense, 1981.
Barnes, Timothy David. „Synesius in Constantinople.” Greek Roman and Byzantine Studies 27, no. 1 (1986), 93–112. https://grbs.library.duke.edu/article/view/5111/5387.
Bowersock, Glen Warren. Greek Sophists in the Roman Empire. Oxford: Clarendon Press, 1969.
Burgess, Richard W. “The Accession of Marcian in the Light of Chalcedonian Apologetic and Monophysite Polemic.” Byzantinische Zeitschrift 86-87 (1994): 47–68. https://doi.org/10.1515/byzs.1994.86-87.1.47.
Cameron, Alan. “The Last Days of the Academy of Athens.” Proceedings of the Cambridge Philological Society. New Series 15 (195) (1969): 7–29. https://www.jstor.org/stable/44696832.
Cameron, Alan, Jacqueline Long, and Lee Sherry. Barbarians and Politics at the Court of Arcadius. Berkeley; Los Angeles; Oxford: University of California Press, 1993.
Dzielska, Maria. Apolloniusz z Tiany. Legenda i rzeczywistość. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1983.
Dzielska, Maria. Hypatia z Aleksandrii. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1993.
Dzielska, Maria. „Il theios aner.” W I Greci. Storia, cultura, arte, societa. T. 3.2 Una storia greca. Trasformazioni, redakcja Salvatore Settis, 1261–1280. Torino: Einaudi, 1998.
Dzielska, Maria. „Z p roblemów reakcji pogańskiej w Rzymie w schyłkowym okresie Cesarstwa.” W Problemy schyłku świata antycznego, redakcja Andrzej Kunisz, 93–112. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1978.
Flintermann, Jaap-Jan. Power, paideia and pythagoreanism. Amsterdam: Gieben, 1995.
Ginter, Kazimierz. Wizerunek władców bizantyńskich w „Historii kościelnej” Ewagriusza Scholastyka. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2018.
Greatrex, Geoffrey. “Lawyers and Historians in Late Antiquity.” W Law, Society and Authority in Late Antiquity, redakcja Ralph W. Mathisen, 148–161. Oxford; New York: Oxford University Press, 2001.
Ivánka, Endre von. Plato Christianus. La réception critique du platonisme chez les Peres de l’Eglise. Traduit de l’allemand par Élisabeth Kessle. Paris: Presses Universitaires de France, 1990.
Jones, Arnold Hugh Martin. The Later Roman Empire 284–602. A social, economic and administrative survey. Vol. 3. Oxford: Basil Blackwell, 1964.
Miszczyński, Damian. „Apolloniusz z Tiany w propagandzie antychrześcijańskiej IV w.” W Propaganda w starożytności, redakcja Bartosz Kołoczek, 129–139. Kraków: Koło Naukowe Historyków Studentów UJ, 2014.
O’Brien, Carl. “The Philosophy of Apollonius of Tyana: An Attempt at Reconstruction.” Dionysius 27 (2009): 17–31. https://ojs.library.dal.ca/dionysius/article/view/dio-27obrien.
Reale, Giovanni. Historia Fi lozofii Starożytnej. T. I–V. Przełożył Edward Iwo Zieliński. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1993–2002.
Tondera, Adam. „Polemika Euzebiusza z Cezarei z Sossianusem Hieroklesem na temat porównania Apoloniusza z Tiany i Chrystusa jako reprezentantów kultury pogańskiej i chrześcijańskiej.” Vox Patrum 64 (2015): 491–502. https://doi.org/10.31743/vp.3727.
Tondera, Adam. L’immagine del „ santo” pagano nella figura di Apollonio di Tiana e la sua valutazione da parte cristiana. Katowice: Księgarnia św. Jacka, 2012.
Tondera, Adam. „Oryginalność hieroklesowego porównania Apoloniusza z Tiany z Chrystusem.” Vox Patrum 65 (2016): 683–695. https://doi.org/10.31743/vp.3528.
Wallis, Richard Tyrrell. Neoplatonism. London: Duckworth, 1972.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Kazimierz Ginter
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 446
Liczba cytowań: 0
