BENEDETTO CROCE A SPRAWA WŁOSKA: POLEMIKA Z ALESSANDREM MANZONIM W KWESTII JĘZYKA NARODOWEGO WŁOCHÓW W OPARCIU O TRAKTAT «ALESSANDRO MANZONI E LA QUESTIONE DELLA LINGUA» (1911) I JEGO PRZEKŁAD NA JĘZYK POLSKI
Słowa kluczowe
Alessandro Manzoni, Benedetto Croce, historia języka włoskiego, filozofia języka, język narodowy, debata o języku, wernakularny język florenckiAbstrakt
Celem przedmiotowego artykułu jest nakreślenie poglądów Benedetta Crocego na kwestię języka włoskiego i przyczynku filozofa do debaty nad kształtem narodowej mowy Włochów. Dyskusja ta tocząca się w II połowie XIX wieku, odżyła z nową intensywnością i złożonością w początkach XX stulecia, kiedy to kolejne rządy Królestwa Włoch podjęły niezbędne działania na rzecz edukacji, popularyzacji i krzewienia języka włoskiego zgodnie z modelem toskańskim. Punkt wyjścia dla niniejszych rozważań stanowi traktat Benedetta Crocego pt. Alessandro Manzoni e la questione della lingua (1911), którego autor polemizuje z tezami Alessandra Manzoniego, jednym z ojców współczesnego języka włoskiego i propagatorów wernakularnej mowy florenckiej, zarzucając jego postulatom szereg niekonsekwencji i sprzeczności w odniesieniu do teorii zawartych w traktacie O jedności języka i sposobach jego rozpowszczechniania (1868) i innych pismach programowych dotyczących kształtu przyszłego języka narodowego wszystkich Włochów. Dopełnieniem artykułu jest autorski przekład analizowanego tekstu na język polski, który stanowi jego integralną część.
Bibliografia
ALIGHIERI D., O języku pospolitym (przeł. Włodzimierz Olszaniec), Antyk, Kęty 2002.
BEREZOWSKI Ł. J., CIESIELKA J., Alessandro Manzoni a sprawa włoska: poglądy na kwestię języka narodowego Włochów w wybranych pismach filozoficzno-językowych na przykładzie traktatu «Dell'unità della lingua e dei mezzi di diffonderla» (1868) i jego przekładu na język polski, „Toruńskie Studia Polsko-Włoskie / Studi Polacco-Italiani di Toruń”, XVIII, 2022, 7–22.
BEREZOWSKI Ł. J., Benedetto Croce: między językoznawstwem estetycznym a poetycką nieprzekładalnością, „Rocznik Historii Sztuki”, XLVI, 2021, 149–158.
BEREZOWSKI Ł. J. (red.), Ze świata idei Benedetta Crocego: o kulturze, religii i przekładzie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2022.
CARDUCCI G., Bozzetti e Scherme, Nicola Zanichelli Editore, Bologna 1867.
CARRANNANTE A., Carlo Cattaneo e Carlo Tenca di fronte alle teorie linguistiche del Manzoni, „Giornale storico della letteratura italiana”, 480, 1977, 213–237.
CERQUIGLINI O., [Lettera al senator Benedetto Croce circa lo studio su Manzoni e la questione della lingua], „Giornale d’Italia”, 21.01.1913, 11.
CHRZANOWSKA-KLUCZEWSKA E., Linguistica generale czyli o obecności terminologii językoznawczej w opisie dzieł sztuk wizualnych i architektury, „Bulletin de la Société Polonaise de Linguistique”, LXXVI, 2020, 51–69.
CROCE B., Alessandro Manzoni e la questione della lingua, „Giornale d’Italia”, 17, 1913, 3.
CROCE B., Alessandro Manzoni e la questione della lingua, „La Critica. Rivista di letteratura, Storia e Filosofia diretta da B. Croce”, 11, 1913, 1–8.
CROCE B., Alessandro Manzoni. Saggi e discussioni, Laterza, Bari 1930.
CROCE B., Teoria e storia della storiografia, Laterza, Bari 1917.
CROCE B., Poeti e scrittori d’Italia. Vol. 2: da Alfieri a Pascoli, Laterza, Bari 1927.
CROCE B., Estetica come scienza dell’espressione e linguistica generale: teoria e storia, Laterza, Bari 1902, 153–166.
CROCE B., Estetyka jako nauka o ekspresji a językoznawstwo ogólne: teoria i historia. XVIII Podsumowanie: Tożsamość językoznawstwa i estetyki (przeł. Łukasz Jan Berezowski), „Rocznik Historii Sztuki”, XLVI, 2021, 151–155.
DE AMICIS E., L’idioma gentile, Dalai Editore, Milano 2006.
DE BERNARDIS G., La lingua italiana fra uso vivo e codificazione grammaticale, „Toruńskie Studia Polsko-Włoskie / Studi Polacco-Italiani di Toruń”, 6, 2010, 67–68.
DE SAUSSURE F., Kurs językoznawstwa ogólnego (przeł. Krystyna Kasprzyk), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1961.
ECO U., W poszukiwaniu języka uniwersalnego (przeł. Wojciech Soliński), Marabut-Volumen, Gdańsk-Warszawa 2002.
GIOVANNELLI B., L' italiano neutro tra norma e realtà. Storia dell'italiano parlato neutro nella cultura e nella scuola da Manzoni a oggi, Aracne Editrice, Roma 2020.
GROCHOWSKA A., Wewnętrzne zróżnicowanie językowe we Włoszech. Dialekty a język narodowy, „Kwartalnik Językoznawczy”, 3, 2011, 34–46.
LANCELLOTTI M., Filosofie sintetiche del linguaggio (Kierkegaard, Croce, Cassirer, Heidegger), Bulzoni Editore, Roma 1982, 63–112.
MANZONI A., Appendice alla relazione intorno all’unità della lingua e ai mezzi di diffonderla, w: Alessandro Manzoni, Scritti linguistici (red. Maurizio Vitale), UTET, Torino 2013, 586–663.
MANZONI A., O jedności języka i sposobach jego rozpowszechniania. Sprawozdanie dla Ministra Edukacji Publicznej sporządzone przez Alessandra Manzoniego i skierowane do kolegów Bonghiego i Carcana i przez tychże przyjęte (1868) (przeł. Łukasz Jan Berezowski, Joanna Ciesielka), „Toruńskie Studia Polsko-Włoskie / Studi Polacco-Italiani di Toruń”, XVIII, 2022, 23–45.
MANZONI A., Lettera intorno al libro «De vulgari eloquio», w: Alessandro Manzoni, Scritti linguistici (red. Maurizio Vitale), UTET, Torino 2013, 550–566.
MANZONI A., Lettera intorno al Vocabolario, w: Alessandro Manzoni, Scritti linguistici (red. Maurizio Vitale), UTET, Torino 2013, 567–585.
MARAZZINI C., Breve storia della lingua italiana, Il Mulino, Bologna 2004.
NENCIONI G., Storia della lingua italiana. La lingua di Manzoni, Il Mulino, Bologna 1993.
VITALE M. (redd.), Scritti editi ed inediti di Alessandro Manzoni, Casa del Manzoni, Milano, 2000.
VITALE M. (red.), Scritti linguistici, UTET, Torino 2013.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 92
Liczba cytowań: 0
