The Papiernia station in Suwałki as a unique example of station architecture of the World War II period in Suwałki and Poland
DOI:
https://doi.org/10.15290/sp.2025.33.02.04Keywords
Papiernia-Suwalki, Suwalszczyzna, train station, Deutsche Reichsbahn, Reichsbahndirektion Königsberg, Nazi architectureAbstract
Built by the Reich Railway Directorate in Königsberg (Reichsbahndirektion – Rbd Königsberg) around 1942, the station in Suwałki’s Papiernia is one of the few of its kind built on Polish soil during the Nazi occupation. Due to its unique architectural design and high degree of authenticity in the sphere of material, mass and elevation, it is today an extremely valuable example of second‑war railway station construction within the borders of modern Poland.
References
Źródła rękopiśmienne i materiały niepublikowane
Archiwum PKP S. A. Oddział Gospodarowania Nieruchomościami w Warszawie:
książka obiektu budowlanego – dworzec Papiernia z 1942 r.
karta budynku/budowli nr inwentarzowy KN/9201/00260/110.
Bundesarchiv Berlin‑ Lichterfelde:
R5 (Reichsverkehrsministerium), sygn. 21120 (Bahnhofsanlagen in den RBD‑ Bezirken K-M).
R5‑ ANH (Reichsverkehrsministerium – Sammlung Sarter), sygn. I/70 (RBD Bezirk Königsberg in der Zeit von 1939 bis 1947).
Źródła drukowane i literatura przedmiotu
Achremczyk S. (2018), Historia Warmii i Mazur, t. II: 1772–2018, Olsztyn.
Balińska G.M., Baliński J.A., Balińska D. (2011), Krajobraz z koleją. Drogi żelazne Wielkopolski, Wrocław.
Die vereinigten preussischen und hessischen Staatseisenbahnen (1919), „Archiv für Eisenbahnwesen”, 42.
Dziesięciolecie Polskich Kolei Państwowych 1918–1928 (1928), Warszawa.
Erweiterung und Vervollständigung des preussischen Staatseisenbahnnetzes im Jahre 1910 (1910), „Archiv für Eisenbahnwesen”, 33.
Fedorowicz S. (2023), Zapomniana stacja graniczna Cimochy, „Świat Kolei”, nr 3, s. 38–39.
Ginsbert J. (1937), Drogi żelazne Rzplitej, Warszawa.
von der Groeben K. (1993), Provinz Ostpreussen, w: Verwaltungsgeschichte Ostdeutschlands 1815–1945. Organisation – Aufgaben – Leistungen der Verwaltung, red. G. Heinrich, F.W. Henning, K.G.A. Jeserich, Stuttgart–Berlin–Köln, s. 145–258.
Jerczyński M. (2024), Raport: Zabytki architektury i techniki kolejowej. Typologia, zasoby, stan zachowania, rekomendacje, Łódź (wydanie online).
Lijewski T. (1959), Rozwój sieci kolejowej Polski, Warszawa.
Łuczak C. (2006), Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1990, t. II – Trzecia Rzesza, Poznań.
Krakowski P. (2002), Sztuka Trzeciej Rzeszy, Kraków.
Paradowska A. (2019), Architektura, historia i ich propagandowe obrazy w kraju Warty, w: Urbanistyka i architektura okresu III Rzeszy w Polsce, red. K. Jara, A. Paradowska, Poznań, s. 35–66.
Pszczółkowski M. (2023), Figury retoryczne. Nazistowskie plany i realizacje architektoniczne w Toruniu, w: Toruńskie kłopotliwe dziedzictwo. Historie z okresu Trzeciej Rzeszy, Toruń, s. 31–67.
Radziwonowicz T., Filipowicz Z., Kopciał J. (2005), Suwałki w latach 1944–1975, w: Suwałki. Miasto nad Czarną Chańczą, red. J. Kopciał, Suwałki, s. 473–672.
Radziwonowicz T. (2014), Na tyłach frontu. O wojennej codzienności w guberni suwalskiej (1914–1915), „Rocznik Augustowsko‑ Suwalski”, t. 14, s. 59–92.
Rozbicka M., Wółkowski W. (2020), Nazistowskie plany i realizacje w okupowanych miastach dawnego województwa warszawskiego (1939–1945), w: Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura III Rzeszy w Polsce, red. J. Purchla i Ż. Komar, Kraków, s. 181–201.
Salm J. (2020), Na rubieżach Trzeciej Rzeszy. Wschodniopruska architektura i urbanistyka czasów nazizmu, w: Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura III Rzeszy w Polsce, red. J. Purchla i Ż. Komar, Kraków, s. 297–310.
Scharf H.W. (1981), Eisenbahnen zwischen Oder und Weichsel. Die Reichsbahn im Osten bis 1945, Freiburg.
Skłodowski K. (2005), Historia Suwałk do 1945 roku, w: Suwałki. Miasto nad Czarną Chańczą, red. J. Kopciał, Suwałki, s. 89–472.
Skłodowski K. (2014), Wielka Wojna. Suwalszczyzna i Zaniemenie 1914–1918, Suwałki.
Urbaniak M. (2013), Kolej Skwierzyna – Stare Bielice. Kolejowy modernizm w Polsce, Łódź.
Urbaniak M. (2010), Zabytkowa stacja kolejowa Gniezno. Od Kolei Górnośląskiej do programu „Otto”, Łódź.
Załęska‑Kaczko (2021), Nawiązania do tradycji budownictwa wiejskiego w architekturze Wolnego Miasta Gdańska w dobie narodowego socjalizmu, „Porta Aurea”, nr 20, s. 174–205.
„Zeitung des Vereins deutscher Eisenbahnverwaltungen” (1916), 56.
Netografia
https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=linie&id=324&od=1&do=28&ed=0&okno=przebieg (dostęp: 20.04.2024).
https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=linie&id=324&od=1&do=28&ed=0&okno=historia (dostęp: 15.07.2024).
https://fotopolska.eu/Suwalki/b342783,Stacja_kolejowa_Papiernia.html?f=1462135‑foto (dostęp: 30.06.2024).
Relacje ustne
relacja ustna Anny Perlejewskiej, długoletniej mieszkanki dworca w Papierni.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Miron Urbaniak
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 3
Number of citations: 0