ÉTIENNE IGNACE DE PONS O KONSTYTUCJI 3 MAJA 1791 ROKU I JEJ ZNACZENIU
DOI:
https://doi.org/10.12775/SPLP.2025.011Słowa kluczowe
Gdańsk, Étienne Ignace de Pons, Francja, Konstytucja 3 maja 1791 roku, Polska, Prusy, Rosja, Sejm Wielki, Stanisław August PoniatowskiAbstrakt
Étienne Ignace de Pons, rezydent francuski w Gdańsku w latach 1774–1793, choć interesował się głównie zagadnieniami związanymi z handlem i polsko-francuskimi stosunkami gospodarczymi, bacznie obserwował także wydarzenia polityczne i społeczne rozgrywające się w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Dużo miejsca w sprawozdaniach, systematycznie przesyłanych do Wersalu, poświęcał m.in. działalności Sejmu Czteroletniego (Wielkiego, 1788–1792) i uchwaleniu Konstytucji 3 maja 1791 roku. W artykule przedstawiono stanowisko rezydenta na temat Ustawy Rządowej, jej fenomenu, specyfiki i znaczenia. Określił on Konstytucję 3 maja jako dzieło umiarkowane, ostrożne, gwarantujące zachowanie prawa i porządku w państwie. Jest to – jego zdaniem – owoc pracy ludzi, którzy mieli na uwadze dobro ojczyzny oraz dobro i godność jej mieszkańców. Konstytucja 3 maja była dla Ponsa świadectwem odrodzenia i postępu prawnego, politycznego i społecznego dokonującego się w Rzeczypospolitej. Rezydent odebrał to także jako mądrą, przemyślaną reakcję Polaków na agresywne zamierzenia swoich sąsiadów, zwłaszcza Rosji. Było to – według niego – swego rodzaju wyzwanie rzucone zarówno Rosji, jak i Prusom.
Bibliografia
Askenazy S., Przymierze polsko-pruskie, Lwów 1900.
Bała P., Pod wezwaniem Boga czy Narodu? Religia a ustrój – studium przypadku polskich konstytucji, Warszawa 2010.
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2003.
Butterwick R., Polska rewolucja a Kościół katolicki 1788-1792, Kraków 2012.
Cieślak E., De Pons - ostatni rezydent francuski w Gdańsku w XVIII wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1996, R. 51, nr 1-3.
Cieślak E., Francuska placówka konsularna w Gdańsku w XVIII wieku. Status prawny – zadania – działalność, Kraków 1999.
Cieślak E., Struktura i rola dostaw francuskich w wymianie handlowej Gdańska w drugiej połowie XVIII w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1970, t. 31.
Cieślak E., Wybrane problemy handlu gdańskiego między Polską a Francją w XVIII w., „Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie” 1974, nr 70.
Cieślak E., Z działalności francuskiej placówki konsularnej w Gdańsku w XVIII wieku, „Rocznik Gdański” 1969, t. 28.
Drozdowski M., Podstawy finansowe działalności państwowej w Polsce 1764-1793. Działalność budżetowa Sejmu Rzeczypospolitej w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Warszawa-Poznań 1975.
Feldman J., Na przełomie stosunków polsko-francuskich 1774-1787. Vergennes wobec Polski, Kraków 1935.
Grześkowiak-Krwawicz A., Zdrada 3 maja? Malkontenci wobec Ustawy Rządowej, w: Bo insza jest rzecz zdradzić, insza dać się złudzić. Problem zdrady w Polsce przełomu XVIII i XIX w., pod red. A. Grześkowiak-Krwawicz, Warszawa 1995.
Jasienica P., Rzeczpospolita Obojga Narodów, cz. 3 Dzieje agonii, Warszawa 1972.
Kalinka W., Sejm Czteroletni, t. 1, Kraków 1895.
Kocój H., Francja a upadek Polski. Polskie rachuby na pomoc Francji w czasie Sejmu Czteroletniego i insurekcji kościuszkowskiej, Kraków 1976.
Kocój H., O sukcesję saską. Sprawa następstwa tronu polskiego w czasach Sejmu Czteroletniego, Warszawa 1972.
Komaszyński M., Działalność kupców francuskich w Gdańsku w XVII i XVIII wieku, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1954, t. 16.
Konstytucja 3 Maja czyli tzw. „Ustawa Rządowa” z 3 V 1791 r. wraz z ustawą „Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej” i „Zaręczeniem wzajemnym obojga narodów”, wyd. Z. Kaczmarczyk, Poznań 1946.
Leśnodorski B., Dzieło Sejmu Czteroletniego (1788-1792). Studium historyczno-prawne, Wrocław 1951.
Łojek J., Geneza i obalenie Konstytucji 3 maja. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej 1787-1792, Lublin 1986.
Paluchowski P., Dokument z 1610 roku powołujący pierwszy konsulat na ziemiach polskich: placówkę dyplomatyczną Francji w Gdańsku, „Studia Historyczne” 2016, R. 59, z. 3.
Raporty rezydentów francuskich w Gdańsku z lat 1791-1792, vol. 54-55, Archives du Ministere des Affaires Etrangeres w Paryżu, Correspondance Politique, Dantzig.
Raporty rezydentów francuskich z okresu rozbiorów Polski, t. 3 (1787-1790), wyd. E. Cieślak, Gdańsk 1976.
Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788-1792, Warszawa 1975.
Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 Maja, Warszawa 1966.
Skowronek J., Książę Józef Poniatowski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
Stanek W., Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991.
Staszewski J., Wettynowie, Olsztyn 2005.
Szczygielski W., Referendum trzeciomajowe. Sejmiki lutowe 1792, Łódź 1994.
Wolański A., Wojna polsko-rosyjska 1792 r., Warszawa 1996.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 9
Liczba cytowań: 0
