Recepcja twórczości Mikołaja Bierdiajewa w myśli politycznej polskiego nacjonalizmu w latach trzydziestych XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2021.1.03Słowa kluczowe
filozofia rosyjska, myśl polityczna, Mikołaj Bierdiajew, Stronnictwo Narodowe, Narodowa Demokracja, polska myśl polityczna, nacjonalizm, idea „nowego średniowiecza”Abstrakt
W latach trzydziestych XX w. ważną inspiracją ideową polskiego nacjonalizmu okazały się poglądy jednego z wybitnych filozofów pierwszej połowy XX w., Mikołaja Bierdiajewa (1874–1948). Podstawą jego refleksji było dostrzeżenie kryzysu kultury europejskiej, a w tym również kryzysu współczesnego człowieka. Według Bierdiajewa przyszłość oznaczała powrót do sakralnego modelu kultury, czyli urzeczywistnienia idei „nowego średniowiecza”. Poglądy Bierdiajewa inspirowały ideologów Narodowej Demokracji do różnorodnych przemyśleń. Jego filozofia miała wpływ zarówno na myślicieli Stronnictwa Narodowego, jak i działaczy obozu narodowo-radykalnego.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Zbiór dokumentów obozu narodowego 1923–1939
Biblioteka Jagiellońska
Fragmenty pracy Ignacego Chrzanowskiego o Romanie Dmowskim
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie
Teki Józefa Zielińskiego
Źródła drukowane
Bierdiajew M., Filozofia nierówności. Listy do nieprzyjaciół. Rzecz o filozofii społecznej, Kęty 2006.
Bierdiajew M., Nowe Średniowiecze, Warszawa 1936.
Caro L., Poglądy gospodarcze Romana Rybarskiego, Lwów 1933.
Do czego dąży Stronnictwo Narodowe?, Kraków 1928.
Doboszyński A., Gospodarka narodowa, wyd. 3, Wrocław 2004.
Doboszyński A., Wielki naród, cz. 2, Kirkcaldy 1943.
Frycz K.S., Polska prawdziwa, wstęp i oprac. O. Grott, Kraków 2014.
Giertych J., My, nowe pokolenie. O harcerskiej służbie Polsce, Warszawa 1929.
Giertych J., Nacjonalizm chrześcijański, Stuttgart 1948.
Giertych J., O wyjście z kryzysu, Warszawa 1938.
Giertych J., Polski Obóz Narodowy, Londyn 1977.
Giertych J., Tragizm losów Polski, Pelplin 1936.
Grott B., Adam Doboszyński o ustroju Polski, Warszawa 1996.
Klepacz M., Ideały średniowiecza a czasy obecne, Wilno 1938.
Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964.
Mikołaj Bierdiajew. Okruchy twórczości, wybrał i przełożył Z. Podgórzec, Białystok 1993.
Nowosad W., W walce o Katolickie Państwo Polskiego Narodu, Lwów 1938.
O wolności według M. Bierdiajewa, w: M. Bierdiajew, Filozofia wolności, tłum. E. Matuszczyk, Białystok 1995.
Pobóg-Malinowski W., Narodowa Demokracja 1887–1918. Fakty i dokumenty, Warszawa 1933.
Poradowski M., Katolickie Państwo Narodu Polskiego, Wrocław 1997.
Rybarski R., Program gospodarczy, Warszawa 1937.
Rybarski R., Przyszłość gospodarcza świata, Warszawa 1933.
Rybarski R., Siła i prawo, Warszawa 1936.
Tomasik P., Adam Doboszyński. Teoria narodu, Warszawa 1993.
Opracowania
Bałtruszajtys G., Roman Rybarski 1887–1942, w: Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808–2008, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008, s. 143–145.
Biliński P., Feliks Koneczny (1862–1949). Życie i działalność, Warszawa 2001.
Dawidowicz A., Dorobek historiografii ruchu narodowego w Polsce. Stan badań, w: Myśl polityczna w społeczeństwie informacyjnym, red. nauk. E. Maj, E. Kirwiel, E. Podgajna, Lublin 2015, s. 425–446.
Dawidowicz A., Idea kryzysu kultury w myśli politycznej Narodowej Demokracji do 1939 roku, w: Nauka, edukacja. Kultura w polskiej myśli politycznej XX–XXI wieku, red. nauk. M. Wichmanowski, Lublin 2013, s. 165–190.
Dawidowicz A., Inspiracje i recepcje zewnętrzne w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego (1928–1939), w: Europejskie inspiracje myśli politycznej w Polsce od XIX do XXI wieku, red. nauk. E. Maj, A. Dawidowicz, Lublin 2013, s. 241–260.
Dawidowicz A., Jędrzej Giertych jako nacjonalista chrześcijański, w: Kościół, religia, myśl katolicka. Studia i szkice, red. nauk. E. Maj, J. Sanecka-Tyczyńska, M. Wichmanowski, A. Wójcik, Lublin 2012, s. 10–121.
Dawidowicz A., Myśl polityczna Stronnictwa Narodowego 1928–1939. Wspólnota ideału czy alternacja koncepcji, Lublin 2017.
Dawidowicz A., Stan badań nad dziejami i myślą polityczną Narodowej Demokracji, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 33 (2012), s. 235–251.
Dawidowicz A., System etyczny w myśli politycznej Zygmunta Balickiego, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K. Politologia” 11 (2004), s. 177–191.
Dawidowicz A., Zygmunt Wasilewski (1865–1948). Publicysta, dziennikarz, organizator systemu prasowego Narodowej Demokracji, w: Prasa Narodowej Demokracji. Publicyści, t. 3, red. nauk. E. Maj, A. Dawidowicz, Lublin 2012, s. 71–90.
Dwojnych A., Romantyczne, mesjanistyczne i pozytywistyczne wątki w myśli prowincjonalnych środowisk endeckich na przykładzie północnego Mazowsza, w: Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartości chrześcijańskich, świeckich i neopogańskich w kształtowaniu idei nacjonalistycznych, red. B. Grott, Kraków 2006, s. 47–78.
Gawor L., Zdybel L., Idea kryzysu kultury europejskiej w polskiej filozofii społecznej. Analiza wybranych koncepcji pierwszej połowy XX wieku, Lublin 1995.
Grott B., Dylematy polskiego nacjonalizmu. Powrót do tradycji czy przebudowa narodowego ducha, Warszawa 2014.
Grott B., Elementy tomizmu jako czynnik normujący podstawy ideowe ruchu narodowego w Polsce, w: Filozofia i polityka, red. M. Szulakiewicz, Kraków 2001, s. 129–138.
Grott B., Myśl Romana Dmowskiego i Zygmunta Balickiego jako inspiracja młodych polskich nacjonalistów – aspekty światopoglądowe, w: Roman Dmowski i jego współpracownicy, red. M. Białokur, M. Patelski, A. Szczepaniak, Toruń 2008, s. 383–394.
Grott B., Nacjonalizm i religia. Proces zespalania się nacjonalizmu z katolicyzmem w jedną całość ideową w myśli Narodowej Demokracji 1926–1939, Kraków 1984.
Grott B., Religia, cywilizacja, rozwój. Wokół idei Jana Stachniuka, Kraków 2003.
Jakubowska U., Udział Zygmunta Wasilewskiego w tworzeniu systemu prasowego Narodowej Demokracji, w: Polska i Polacy. Studia z dziejów polskiej myśli i kultury politycznej XIX i XX wieku. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Romanowi Wapińskiemu, red. M. Mroczko, Gdańsk 2001, s. 135–145.
Kaczmarski K., Tomasik P., Adam Doboszyński 1904–1949, Rzeszów 2010.
Kawalec K., Elementy liberalne w myśli politycznej Narodowej Demokracji przed rokiem 1939, w: Tradycje liberalne w Polsce. Materiały i rozprawy do teorii dziejów i współczesności liberalizmu, oprac. R. Benedykciuk, R. Kołodziejczyk, Warszawa 2004.
Kiejzik L., Sergiusz Bułgakow i Lew Szestow, czyli o przyjaźni spóźnionej, „Przegląd Filozoficzny” (2011), nr 1 (77), s. 37–45.
Kijas Z., Szkic eschatologii o. S. Bułgakowa, w: Nadzieja – możliwość czy pewność powszechnego zbawienia?, red. S.C. Napiórkowski, K. Klauza, Lublin 1992, s. 103–122.
Lisiecki M., Wizja polityki w religijnej filozofii Mikołaja Bierdiajewa, w: Religioznawstwo polskie w XXI wieku, red. nauk. Z. Stachowski, Tyczyn 2005, s. 665–675.
Łosski M., Historia filozofii rosyjskiej, tłum. H. Paprocki, Kęty 2000.
Macała J., Polska katolicka w myśli politycznej II RP, Zielona Góra 2004.
Maj E., Narodowa Demokracja, w: Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna, red. nauk. J. Jachymek, W. Paruch, Lublin 2001, s. 129–181.
Maj E., Polska mitologia historyczna w myśli politycznej Narodowej Demokracji: model realizacji idei, w: Wizje i realia. Studia nad realizacją polskiej myśli politycznej XX wieku, red. nauk. W. Paruch, K. Trembicka, Lublin 2002, s. 199–217.
Mazurek S., Wątki katastroficzne w myśli rosyjskiej i polskiej 1917–1950, Wrocław 1997.
Mich W., Między integryzmem a liberalizmem. Polscy konserwatyści wobec kapitalizmu, Lublin 1996.
Nacjonalizm czy nacjonalizmy? Funkcja wartości chrześcijańskich, świeckich i neopogańskich w kształtowaniu idei nacjonalistycznych, red. B. Grott, Kraków 2006.
Nitschke B., Adam Doboszyński publicysta i polityk, Kraków 1993.
Paszko A., O Katolickie Państwo Narodu Polskiego. Inspiracje katolickie w ideach politycznych Grupy „Szańca” i Konfederacji Narodu, Kraków 2002.
Pawlak J., Wstęp, w: M. Bierdiajew, Świat poznania filozoficznego, tłum. J. Pawlak, Toruń 1994, s. 6–18.
Prokop-Janiec E., Literatura i nacjonalizm. Twórczość krytyczna Zygmunta Wasilewskiego, Kraków 2004.
Radomski G., Recepcja idei „Nowego Średniowiecza” w polskiej myśli nacjonalistycznej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica” (2017), nr 18.
Skoczyński J., Idee historiozoficzne Feliksa Konecznego, Kraków 1991.
Styczyński M., Amor futuri albo eschatologia zrealizowana. Studia nad myślą Mikołaja Bierdiajewa, Łódź 1992.
Styczyński M., Między uznaniem a filozofią: Bierdiajew w Paryżu, „Roczniki Humanistyczne” 37–38 (1989–1990), z. 7, s. 73–82.
Styczyński M., Umiłowanie przyszłości albo filozofia spraw ostatecznych. Studia nad filozofią Mikołaja Bierdiajewa, Łódź 2001.
Truchlińska B., Filozofia polska. Twórcy, idee, wartości. Wybrane zagadnienia z dziejów myśli polskiej, Kielce 2001.
Urbanowski M., Prawą stroną literatury polskiej. Szkice i portrety, Kraków 2007.
Walicki A., Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków 2005.
Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893–1939. Ze studiów nad dziejami myśli nacjonalistycznej, Wrocław 1980.
Włudyka T., „Trzecia droga” w myśli gospodarczej II Rzeczypospolitej. Koncepcje Adama Doboszyńskiego a program obozu narodowego, Kraków 1994.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 676
Liczba cytowań: 0
