Zdzisław Askanas (1910–1974) – materials for a physician’s biography
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2020.EN5.07Słowa kluczowe
Zdzisław Askanas, historia medycyny XX w., kardiologia, Żydzi lekarze, lekarze w powstaniu warszawskim, getto warszawskie, Żydzi z PłockaAbstrakt
Artykuł jest próbą odtworzenia biografii Zdzisława Askanasa (1910-1974), jednego z największych polskich kardiologów, twórcy szkoły kardiologicznej, wychowawcy wielu lekarzy, społecznika, propagatora profilaktyki kardiologicznej, profesora Akademii Medycznej w Warszawie, a także uczestnika kampanii wrześniowej i powstania warszawskiego.
This article is an attempt to recreate the biography of Zdzisław Askanas (1910–1974), one of the greatest Polish cardiologists and founder of a cardiology school, mentor of numerous physicians, social worker, proponent of cardiac disease prevention, professor of the Medical University of Warsaw, and participant in the September 1939 campaign and Warsaw Uprising.
Bibliografia
Archival Sources
Archive of Modern Records in Warsaw [Archiwum Akt Nowych w Warszawie], Delegatura Rządu RP na Kraj, call no. 202/II-28, “Obecna sytuacja szpitala ‘Czyste,’” f. 34.
Archive of the University of Warsaw [Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego], Personal File of Zdzisław Askanas, call no. WL 29385.
Archive of the Jewish Historical Institute in Warsaw [Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie]
– Towarzystwo Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej przy CKŻP, call no. 324, unit 487.
– Wydział Ewidencji i Statystyki CKŻP, call no. 303/V, unit 427.
– Wydział Opieki Społecznej CKŻP, call no. 303/VIII, unit 150.
Department of Old Medical Books of the Main Medical Library in Warsaw, Personal File of Alina Askanas, call no. I-1124.
Accounts
The account of Aleksander Askanas (in the possession of the author).
Printed sources
a) Official registers
Kalendarz Informator Płocki na rok 1899, Płock, 1899, p. 70, http://www.tnp.org.pl/biblioteka/ dlibra/docmetadata?id=158 (accessed 30 October 2018).
Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosła i rolnictwa, Warszawa, 1930, p. 1864.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, vol. 3, Warszawa, 1882, p. 771; vol. 5, Warszawa, 1884, p. 774; vol. 11, Warszawa, 1890, p. 672.
Adresy Warszawy na rok 1908, Warszawa, 1909, pp. 177, 380, http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=7571 (accessed 30 October 2018).
“Taryfa posesji (domów i placów) miasta Warszawy i Przedmieścia Pragi,” in: Kalendarz Informacyjno-Encyklopedyczny na rok 1912, p. XXXIV.
Warszawski Skorowidz Branżowy na rok 1936–37, Warszawa, n.d., p. 363.
Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1936 rok, Warszawa, 1936, p. 1649.
Rocznik Lekarski Rzeczypospolitej Polskiej na 1938 rok, Warszawa, 1938, p. 642.
Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, ed. R. Rybka, K. Stepan, Kraków, 2006.
Zagórowski Z., Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminariów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, Lwów–Warszawa, 1924.
b) Memoirs
Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939–23 VII 1942, ed. M. Fuks, Warszawa, 1983.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, vol. 29: Pisma Emanuela Ringelbluma z getta, ed. J. Nalewajko-Kulikov, Warszawa, 2018.
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy, vol. 29a: Pisma Emanuela Ringelbluma z bunkra, ed. E. Bergman, T. Epsztein, M. Siek, Warszawa, 2018.
Askanas A., “My yiddyshe momme,” Midrasz, 2019, no. 2 (208), pp. 96–97.
Budzyński B., “Moje wspomnienia,” in: Powstanie Warszawskie i medycyna, vol. 1, ed. A. Danysz, Warszawa, 2002, http://www.tlw.waw.pl/index.php?id=30&newsy_id=356 (accessed 13 December 2018).
Drescher K., “Działalność polskiego sanitariatu i komisji lekarskiej w obozie Pruszków,” in: Exodus Warszawy. Ludzie i miasto po powstaniu 1944, vol. 1, Warszawa, 1992, pp. 56–82.
Edelman M., Getto walczy, Warszawa, 1945.
Ernest S., O wojnie wielkich Niemiec z Żydami z Warszawy, Warszawa, 2003.
Jaworski W., “Wspomnienia z działalności RGO,” in: Exodus Warszawy. Ludzie i miasto po powstaniu 1944, vol. 1, Warszawa, 1992, p. 700.
Meroz A., W murach i poza murami getta. Zapiski lekarki warszawskiej z lat 1939–1945, Warszawa, 1988.
Namitkiewicz Z., “Relacja o sanitariacie,” in: Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, vol. 1, Warszawa, 1974, pp. 207–214.
The Polish Institute and History Museum in London, Relacja z Kampanii 1939 roku, call no. B.I.20d, 8 Dywizja Piechoty – 32 pułk piechoty (bez III baonu), https://sikorskimuseum-my.sharepoint.com/personal/admin_sikorskimuseum_onmicrosoft_com/_layouts/15/ onedrive.aspx?id=%2Fpersonal%2Fadmin_sikorskimuseum_onmicrosoft_com%2FDocuments%2Fweb_files%2FB_I%2Fb_20d%2Epdf&parent=%2Fpersonal%2Fadmin_sikorski-museum_onmicrosoft_com%2FDocuments%2Fweb_files%2FB_I&cid=258fcfc3-8491-4cd2-b769-288dc6ddcc95 (accessed 27 November 2018).
Temkin-Bermanowa B., Dziennik z podziemia, Warszawa, 2000.
Wat A., Mój wiek. Pamiętnik mówiony. Część druga, interviews and preface by Cz. Miłosz, Warszawa, 1990.
Zylberberg M., A Warsaw Diary, 1939–1945, London, 1969.
Secondary literature
Askanas A., Black Swastika, Red Swastika, n.p., 2009.
Askanas A., Askanas Z., Reanimacja kardiologiczna, Warszawa, 1967.
Borowicz J., “Profesorowie,” Puls. Biuletyn Okręgowej Izby lekarskiej w Warszawie, 2003, no. 2003/02, https://izba-lekarska.pl/numer/numer-200302/profesorowie/ (accessed 13 December 2018).
Bartoszewski W., Lewinówna Z., Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, Kraków, 1969.
Bartoszewski W., 859 dni Warszawy, Kraków, 1974.
Bayer S., Służba zdrowia Warszawy w walce z okupantem 1939–1945, Warszawa, 1985.
Berner W., “Działalność dozorów/urzędów sanitarnych w Warszawie w okresie II Rzeczypospolitej,” Przegląd Epidemiologiczny, 60, 2006, no. 4, pp. 835–844.
Ciesielska M., Lekarze getta warszawskiego, Warszawa, 2017.
Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem w getcie warszawskim z roku 1942, ed. E. Apfelbaum, Warszawa, 1946.
Engelking, Barbara and Leociak, Jacek, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa, 2013.
Engelking B., Libionka D., Żydzi w powstańczej Warszawie, Warszawa, 2009.
Grochowska-Iwańska K., “Dwa i pół wieku rodziny Askanasów w Płocku. Część 1,” Notatki Płockie, 2016, no. 2/247, pp. 3–9, http://www.tnp.org.pl/Notatki_Plockie_2016_nr_2.pdf (accessed 30 October 2018).
Hunger Disease: Studies by the Jewish Physicians in the Warsaw Ghetto, ed. M. Winick, transl. M. Osnos, New York, 1979.
Janczewska M., “Badania nad głodem w getcie warszawskim – problemy etyczne,” Zagłada Żydów. Studia i Materiały, 5, 2009, Warszawa, 2009, pp. 327–338.
Kleinbaum M., “Stowarzyszenie – szkołą służby społecznej,” in: Żydowskie Stowarzyszenie Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudzkiego w Warszawie. Wydawnictwo jubileuszowe oraz sprawozdanie z działalności za rok 1937, Warszawa, 1938, p. 11, http://mbc.cyfrowema- zowsze.pl/dlibra/plain-content?id=24981 (accessed 03 November 2018).
Kopf S., Powstańcze służby sanitarne, Warszawa, 2004.
Kossoy E., “Żydzi w powstaniu warszawskim,” Zeszyty Historyczne [Paris], 147, 2004, pp. 43–78.
Kotowicz S., “Żydowskie Stowarzyszenie Medyków U. J. P. Stowarzyszenie-szkołą służby społecznej,” in: Żydowskie Stowarzyszenie Medyków Uniwersytetu Józefa Piłsudzkiego w Warszawie. Wydawnictwo Jubileuszowe oraz sprawozdanie z działalności za rok 1937, Warszawa, 1938, p. 12.
Kroszczor H., “Szpital dla dzieci im. Bersohnów i Baumanów (1924–1939),” Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego, 73, 1970, pp. 68–91.
Latocha A., “Literackie (po)głosy emigracji niedokonanej – tożsamościowe definicje polskich Żydów, którzy nie wyjechali po Marcu’68,” in: Pęknięcia, granice, przemiany. Tożsamościowe transgresje w literaturze XX i XXI wieku, ed. J. Wróbel, Kraków, 2013, pp. 159–171.
Majewski P.M., “Społeczność akademicka 1915–1939,” in: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945, Warszawa, 2016, pp. 51–323.
Natkowska M., Numerus clausus, getto ławkowe, numerus nullus, “paragraf aryjski”: Antysemityzm na Uniwersytecie Warszawskim 1931–1939, Warszawa, 1999.
Niklewska J., Prywatne szkoły średnie w Warszawie 1905–1915, Warszawa, 1987.
Oflag IIC Woldenberg – to brzmi jak tajemnica, ed. W. Dembek, Dobiegniew, 2017.
Olesik J., Oflag IIC Woldenberg, Warszawa, 1988.
Parfieniuk W., 32 Pułk Piechoty. Zarys historii wojennej w kampanii wrześniowej, Warszawa, 2013.
Paulsson G.S., Utajone miasto. Żydzi po aryjskiej stronie Warszawy (1940–1945), Kraków, 2007.
“Prof. dr med. Irena Kanabus,” Gazeta Wyborcza [Warsaw Insert] of 14 November 1994, p. 13.
Sokolnicki M., “Żydzi w życiu politycznym Płocka do 1919 roku,” Notatki Płockie, 2004, no. 1/198, pp. 22–30, http://mazowsze.hist.pl/40/fack_you_admin/840/2004/1317/1_198/31523/ (accessed 30 October 2018).
Stola D., Emigracja pomarcowa, Warszawa, 2000.
Szarota T., “Jak zabija głód. Badania nad chorobą głodową w warszawskim getcie,” Gazeta Wyborcza [‘Duży Format’ Insert] of 17 February 2009.
Torańska T., Byli, Warszawa, 2006.
Tydzień [Piotrków], 9, 1881, no. 42, http://bc.wbp.lodz.pl/Content/6090/Tydzien1881nr42a.pdf (accessed 30 October 2018).
Tymińska K., Filipiak K.J., Opolski G., “Zdzisław Askanas 1910–1974,” in: Złota Księga Medycyny Warszawskiej, ed. Marek Krawczyk, Warszawa, 2009, pp. 1–7.
Urzykowski T., “Profesor legenda. Uczniowie zaczęli rzucać palenie,” Gazeta Wyborcza of 12 January 2013, http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,54420,13254879,Profesor_legenda Uczniowie_zaczeli_rzucac_palenie.html?disableRedirects=true (accessed 10 December 2018).
Wiśniewska M., Sikorska M., Szpitale powstańczej Warszawy, Warszawa, 1991.
Władysław Gomułka i jego epoka, ed. E. Salwa-Syzdek, T. Kaczmarek, Warszawa, 2005.
Wroniszewski, J.K., Ochota 1939–1945, Warszawa, 1976.
Websites
http://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/1,54420,13254879,Profesor_legenda__Uczniowie_ zaczeli_rzucac_palenie.html?disableRedirects=true (accessed 10. December 2018).
https://izba-lekarska.pl/numer/numer-200302/profesorowie/ (accessed 13 December 2018).
http://www.tlw.waw.pl/index.php?id=30&newsy_id=356 (accessed 13 December 2018).
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zdzisław_Askanas (accessed 14 January 2019).
http://www.tnp.org.pl/Notatki_Plockie_2016_nr_2.pdf (accessed 30 October 2018).
http://www.tnp.org.pl/biblioteka/dlibra/docmetadata?id=158 (accessed 30 October 2018).
http://mazowsze.hist.pl/40/fack_you_admin/840/2004/1317/1_198/31523/ (accessed 30 October 2018).
http://bc.wbp.lodz.pl/Content/6090/Tydzien1881nr42a.pdf (accessed 30 October 2018).
http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=7571 (accessed 30 October 2018).
http://www.mtg-malopolska.org.pl/images/skany/spis_nauczycieli/spis_nauczycieli.pdf (accessed 30 October 2018).
http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/plain-content?id=24981 (accessed 3 November 2018).
https://mail.google.com/mail/u/0/#inbox/FMfcgxvzLrGDVdMNjZXPGhNTMpRQMKMN?pr ojector=1&messagePartId=0.1 (accessed 27 November 2018).
Holocaust Survivors and Victims Database, https://www.ushmm.org/online/hsv/person_ advance_search.php?NameSearch SourceSrchGrp=&NameSearch ParentSourceId=& NameSearch sort=name_primary_ (accessed 19 November 2018).
O. Askanas, “O naszej tożsamości,” Stowarzyszenie Dzieci Holocaustu w Polsce, http://www. dzieciholocaustu.org.pl/szab3.php?s=myionas_13.php, (accessed 12 October 2018).
https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-rodzina-kanabusow (accessed 27 November 2018).
https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/stanislaw-swital,45532.html (accessed 11 February 2019).
http://www.nasierowski.com/leon-nasierowski/ (accessed 11 February 2019).
Lekarze Powstania Warszawskiego, http://www.tlw.waw.pl/index.php?id=29&newsy_id=255 (accessed 11 February 2019).
Janaszek-Seydlitz M., “Służba sanitarna w powstaniu warszawskim. Ochota,” Stowarzyszenie Pamięci Powstania Warszawskiego 1944, http://www.sppw1944.org/powstanie/sanitariat_04. html, (accessed 13 December 2018).
Auction catalogue of Antykwariat TOM of 24 March 2018, item 140, http://www.portolan.pl/ katalogi/2018-03-24_TOM.pdf (accessed 6 January 2019).
“Dlaczego tak późno,” Forum Żydów Polskich, http://www.fzp.net.pl/marzec-68/dlaczego-tak-pozno (accessed 23 November 2018).
https://jewishplock.eu/ (accessed 10 December 2019).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 758
Liczba cytowań: 0
