Przejdź do sekcji głównej Przejdź do głównego menu Przejdź do stopki
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język
    • English
    • Język Polski
    • Français (France)
    • Deutsch
  • Menu
  • Strona domowa
  • Aktualny numer
  • Archiwum
  • Ogłoszenia
  • O czasopiśmie
    • O czasopiśmie
    • Przesyłanie tekstów
    • Zespół redakcyjny
    • Polityka prywatności
    • Kontakt
  • Zarejestruj
  • Zaloguj
  • Język:
  • English
  • Język Polski
  • Français (France)
  • Deutsch

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta
  • Strona domowa
  • /
  • Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta
  1. Strona domowa /
  2. Archiwum /
  3. Tom 55 Nr 2 (2020) /
  4. Artykuły

Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta

Autor

  • Karol Łopatecki Wydział Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku https://orcid.org/0000-0002-7921-9421

DOI:

https://doi.org/10.12775/SDR.2020.2.01

Słowa kluczowe

jednodworcy, Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, sądownictwo rosyjskie w XIX w., kultura prawna, korupcja, szlachta w XIX w., tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego

Abstrakt

W artykule dokonano analizy historyczno-prawnej rzeczywistości ukazanej w utworze Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta. W szczególności przedstawiono sytuację jednodworców i kondycję społeczno-prawną tego środowiska. Dzieło powstało w 1866 r. i ukazuje rzeczywistość zdeklasowanej szlachty, która po 1831 r. trafiła do grupy społecznej jednodworców. Miała ona własne prawa i obowiązki, które plasowały ją pomiędzy dworiaństwem a chłopstwem. Według dzieła Dunin-Marcinkiewicza ta grupa społeczna charakteryzuje się bardzo niską kulturą prawną. Są to ludzie w pełni podporządkowani władzy rosyjskiej, dzięki funkcjonowaniu sądów ziemskich, prystawów stanowych oraz administracji gminnej. Zaakcentowany został problem braku jakichkolwiek zasad praworządności stosowanych w organach sądowo-policyjnych oraz daleko posuniętej korupcji.

Biogram autora

Karol Łopatecki - Wydział Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku

Karol Łopatecki, dr hab., prof. UwB, pracownik Wydziału Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu w Białymstoku. Jego zainteresowania dotyczą historii prawa, dziejów organizacji wojskowej ze szczególnym uwzględnieniem teorii zdolności finansowych państwa i rewolucji militarnej. Prowadzi również badania nad kartografią, a także historią regionalną Podlasia.

Bibliografia

Źródła drukowane

Dunin-Marcinkiewicz W., Hapon. Powieść białoruska, z prawdziwego zdarzenia, w języku białoruskiego ludu napisana, Mińsk 1855.

Dunin-Marcinkiewicz W., Pińska szlachta. Fars-wodewil w 1 akcie, tłum. B. Krzyżanowska-Czarnowieska, w: Класіка. В. Дунін-Марцінкевіч. Пінская шляхта; К. Вераніцын. Тарас на Парнасе, уклад. Я. Янушкевіч, Мінск 2008, с. 103–121.

Dunin-Marcinkiewicz W., Sielanka. Opera w dwóch aktach, Wilno 1846.

Rok 1863 na Ukrainie. Pamiętnik nieznanego autora, wyd. E. Kozłowski, Kraków 1979.

Statut Wielkiego Księstwa Litewskiego (…) teraz za szczęsliwego panowania Nayjasnieyszego Cesarza i Samowładcy Wszechrossyy, Króla Polskiego Alexandra I, Wilno 1819.

Woyniłłowicz E., Wspomnienia 1847–1928, cz. 1, wyd. J. Iwaszkiewicz, Wilno 1931.

Класіка. В. Дунін-Марцінкевіч. Пінская шляхта; К. Вераніцын. Тарас на Парнасе, уклад. Я. Янушкевіч, Мінск 2008.

Общий алфавитный указатель ко Второму Полному собранию законов Российской Империи, т. 2, СПб. 1885.

Пачынальнікі. З гісторыка-літаратурных матэрыялаў XIX ст., уклад Г.В. Кісялёў, Мінск 2003.

Полное собрание законов Российской империи. Собрание второе, т. 6 (1831), ч. 2, Санкт-Петербург 1832.

Полное собрание законов Российской империи. Собрание второе, т. 9 (1834), ч. 1, Санкт-Петербург 1835.

Полное собрание законов Российской империи. Собрание второе, т. 12 (1837), ч. 1, Санкт-Петербург 1838.

Opracowania

Anusiewicz J., Dąbrowska A., Fleischer M., Językowy obraz świata i kultura. Projekt koncepcji badawczej, w: Język a kultura, t. 13, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław 2000, s. 11–40.

Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła, Warszawa 2001.

Bairašauskaitė T., Kilka uwag o litewskich marszałkach powiatowych i gubernialnych. Wiek XIX – do powstania styczniowego, „Przegląd Wschodni” 4 (1997), nr 2, s. 179–195.

Bairašauskaitė T., Sejmiki litewskie w pierwszej ćwierci XIX wieku: prawo i zwyczaj, „Przegląd Historyczny” 89 (1998), nr 1, s. 125–129.

Beauvois D., Polacy na Ukrainie, 1831–1863. Szlachta polska na Wołyniu Podolu i Kijowszczyźnie, Paryż 1987.

Brenszejn M., Bahuszewicz Franciszek, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 2, Kraków 1936, s. 233–234.

Bugajski M., Wojciechowska A., Językowy obraz świata a literatura, w: Język a kultura, t. 13, red. A. Dąbrowska, J. Anusiewicz, Wrocław 2000, s. 153–159.

Chwalba A., Imperium korupcji w Rosji i w Królestwie Polskim w latach 1861–1917, Kraków 1995.

Gajkowska C., Dunin-Marcinkiewicz Wincenty, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 19, z. 4, Wrocław 1974, s. 588–589.

Gierowska-Kałłaur J., Polacy i Białorusini we wzajemnych opiniach w latach 1918–1921, „Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 42 (2007), s. 35–67.

Gieysztor A., Gieysztorowie z Płaskowicz, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” 5 (2001), s. 61–110.

Godek S., III Statut litewski w dobie porozbiorowej – stan badań nad dziedzictwem prawa litewskiego, w: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 2, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010, s. 473–499. Godek S., III Statut litewski w dobie porozbiorowej, Warszawa 2012.

Gołąbek J., Wincenty Dunin-Marcinkiewicz. Poeta polsko-białoruski, Wilno 1932.

Gomulicki J.W., Cyprian Norwid. Przewodnik po życiu i twórczości, Warszawa 1976.

Gryciuk F., Ukraińskie wesele w parafii kornickiej konstantynowskiego powiatu siedleckiej guberni (na podstawie osobiście zebranych materiałów z nutami opracowanymi przez Mikołaja A. Jańczuka), w: Uniwersalizm i tradycja w kulturze. Aktualność kultury ludowej, cz. 3, red. A. Roguska, M. Danielak-Chomać, Siedlce 2015, s. 87–175.

Horoszkiewicz R., Wieś Osowa w powiecie stolińskim, „Ziemia. Ilustrowany Dwutygodnik Krajoznawczy” 15 (1930), nr 9, s. 171–173.

Januszkiewicz J., Pierwszy antykolonialny utwór białoruskiego komediopisarstwa, albo z kogo się śmiejemy?, w: В. Дунін-Марцінкевіч, Пінская шляхта, [пер. на англ., беларус., нямец., пол. і рус.], уклад. Я. Янушкевіч, Мінск 2008, с. 18–21.

Kaniuk E., Pińska szlachta, teatr jednego asesora, https://teologiapolityczna.pl/edwin-kaniuk-pi-ska-szlachta-teatr-jednego-asesora (dostęp: 28.10.2019).

Kopińska M., Język jako narzędzie interpretacji rzeczywistości – językowy obraz świata, „Mundu bat begirada anitz. Un mundo muchas miradas” (2009), nr 2, s. 53–76.

Lizisowa M.T., U podstaw idei prawa w Panu Tadeuszu, w: Od strony Kresów. Studia i szkice, red. H. Bursztyńska, T. Budrewicz, S. Musijenko, Kraków 1994, s. 125–131.

Łatyszonek O., Mironowicz E., Historia Białorusi od połowy XVIII do końca XX wieku, Białystok 2003.

Makarevich V., Deportacje okolic szlacheckich z guberni mińskiej w latach 1863–1864, w: Dwór i wieś na Litwie i Białorusi w XIX i na początku XX wieku, red. D. Michaluk, Warszawa 2014, s. 57–74.

Mucha B., Dzieje cenzury w Rosji, Łódź 1994.

Radzik R., Wincenty Dunin-Marcinkiewicz – postać polsko-białoruskiego pogranicza, „Białoruskie Zeszyty Historyczne” 2 (1996), z. 1, s. 55–68.

Rychlikowa I., Deklasacja szlachty polskiej w Cesarstwie Rosyjskim. Spór o „Pułapkę na szlachtę” Daniela Beauvois, „Przegląd Historyczny” 79 (1988), nr 1, s. 121–147.

Sawaniewska-Mochowa Z., Poradnik Jana Karłowicza jako źródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej. Słownictwo, Warszawa 1990.

Sikorska-Kulesza J., Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku, Pruszków 1995.

Smyk G., Odrębności rosyjskiego modelu zarządu cywilnego w guberniach Królestwa Polskiego po powstaniu styczniowym, w: Dzieje biurokracji, t. 5, red. A. Gaca, A. Górak, Z. Naworski, Lublin–Toruń–Włocławek 2013, s. 403–424.

Szczuka L., Marszałkowie szlachty guberniji grodzieńskiej, „Ateneum Wileńskie” 2 (1924), s. 423–429.

Szpociński A., Antoniny Kłoskowskiej koncepcja kultury narodowej jako źródło inspiracji, „Kultura i Społeczeństwo” 55 (2011), nr 2–3, s. 73–83.

Szpoper D., Rosja po wojnie krymskiej w pierwszej dekadzie rządów Aleksandra II (do 1866 roku), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71 (2019), z. 1, s. 11–39.

Świerczyńska D., Recenzja, „Pamiętnik Literacki” 87 (1996), nr 2, s. 243–257.

Tarkowski M., Poglądy społeczno-polityczne Waleriana Wróblewskiego. Szkic do obrazu działalności politycznej rodziny Wróblewskich, „Studia Prawnoustrojowe” 26 (2014), s. 327–336.

Tarkowski M., Polacy na Litwie i Białorusi pod rządami Aleksandra II (1855–1881). Studium historyczno-prawne, Gdańsk 2018.

Tarkowski M., Stan wojenny w prowincjach północno-zachodnich Imperium Rosyjskiego i jego wpływ na status prawny poddanych cesarza Aleksandra II (1855−1881), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71 (2019), z. 1, s. 41–55.

Topolska M.B., Przemiany zachodnioeuropejskiego pogranicza kulturowego pomiędzy Bugiem a Dźwiną i Dnieprem, Zielona Góra 2009.

U 25-letniuju hadauščtnu śmierci W. Dunin-Marcinkiewiča, „Naša Niwa” 5 (1910), nr 48, s. 721–722.

Zasztowt L., Koniec przywilejów – degradacja drobnej szlachty polskiej na Litwie historycznej i prawobrzeżnej Ukrainie w latach 1831–1868, „Przegląd Wschodni” 1 (1991), z. 3, s. 617–637.

Ziemkiewič R., Wincuk Dunin-Marcinkiewič, jaho žyćcio i literaturnaje značennie, „Naša Niwa” 5 (1910), nr 48, s. 722–724.

Żuk G., Językowy obraz świata w polskiej lingwistyce przełomu wieków, w: Przeobrażenia w języku i komunikacji medialnej na przełomie XX i XXI wieku, red. M. Karwatowska, A. Siwiec, Chełm 2010, s. 239–257.

Аказеев Д.М., Развитие системы работы с кадрами полиции Российской империи (XVIII – начало XX века). Историко-правовое исследование, Москва 2017.

Ахмедов Ч.Н., Судебный следователь в правоохранительной системе России: становление, развитие и законодательное оформление его деятельности, „Вестник Санкт-Петербургского Университета МВД России” (2014), № 3, с. 11–19.

Байгутлин Р.И., Развитие принципа территориальной юрисдикции в деятельности земской полиции Российской империи по реформе 1837 года, „Вестник Челябинского государственного университета. Право” 33 (2012), с. 102–106.

Градовский А.Д., Собрание сочинений, т. 9: Начала русского государственного права, Ч. 3: Органы местного управления, СПб. 1904.

Григорьевич Р.А., Правовой статус должностных лиц полиции, уполномоченных осуществлять дознавательно-следственную деятельность в Российской империи (конец XVIII – середина XIX века), „Общество и Право” (2015), № 3, с. 18–21.

Доўнар Т.І., Арлоўская А.І., Кожар А.В., Гісторыя дзяржавы і права Беларусі, Мінск 2018.

Дрозд З., Неверагодная гісторыя шлюбу Вінцэнта Марцінкевіча, „Наша Ніва” (15 VII 2015), № 26 (911), с. 13.

Дрозд З., Таямніцы Дуніна-Марцінкевіча, Вільня 2018.

З гісторыка-літаратурных матэрыялаў ХІХ ст., Уклад. Г.В. Кісялёў, Мінск 1977.

Ильин А., Кто же является автором «Пинской шляхты»? „Гістарычная Брама” (2007), № 1, http://brama.brestregion.com/nomer22/artic24.shtml (dostęp: 10.11.2019).

Ільін А.Л., Кропку ставіць пакуль рана, „Arche” (2011), z. 3, s. 457–462.

Кісялёў Г., „Пінская шляхта” В. Дуніна-Марцінкевіча: праблемы тэксталогіі і атрыбуцыі, „Acta Albaruthenica” 8 (2008), s. 98–112.

Кісялёў Г.В., Спасцігаючы Дуніна-Марцінкевіча, Мінск 1988.

Лепешаў І.Я., Лінгвістычны аналіз тэксту, Мінск 2009.

Ліпскі У., Дунін-Марцінкевіч і пінская шляхта: спроба літаратурнага адкрыцця, „Літаратура і мастацтва” (1994), № 6 (с. 5, 12), 7 (с. 13–14), 8 (с. 13–15), 9 (с. 13–14).

Ліпскі У., Я: праўдзівы аповяд пра твой і мой радавод, Мінск 1998.

Мечковская Н., Белорусский язык. Социолингвистические очерки, Мюнхен 2003.

Мечковская Н., Винцент Дунин-Марцинкевич не был автором водевиля „Пинская шляхта”, „Wiener Slawistischer Almanach” 46 (2000), s. 225–238.

Могилевская губерния. Государственные, религиозные и общественные учреждения (1772– 1917), cост. Ю.Н. Снапковский, Д.Л. Яцкевич, Минск 2014.

Навуменка І., Як стваралася „Пінская шляхта”, „Роднае слова” (1992), № 7–8, с. 54–61.

Никотин И.А., Столетний период (1772–1872) русского законодательства в воссоединенных от Польши губерниях и законодательство о евреях (1649–1876), т. 2, Вильнo 1886.

Палынская Ц., Драматургічныя творы Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча на сцэне тэатра імя Янкі Купалы, в: Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч і працэс міжславянскіх літаратурных узаемасувязяў. Матэрыялы V Міжнародных Ракаўскіх чытанняў (в. Пяршаі Валожынскага раёна, 20 чэрвеня 2004 года), Мінск 2005, с. 62–67.

Праневіч Г.М., Літоўскі статут 1588 г. і сатырычная традыцыя ў камедыі В. Дуніна-Марцінкевіча „Пінская шляхта”, „Веснік Брэсцкага універсітэта. Серыя філалагічных навук” 1 (2007), с. 18–31.

Тарасюк Л., Загадка аўтарства „Пінскай шляхты”, в: Працы кафедры гісторыі беларускай літаратуры Белдзяржуніверсітэта, Вып. 2, рэд. М. Хаўстовіч, Мінск 2002, с. 84–89.

Томсинов В.А., Судебная система Российской империи в XVIII – первой половине XIX века, „Вестник Московского университета. Серия 11: Право” 5 (2016), с. 3–24.

Упоров И.В., Учреждение судебных следователей как начало модернизации судебной системы Российской империи во второй половине XIX в., „Наука и современность” 42 (2016), с. 166–170.

Фонды Национального исторического архива Беларуси: справочник, сост. Г.Е. Акулович [и др.], Минск 2006.

Хаўстовіч М., Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч як аўтар „Пінскае шляхты”, в: Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч і працэс міжславянскіх літаратурных узаемасувязяў. Матэрыялы V Міжнародных Ракаўскіх чытанняў (в. Пяршаі Валожынскага раёна, 20 чэрвеня 2004 года), Мінск 2005, с. 77–82.

Хаўстовіч М., Загадка „Пінскае шляхты”?, в: Працы кафедры гісторыі беларускай літаратуры Белдзяржуніверсітэта, Вып. 2, рэд. М. Хаўстовіч, Мінск 2002, с. 90–96.

Янушкевіч Я.Я., Беларускі Дудар: Прабл. славян. традыцый і ўплываў у творчасці В. Дуніна-Марцінкевіча, Мінск 1991.

Янушкевіч Я.Я., Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, в: Гісторыя беларускай літаратуры XI–XIX стагоддзяў. У 2 т, т. 2: Новая літаратура. Другая палова XVIII–XIX стагоддзе, рэд. У.І. Мархель, В.А. Чамярыцкі, Мінск 2010, с. 198–233.

Netografia

http://archives.gov.by/index.php?id=254193 (dostęp: 25.10.2019).

http://kalinouski.arkushy.by/archives/mp.htm#mp1 (dostęp: 26.10.2019).

http://kupalauski.by/performances/large_stage/pinsk-nobility/?afisha=33092 (dostęp: 27.06.2019).

https://belsat.eu/pl/news/alpien-czyli-ostatni-zascianek-na-bialorusi/;http://leszkiewicz.narod.ru/olpien.html (dostęp: 2.11.2019).

https://www.svaboda.org/a/873132.html (dostęp: 27.10.2019).

https://www.teatr-rampa.pl/archiwalne/pinska-szlachta,80 (dostęp: 8.11.2019).

Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej

Pobrania

  • PDF

Opublikowane

2020-12-01

Jak cytować

1.
ŁOPATECKI, Karol. Rzeczywistość sądowo-prawna jednodworców w świetle dzieła Wincentego Dunin-Marcinkiewicza Pińska szlachta. Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej [online]. 1 grudzień 2020, T. 55, nr 2, s. 5–31. [udostępniono 18.7.2025]. DOI 10.12775/SDR.2020.2.01.
  • PN-ISO 690 (Polski)
  • ACM
  • ACS
  • APA
  • ABNT
  • Chicago
  • Harvard
  • IEEE
  • MLA
  • Turabian
  • Vancouver
Pobierz cytowania
  • Endnote/Zotero/Mendeley (RIS)
  • BibTeX

Numer

Tom 55 Nr 2 (2020)

Dział

Artykuły

Statystyki

Liczba wyświetleń i pobrań: 542
Liczba cytowań: 0

Wyszukiwanie

Wyszukiwanie

Przeglądaj

  • Indeks autorów
  • Lista archiwalnych numerów

Użytkownik

Użytkownik

Aktualny numer

  • Logo Atom
  • Logo RSS2
  • Logo RSS1

Informacje

  • dla czytelników
  • dla autorów
  • dla bibliotekarzy

Newsletter

Zapisz się Wypisz się

Język / Language

  • English
  • Język Polski
  • Français (France)
  • Deutsch

Tagi

Szukaj przy pomocy tagu:

jednodworcy, Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, sądownictwo rosyjskie w XIX w., kultura prawna, korupcja, szlachta w XIX w., tradycja Wielkiego Księstwa Litewskiego
W górę

Akademicka Platforma Czasopism

Najlepsze czasopisma naukowe i akademickie w jednym miejscu

apcz.umk.pl

Partnerzy platformy czasopism

  • Akademia Ignatianum w Krakowie
  • Akademickie Towarzystwo Andragogiczne
  • Fundacja Copernicus na rzecz Rozwoju Badań Naukowych
  • Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk
  • Instytut Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN
  • Instytut Tomistyczny
  • Karmelitański Instytut Duchowości w Krakowie
  • Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Krośnie
  • Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku
  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie
  • Polska Fundacja Przemysłu Kosmicznego
  • Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
  • Polskie Towarzystwo Ludoznawcze
  • Towarzystwo Miłośników Torunia
  • Towarzystwo Naukowe w Toruniu
  • Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
  • Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
  • Uniwersytet Mikołaja Kopernika
  • Uniwersytet w Białymstoku
  • Uniwersytet Warszawski
  • Wojewódzka Biblioteka Publiczna - Książnica Kopernikańska
  • Wyższe Seminarium Duchowne w Pelplinie / Wydawnictwo Diecezjalne „Bernardinum" w Pelplinie

© 2021- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Deklaracja dostępności Sklep wydawnictwa