Instrumentalizacja prawosławia w polityce wewnętrznej i zagranicznej Rosji w świetle raportu Mirosława Dobrianskiego z 1883 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2020.1.03Słowa kluczowe
Imperium Rosyjskie, Królestwo Polskie, unici, prawosławie, polityka religijnaAbstrakt
Przedstawiony tekst źródłowy jest memoriałem pokazującym sytuację na terenach pounickich Królestwa Polskiego. Zawiera zalecenia, jakie należy podjąć działania w celu wzmocnienia prawosławia. Zalecono m.in. skoordynowanie działań administracji państwowej, Cerkwi oraz sądownictwa, zakazanie używania polskiego języka w urzędach, nakładanie dotkliwych kar finansowych na księży rzymskokatolickich, wzmocnienie rosyjskiego szkolnictwa oraz wydzielenie omawianego obszaru z Królestwa Polskiego.
Bibliografia
Źródła
Ukraińska Biblioteka Narodowa (Nacionalna biblioteka Ukrajiny), f. XIII Sinod, d. 230
Pobiedonoscew K., Istoriczeskaja zapiska o Chołmskoj Rusi i g. Chołmie, o sud’bach unii w Chołmskom kraje i sowriemiennom położenii w niom uniatskogo woprosa, Sankt-Pietierburg 1897.
Tajne dokumenty rządu rosyjskiego w sprawach polskich, drukowane na polecenie KC PPS: memoryał ks. Imeretyńskiego, protokóły Komitetu Ministrów, nota Kancelaryi Komitetu Ministrów, wyd. 2, Londyn 1898.
Warszawscy generałowie-gubernatorzy o sytuacji społeczno-politycznej Królestwa Polskiego. Raporty Albiedynskiego i Szuwałowa z lat 1881 i 1896, oprac. S. Wiech, Kielce 2007.
Opracowania
Boudou A., Stolica Święta a Rosja. Stosunki dyplomatyczne między niemi w XIX stuleciu, t. 2: 1848–1883, Kraków 1930.
Byrnes R.F., Pobedonostsev. His Life and Thought, Bloomington–London 1968.
Chojnicka K., Narodziny rosyjskiej doktryny państwowej. Zoe Paleolog – między Bizancjum, Rzymem a Moskwą, Kraków 2008.
Dołbiłow M., Russkij kraj, czużaja wiera. Etnokonfessionalnaja politika impierii w Litwie i Biełorussii pri Aleksandrie II, Moskwa 2010.
Dylągowa H., Unia brzeska i unici w Królestwie Polskim, Warszawa 1989.
Dżerasi (Geraci) R., Okno na Wostok. Impierija, orientalizm, nacija i religija w Rossii, Moskwa 2013.
Fiodorow W., Russkaja Prawosławnaja Cerkow i gosudarstwo. Sinodalnyj period (1700–1917), Moskwa 2003.
Firsow S., Russkaja Cerkow nakanunie pieriemien (koniec 1890-ch–1918-e gg.), Moskwa 2002.
Głębocki H., Imperium Rosyjskie wobec kwestii narodowych a problem ewolucji rosyjskiej idei narodowej (w epoce wojny krymskiej), w: Polacy i ziemie polskie w dobie wojny krymskiej, red. J. Borejsza, G. Bąbiak, Warszawa 2008, s. 28–62.
Gorizontow L., Paradoksy impierskoj politiki. Polaki w Rossii, russkije w Polsze, Moskwa 1999.
Jaśkiewicz L., Polityka narodowościowa caratu w świetle raportów generałów-gubernatorów wileńskich z początku XX w., „Dzieje Najnowsze” 30 (1998), z. 3.
Kappeler A., Rossija – mnogonacionalnaja impierija. Wozniknowienie, istorija, raspad, Moskwa 2000.
Karrer d’Ankoss J. (Carrère d’Encausse H.), Jewrazijskaja impierija. Istorija Rossijskoj impierii s 1552 g. do naszich dniej, Moskwa 2007.
Kempbell (Worobjewa) Je., „Jedinaja i niedielimaja Rossija” i „Inorodczeskij wopros” w impierskoj idieołogii samodierżawija, w: Prostranstwo własti. Istoriczeskij opyt Rossii i wyzowy sowriemiennosti, red. B. Ananicz, S. Barziłow, Moskwa 2001, s. 204–216.
Korzeniewski B., Kwestia wyodrębnienia guberni chełmskiej a problem unicki na Południowym Podlasiu, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 4 (2006).
Krochmal A., Cerkiew prawosławna wobec Kościoła katolickiego na Chełmszczyźnie i Podlasiu (1875–1905), „Rocznik Przemyski” 28 (1991/1992).
Krochmal A., Działalność prawosławnego duchowieństwa w diecezji chełmsko-warszawskiej w latach (1875–1905), „Roczniki Humanistyczne” (1993), z. 2.
Krochmal A., Prawosławne duchowieństwo diecezji chełmsko-warszawskiej pochodzące z Galicji (1875–1905), „Rocznik Historyczno-Archiwalny” 6 (1989).
Latawiec K., Duchowieństwo cerkwi prawosławnych resortu celnego i straży granicznej w Królestwie Polskim w latach 1851–1914, „Res Historica” 37 (2014).
Lewalski K., Kościół rzymskokatolicki a władze carskie w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX wieku, Gdańsk 2008.
Łupiński J., Ukaz tolerancyjny cara Mikołaja II z 17/30 kwietnia 1905 roku, „Saeculum Christianum” (2001), nr 8/1.
Miller A., „Ukrainskij wopros” w politikie włastiej i russkom obszczestwiennom mnienii (wtoraja połowina XIX wieka), Pietierburg 2000.
Opacki Z., „Bóg zawłaszczony”. Prawosławie w ideologii i polityce państwa rosyjskiego w XIX wieku, w: Naród i religia. Materiały z sesji naukowej, red. T. Stegner, Gdańsk 1994, s. 92–103.
Opacki Z., Likwidacja unii kościelnej na „ziemiach zabranych” w 1839 roku, w: Polska – Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 2: Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu kulturowym i etnicznym, red. S. Stępień, Przemyśl 1994, s. 119–130.
Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007.
Połunow A., Konstantin Pietrowicz Pobiedonoscew w obszczestwienno-politiczeskoj i duchownoj żizni Rossii, Moskwa 2010.
Połunow A., Pod włastju obier-prokurora. Gosudarstwo i cerkow’ w epochu Aleksandra III, Moskwa 1996.
Rolf M., Rządy imperialne w Kraju Nadwiślańskim. Królestwo Polskie i cesarstwo rosyjskie (1864–1915), Warszawa 2016.
Romanowski D., Trzeci Rzym. Rozwój rosyjskiej idei imperialnej, Kraków 2013.
Rossija i Watikan w konce XIX – pierwoj trieti XX wieka, red. Je. Tokariewa, A. Judin, Moskwa 2003.
Rzońca J., Kościół unicki na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim za Mikołaja I i jego likwidacja w 1839 r., w: Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, red. M. Kietliński, K. Sychowicz, W. Śleszyński, Białystok 2005, s. 142–157.
Sempołowicz M., Imperialna Rosja w myśli Konstantina P. Pobiedonoscewa. Idea i jej wpływ na praktykę polityczną, w: Ofiary imperium. Imperia jako ofiary. 44 spojrzenia, red. A. Nowak, Warszawa 2010, s. 368–381.
Sempołowicz M., Książę Piotr Swiatopołk-Mirski i jego inicjatywa reform wewnętrznych Rosji jesienią 1904 roku w świetle wspomnień i pamiętników, „Echa Przeszłości” (2006), nr 7.
Sempołowicz M., Oberprokurator Najświętszego Synodu Konstantin Pobiedonoscew wobec kwestii polskiej w latach 1880–1905, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Zbigniewa Opackiego, Gdańsk 2010.
Sempołowicz M., Uwagi oberprokuratora Najświętszego Synodu Konstantina Pobiedonoscewa do memoriału generała-gubernatora wileńskiego ks. Piotra Swiatopołk-Mirskiego z maja 1904 r., „Przegląd Wschodni” 11 (2008), z. 1 (40).
Sempołowicz M., Zanim zostali elitą Rosji. Słuchacze Cesarskiej Szkoły Prawoznawstwa w Petersburgu w świetle dziennika Konstantina Pobiedonoscewa z lat 1842–1844, referat wygłoszony na konferencji „Od żartu do karceru. Studenckie występki i uniwersytecka sprawiedliwość w XIX-wiecznej Europie”, Uniwersytet Gdański 19–20.11.2015 r.
Smolicz I., Istorija russkoj cerkwi 1700–1917, kn. 8, cz. 1, Moskwa 1996.
Staliūnas D., Making Russians. Meaning and Practice of Russification in Lithuania and Belarus after 1863, Amsterdam–New York 2007.
Szabaciuk A., „Rosyjski Ulster”. Kwestia chełmska w polityce imperialnej Rosji w latach 1863–1915, Lublin 2013.
Thaden E.C., Haltzel M.H., Russification in the Baltic Provinces and Finland, 1855–1914, Princeton 1981.
Weeks Th.R., Nation and State in Late Imperial Russia. Nationalism and Russification on the Western Frontier, 1863–1914, DeKalb 1996.
Wendland A.V., Die Russophilen in Galizien. Ukrainische Konservative zwischen Österreich und Russland 1848–1915, Wien 2001.
Wereszycki H., Pod berłem Habsburgów. Zagadnienia narodowościowe, Kraków 1975.
Wiech S., „Dyktatura serca” na zachodnich rubieżach Cesarstwa Rosyjskiego. Dzieje kariery wojskowo-urzędniczej Piotra Albiedyńskiego (1826–1883), Kielce 2010.
Wiech S., Walka o dusze czy o narodowość? Polityka rosyjska wobec Kościoła greckokatolickiego w Królestwie Polskim w latach 1864–1905, „Nasza Przeszłość” 92 (1999).
Wieczorkiewicz P.P., Z genezy projektu wydzielenia Chełmszczyzny, „Rocznik Lubelski” 23/24 (1981/1982).
Wiert (Werth) P., Prawosławije, inosławije, inowierije. Oczerki po istorii rieligioznogo raznoobrazija Rossijskoj impierii, tłum. N. Miszakowa, M. Dołbiłow, Je. Zujewa et al., Moskwa 2012.
Winter E., Papstwo i carizm, Moskwa 1964.
Wrzyszcz A., Gubernia chełmska. Zarys ustrojowy, Lublin 1997.
Zajączkowski W., Rosja i narody. Ósmy kontynent. Szkic dziejów Eurazji, Warszawa 2009.
Zorin A., Kormia dwugławogo orła… Litieratura i gosudarstwiennaja idieołogija w Rossii w poslednej trieti XVIII – pierwoj trieti XIX wieka, Moskwa 2004.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 371
Liczba cytowań: 0
