Oktawian Jeleński – Polak w carskim mundurze. O Rosjanach i relacjach polsko-rosyjskich w XIX wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2019.1.06Słowa kluczowe
relacje polsko-rosyjskie w XIX w., Oktawian Jeleński, Rosja carska XIX w., Rosjanie wobec powstania styczniowegoAbstrakt
Oktawian Jeleński z pozycji oficera armii carskiej charakteryzuje społeczeństwo rosyjskie w latach czterdziestych–osiemdziesiątych XIX w. Opisuje stosunek elit rosyjskich do powstania styczniowego. Poddaje krytyce politykę Rosji wobec Polaków zamieszkałych na Ziemiach Zabranych. Jego zdaniem Polak daleko mocniej odczuwał tu politykę represji, niż to miało miejsce w głębi Imperium Rosyjskiego.
Oktawian Jeleński – a Pole in the Tsarist Military Uniform. On the Russians and Polish-Russian Relations in the Nineteenth Century
In his “Meditations and Memories of a Pole”, Oktawian Jeleński characterised the everyday life in the country led by the military men, landed gentry, peasants, merchants, Russian women, and Orthodox clergy. In addition, he devoted a lot of attention to the Polish-Russian relations during the January Uprising (1863–64). He took part in discussions held in salons in Moscow in which their participants sympathised with Poles.
In the 1880s, he started collaboration with the Polish weekly Kraj (Country) published in St Petersburg, to which he wrote texts on the lives of Poles from various regions of the Russian Empire. Undoubtedly, Jeleński took a conciliatory position, but he strongly criticized all undertakings of the Russian administrative and police apparatus aimed at weakening the Polish spirit, especially in the Northwestern Krai. As for himself, Jeleński saw the possibility of establishing good relations between Poles and Russians, hampered in his opinion by the so-called patriotic historiography. He believed that the time would come for an objective assessment in the Russian historiography on the subject of Poles’ attitudes towards Russia throughout the nineteenth century. He believed that at that time his countrymen would not be blamed for their lack of patience and extreme hot-headedness.
Jeleński’s memories testify that a Pole wearing the tsarist military uniform did not have to deny his Polishness and the Catholic faith.
Октавиан Еленский – поляк в царском мундире. О русских и польско-российских отношениях в XIX веке
Октавиан Еленский в своих «Размышлениях и воспоминаниях поляка» охарактеризовал жизнь военных в глубинке, помещиков, крестьян, купечества, российских женщин, православного духовенства. Кроме того, он уделил много внимания польско-российским отношениям в период Январского восстания. Он принимал участие в беседах, которые велись в московских салонах, во время которых симпатизировали полякам.
В 1880-х годах Еленский стал сотрудничать с петербургским «Краем», в котором он печатал информацию о жизни поляков из разных регионов Российской империи. Без сомнения Еленский находился на примиренческих позициях, но подвергал резкой критике всякие начинания российского административно-полицейского аппарата, направленные на ослабление польского духа, особенно в Северно-Западном Крае. Еленский, лично, видел возможность наладит хорошие отношения между поляками и русскими. Препятствием на пути к этому соглашению стала т.н. патриотическая историография. Он верил, что придет время объективной оценке российской историографией отношения поляков к России в течение всего XIX века. Он верил, что тогда его соотечественников не будут обвинять в нехватке терпения и крайней запальчивости.
Мемуары Еленского являются свидетельством того, что поляк в царском мундире не должен был отрекаться от польскости и католицизма.
Bibliografia
Źródła
[Gieysztor J.], Litwa przed rokiem 1863, Lwów 1888.
Jeleński O., Przemysł naftowy w Rosyi, odbitka „Kraju” (1888).
Jeleński O., Rozmyślania i wspomnienia Polaka, oprac. W. Caban, J. Szczepański, w: Mentalność rosyjska a Polska, red. ks. E. Walewander, Lublin 2015, s. 21–72.
Polak w carskim mundurze. Wspomnienia Aleksandra Skolimowskiego (1817–1895), oprac. W. Caban, J. Szczepański, Kielce 2015.
Еленский О., Мои воспоминания о забытом корпусе, „Русская старина” 83 (1895), № 6, s. 143–169; № 11, s. 185–203.
Еленский О., Мысли и воспоминания поляка, „Русская старина” 127 (1906), № 11, s. 670– 714; 128 (1906), № 10, s. 200–242.
Opracowania
Bazylow L., Dzieje Rosji 1801–1917, Warszawa 1977.
Caban W., Michalska-Bracha L., Kobiety powstania styczniowego na Syberii. Zesłanki do Usola i Kunguru, w: Postawy i aktywność kobiet w czasie powstania styczniowego 1863–1864, red.
T. Kulak, J. Dufrat, M. Piotrowska-Marchewa, Wrocław 2013, s. 163–189.
Caban W., Rosjanie i Sybiracy o zesłańcach postyczniowych, w: Польские ссыльныьше в Сибири во второй половине XVIII-начале XX века в восприятии россицской администрации, переселенцев и коренных народов Сибири, ред. С.А. Мулина, Омск 2015, s. 31–39.
Caban W., W służbie imperium, czy ofiary imperium? Polacy w carskim korpusie oficerskim w XIX wieku, w: Ofiary imperium. Imperia jako ofiary. 44 spojrzenia, red. A. Nowak, Warszawa 2010, s. 214–226.
Caban W., Wpływ służby Polaków w armii carskiej na świadomość narodową w dobie międzypowstaniowej, w: Przełomy w historii. XVI Powszechny Zjazd Historyków Polskich, Wrocław, 15–18 września 1999 roku. Pamiętnik, t. 2, cz. 2, Toruń 2000, s. 73–85.
Djakow W., Miller I., Ruch rewolucyjny w armii rosyjskiej a powstanie styczniowe, Wrocław 1967.
Fiedosowa T.F., Polskie organizacje patriotyczne w Moskwie 1857–1866, tłum. M. Skowronek, przygot. do dr. i koment. J. Skowronek, Warszawa 1984.
Giller A., Korpus Kadetów w Brześciu Litewskim, w: idem, Z wygnania, t. 1, Lwów 1870, s. 33–60.
Głębocki H., Kresy imperium. Szkice i materiały do dziejów polityki Rosji wobec jej peryferii (XVIII–XXI wiek), Kraków 2006.
Kmiecik Z., „Kraj” za czasów redaktorstwa Erazma Piltza, Warszawa 1969.
Łukawski Z., Ludność polska w Rosji 1863–1914, Wrocław 1978.
Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 1998.
Zdrada J., Droga emigranta (Henryk Wyziński 1834–1879), „Kwartalnik Historyczny” 78 (1971), nr 1, s. 49–68.
Zdrada J., Jarosław Dąbrowski 1836–1871, Kraków 1973.
Бригадин П.И., Лукашевич А.М., Мятежный корпус. Из истории Александровского Брестского кадетского корпуса (1842–1863), Минск 2007.
Горизонтов Л.Е., Парадоксы имперской политики: поляки в России и русские в Польше (XIX – начало XX в.), Москва 1999.
Мартианова И.Ю., Воспоминания поляка о старообрядцах России (вторая половина XIX в.), w: Поляки в России: Эпохи и судьбы, Краснодар 2009, s. 44–50.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 424
Liczba cytowań: 0