Afera Rana – wpadka polskiego wywiadu w ZSRS w 1936 r.
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2011.07Słowa kluczowe
Służby wywiadowcze wojskowe, Polska 1900-1945, stosunki wojskowe, Związek Radziecki 1900-1945, Szpiegostwo polskieAbstrakt
The Ran affair – a blunder of Polish secret service in the USSR in 1936
In the atmosphere of omnipresent escalating terror Stalin’s state, on May 28th, 1936, a Polish military secret service officer, Stefan Kasperski, was arrested in Moscow. Officially, he worked in the Polish Consulate in Kiev as a clerk named Alfred Ran, and unofficially he ran a secret service unit H5. In the 1930s the so called “Ran affair” was the biggest failure giving away the weaknesses of the Polish intelligence in the Soviet Union. According to colonel Stefan Mayer, head of Branch II of General Staff, “it was a severe blow for Polish secret service network in Russia, concealed within foreign service system”.
Lieutenant Kasperski spent two months in two Moscow prisons. After a few days’ interrogation he admitted to working in the consulate under a false name, but did not give away the Polish agents’ network. Having returned to Poland, he gave a detailed report on the causes of the trouble, his stay in prison, and the course of the interrogation. The whole of the 164‑page report can be found in the Central Military Archive. Since access to NKWD materials collected in the Łubianka archive is impossible, Kasperski’s report is highly valuable as it shows ways in which Soviet investigators dealt with spies.
Kasperski was released owing to the “blunder” of a Soviet spy in Warsaw, Sokolin. Colonel Stefan Mayer’s lecture, given in London many years after the affair, allows us to find out more about the inner history of the exchange of Ran for Sokolin. Mayer emphasized that it was the first fully successful retortion, and that it strengthened the conviction held by Ministry of Foreign Affairs that those were the best methods of working with Russians.
Афера Рана – провал польской разведки в СССР в 1936 году
В атмосфере заостряющегося всеобщего террора в тоталитарном государстве Сталина, 28 мая 1936 г в Москве был арестован офицер польской военной разведки поручик Стефан Касперский. Официально он работал в консульстве РП в Киеве под именем Альфред Ран, а неофициально управлял разведывательным представительством H.5. В 30‑х гг. прошлого века так называемая афера Рана оказалась самым большим провалом, скомпрометировавшим польскую разведку в СССР. По словам многолетнего шефа 2 отдела Главного Штаба подполковника Стефана Маера это был ≪очень тяжелый удар для польской разведывательной сети в России, конспирировавшейся в дипломатическом корпусе≫.
Поручик Касперский провел в двух московских тюрьмах два месяца. После нескольких дней допросов, не выдав сети польской агентуры, все же признался, что он является офицером, работающим в польском консульстве под фальшивой фамилией. После возвращения в страну Касперский очень подробно описал причины своей неудачи, пребывание в московских тюрьмах и ход допросов. Его раппорт (164 страницы) находится в Центральном Военном Архиве в Варшаве. Из‑за недоступности материалов бывшего НКВД, хранящихся в архиве на Лубянке, несомненно, что этот раппорт представляет собой огромную ценность. Частично в нем описываются методы работы советских следователей по отношению к ≪шпионам≫.
На освобождение Касперского повлиял провал советского шпиона в Варшаве Соколина. О кулисах дела Соколина и его обмена на Рана можно узнать из лекции полковника Стефана Маера, которую он прочитал в Лондоне. Маер подчеркивал, что это был первый очень удачный ответный удар советской разведке, а министерство иностранных дел убедилось, что при пере‑ говорах с россиянами нужно использовать, собственно говоря, вот такие аргументы.
Bibliografia
Drymmer W. T., W służbie Polsce, Warszawa 1998.
Drymmer W. T., Wspomnienia, „Zeszyty Historyczne” 1974, z. 127.
Gajownik T., Pierwsze lata kariery Stefana Antoniego Mayera jako oficera polskiego wywiadu. Przyczynek do biografii, „Echa Przeszłości” nr 10, 2009, s. 277‑286.
Kruszyński M., Z działalności konsulatu polskiego w Charkowie do początku lat 30. XX wieku, [w:] Stosunki polsko‑ukraińskie. Historia i pamięć, red. J. Marszałek‑Kawa, Z. Karpus, Toruń 2008.
Krzak A., Kapitan Jerzy Antoni Niezbrzycki, „Rocznik Archiwalno‑Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego” nr 2/31, 2009, s. 300‑310.
Kuśnierz R., Funkcjonowanie polskich placowek dyplomatycznych w ZSRS w warunkach Wielkiego Terroru (1937-1938), [w:] Polska dyplomacja na Wschodzie w XX-początkach XXI wieku, red. H. Stroński, G. Seroczyński, Olsztyn-Charkow 2010, s. 374-403.
Kwiecień M., G. Mazur, Wykłady pułkownika Stefana Mayera o wywiadzie polskim w okresie II RP, „Zeszyty Historyczne” 2002, z. 142.
Michniewicz W., Wielki bluff sowiecki, Chicago 1991.
Paduszek K., Meandry kariery Wiktora Tomira Drymmera w wywiadzie II Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczno‑Wojskowy” nr 4, 2008.
Pepłoński A., Wywiad a dyplomacja II Rzeczypospolitej, Toruń 2004.
Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR: 1921‑1939, Warszawa 1996.
Skora W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń 2006.
Włodarkiewicz W., Przed 17 września 1939 roku. Radzieckie zagrożenie Rzeczypospolitej w ocenach polskich naczelnych władz wojskowych 1921‑1939, Warszawa 2002.
Wolsza T., Za żelazną kurtyną. Europa Środkowo‑Wschodnia, Związek Sowiecki i Jozef Stalin w opiniach polskiej emigracji politycznej w Wielkiej Brytanii 1944/1945‑1953, Warszawa 2005.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 196
Liczba cytowań: 0