Turkmenistan – Rosja i „wieczysta neutralność”
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2025.1.09Słowa kluczowe
Rosja, Turkmenistan, neutralność, stosunki dwustronne, gaz, szlaki transportoweAbstrakt
Po uzyskaniu niepodległości w 1991 r. Turkmenistan w polityce wewnętrznej kierował się zasadą eliminacji obcych wpływów politycznych i kulturowych, co w praktyce oznaczało ograniczanie obecności języka i kultury rosyjskiej. W polityce zagranicznej ze względu na powiązania gospodarcze Turkmenistan był skazany na współpracę z Rosją. Zrezygnował jednak z członkostwa we wszystkich organizacjach integrujących państwa poradzieckie. U schyłku pierwszej dekady XXI w. głównym partnerem gospodarczym Turkmenistanu stały się Chiny. Pod koniec drugiej dekady XXI w., kierując się potrzebą równoważenia wpływów chińskich, władze w Aszchabadzie powróciły do współpracy z Rosją. Wpływ na kształtowanie relacji rosyjsko-turkmeńskich miały także włączenie się Stanów Zjednoczonych, Unii Europejskiej i Indii do rywalizacji o dostęp do surowców energetycznych w Azji Centralnej oraz konflikt rosyjsko-ukraiński.
Bibliografia
Concept of foreign policy of Turkmenistan as neutral state (December, 1995), https://cis-legislation. com/document.fwx?rgn=9356 (dostęp: 9.11.2024).
Hashimova U., Uzbekistan Temporarily Chooses Observer Status Instead of Full Membership in Eurasian Union, The Jamestown Foundation – Eurasia Daily Monitor, 23.03.2020, https:// jamestown.org/program/uzbekistan-temporarily-chooses-observer-status-instead-of-full-membership-in-eurasian-union (dostęp: 11.12.2024).
Horak S., Russian Influence in Turkmenistan: Rapprochement or Pragmatism?, https://www. cacianalyst.org/resources/240117_FT_Horak.pdf (dostęp: 5.11.2024).
Jakóbik W., Gra o Turkmenistan. Gra o gaz dla Europy, https://biznesalert.pl/turkmenistan-kaspijskie-forum-ekonomiczne-rosja-chiny-unia-europejska-korytarz-poludniowy-gazociag-transkaspijski-gaz/ (dostęp: 30.03.2021).
Jarosiewicz A., Falkowski M., Wielka gra wokół Turkmenistanu, OSW, Warszawa 2008, https:// aei.pitt.edu/58312/1/punkt_widzenia (dostęp: 12.01.2024).
Jarosiewicz A., Lang J., Turkmenistan patrzy na Zachód, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/ analizy/2015-04-01/turkmenistan-patrzy-na-zachod (dostęp: 12.01.2024).
Kunysz N., From Sultanism to Neopatrimonialism? Regionalism within Turkmenistan, „Central Asian Survey” 31 (2012), no. 1, s. 11–16.
Lipczyński T., Turkmenistan traci historyczną szansę wejścia na europejski rynek gazu, https://for-sal.pl/biznes/energetyka/artykuly/9065678,turkmenistan-traci-historyczna-szanse-wejscia-na-europejski-rynek-gazu.html (dostęp: 12.01.2024).
Mironowicz E., Surowce energetyczne poradzieckich państw Azji Centralnej w polityce gospodarczej Chin, „Sprawy Międzynarodowe” 74 (2021), nr 3, s. 169–191.
Ochman K., Turkmenistan: dużo gazu, mało chętnych, https://kierunekkaukaz.pl/2021/02/06/ turkmenistan-duzo-gazu-ale-malo-chetnych/ (dostęp: 3.04.2021).
Ochman K., Turkmenistan-Rosja: przełom i granice współpracy, https://kierunekkaukaz. pl/2021/12/11/turkmenistan-rosja-przelom-i-granice-wspolpracy/ (dostęp: 11.01.2024).
Pikulicka-Wilczewska K., Turkmenistan, jeden z najbardziej totalitarnych reżimów, https:// www.polityka.pl/tygodnikpolityka/swiat/1690074,1,turkmenistan-jeden-z-najbardziej- totalitarnych-rezimow.read (dostęp: 12.01.2024).
Polese A., Strategies of Legitimation in Central Asia: Regime Durability in Turkmenistan, „Contemporary Politics” 23 (2017), no. 4, s. 437–445.
Popławski M., Bogusz M., Strachota K., Prezydent Turkmenistanu w Pekinie – chińska dyplomacja gazowa, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2023-01-19/prezydent- turkmenistanu-w-pekinie-chinska-dyplomacja-gazowa (dostęp: 14.03.2024).
Shikhmuradov B.O., Positive neutrality as the basis of the foreign policy of Turkmenistan, https:// www.sam.gov.tr/media/perceptions/archive/vol2/19970600/BORIS-O.-SHIKHMURADOV. pdf (dostęp: 14.12.2024).
Świeżak P., WNP/Turkmenistan tylko państwem stowarzyszonym, https://psz.pl/162-wschod/ wnp-turkmenistan-tylko-panstwem-stowarzyszonym (dostęp: 12.01.2024).
Trusewicz I., Bruksela sięga po turkmeński gaz, „Rzeczpospolita” (15 XI 2019), https://energia. rp.pl/surowce-i-paliwa/gaz/19262-bruksela-siega-po-turkmenski-gaz (dostęp: 2.04.2021).
Turkmenistan. Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor 2005, https://2009-2017.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/2005/61681.htm (dostęp: 28.01.2024).
USA szukają możliwości współpracy z Turkmenistanem, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2010-06-23/usa-szukaja-mozliwosci-wspolpracy-z-turkmenistanem (dostęp: 16.04.2024).
Zabortseva Y.N., Niyazov’s Ideology and its Symbolism: The Cult of the Leader, Nationalism, and its Suppression of Critical Thinking, „Politics, Religion & Ideology” 19 (2018), no. 4, s. 511–520.
Zmierzch neutralności Turkmenistanu?, https://www.wnp.pl/rynki-zagraniczne/zmierzch-neu- tralnosci-turkmenistanu,437387.html (dostęp: 12.01.2024).
Атар Джавед М., Логистика ХХI века и новый экономический порядок: перспективы транспортного коридора „Север – Юг”, https://ru.valdaiclub.com/a/highlights/logistika-xxi-veka-i-novyy-ekonomicheskiy-poryadok/ (dostęp: 18.03.2024).
Гайнутдинова А., Генконсул Туркменистана встретился со студентами КФУ, https:// media.kpfu.ru/news/turkmenistan-0 (dostęp: 16.03.2024).
Госдума ратифицировала соглашение между Россией и Туркменистаном в области безопасности, https://www.pnp.ru/politics/gosduma-ratificirovala-soglashenie-mezhdu- rossiey-i-turkmenistanom-v-oblasti-bezopasnosti.html (dostęp: 14.03.2024).
За 25 лет товарооборот Китая со странами Центральной Азии вырос в 60 раз, „Kazinform” (10 I 2017), https://www.inform.kz/ru/za-25-let-tovarooborot-kitaya-so-stranami-central-noy-azii-vyros-v-60-raz_a2987699 (dostęp: 9.03.2021).
Завражин К., Латухина К., РФ и Туркменистан подписали соглашение о стратегическом партнерстве, https://rg.ru/2017/10/02/rf-i-turkmenistan-podpisali-soglashenie-o-strategicheskom-partnerstve.html (dostęp: 25.02.2024).
Ипполитов И., Китайско-туркменские отношения: от взаимной выгоды к неравному партнёрству?, „Проблемы национальной стратегии” (2017), № 3 (42), с. 95, https://riss.ru/documents/624/e96ffd02dccc44dc9339ac3642aada29.pdf (dostęp: 15.03.2021).
Качелин А., Нейтралитет Туркменистана как фактор энергетической безопасности для России в Средней Азии, „Энергетическая Политика” (23 V 2023), https://energypolicy. ru/nejtralitet-turkmenistana-kak-faktor-energeticheskoj-bezopasnosti-dlya-rossii-v-srednej-azii/regiony/2023/14/23/ (dostęp: 26.02.2024).
Логвинович А., Россия и Туркмения за 2020 год нарастили товарооборот более чем на треть, https://tass.ru/ekonomika/11032795 (dostęp: 26.02.2024).
Маринов М., Цели и интересы России в Центральной Азии: настоящее и будущее, http://politobzor.net/show-14486-celi-i-interesy-rossii-v-centralnoy-azii-nastoyaschee-i- buduschee.html (dostęp: 11.10.2019).
Международный транспортный коридор „Север – Юг”: улучшение региональной сопражённости Индии, https://ru.valdaiclub.com/a/highlights/koridor-sever-yug-india/ (dostęp: 18.03.2024).
Осенью в Туркменистане планируется открытие центра русского языка, https://www. newscentralasia.net/2023/06/07/osenyu-v-turkmenistane-planiruyetsya-otkrytiye-tsentra-russkogo-yazyka/ (dostęp: 20.03.2024).
Отчёт о внешней торговле между Россией и Туркменистаном в 2021 году: товарооборот, экспорт, импорт, структура, товары, динамика. (на основе данных Федеральной таможенной службы России), https://russian-trade.com/reports-and-reviews/2022-02/ torgovlya-mezhdu-rossiey-i-turkmenistanom-v-2021-g/ (dostęp: 12.02.2024).
ПАО „КАМАЗ” поставит предприятиям и организациям Туркменистана востребованные модели мощных тягачей, https://turkmenportal.com/blog/66976/pao-kamaz-postavit-predpriyatiyam-i-organizaciyam-turkmenistana-vostrebovannye-modeli-moshchnyh-tyagachei (dostęp: 15.03.2024).
Парамонов В., Строков А., Столповский О., Россия и Китай в Центральной Азии: политика, экономика, безопасность, www.academia.edu/36933783/Россия_и_Китай_в_Центральной_Азии_политика_экономика_безопасность (dostęp: 5.03.2021).
Парамонов В., Строков А., Столповский О., Россия и Китай в энергетике Центральной Евразии: соперники или партнеры? Присутствие России и Китая в отраслях ТЭК стран Центральной Азии: состояние, проблемы и перспективы, https://ceasia.net/ wp-content/uploads/pdf/book_rf_prc_ca_energy.pdf (dostęp: 29.03.2021).
Парамонов В., Строков А., Этапы внешней политики России в Центральной Азии, „Центральная Евразия” (VI 2008), Русская серия, 08/21(R), Defence Academy of the United Kingdom, с. 2, http://ceasia.ru/biblioteka/ (dostęp: 21.10.2019).
Петлевой В., Топорков А., „Газпром” заключил новый долгосрочный контракт с „Туркменгазом”, https://www.vedomosti.ru/business/articles/2019/07/03/805779-gazprom-kontrakt (dostęp: 25.02.2024).
Поливач А., Торговля стран Центральной Азии с Россией и Китаем, https://www.imemo. ru/files/File/magazines/rossia_i_novay/2019_04/17-Polivach.pdf (dostęp: 12.03.2021).
Посольства України в Туркменістані та Ісламській Республіці Афганістан. Торговельно-економічне співробітництво між Україною та Туркменістаном, http://www.mfa. gov.ua/turkmenistan/ua/40291.htm (dostęp: 3.09.2013).
Президент Туркменистана прибыл в Самарканд для участия в саммите ШОС – провел встречи с коллегами из Узбекистана, Китая и России, https://www.newscentralasia. net/2022/09/16/prezident-turkmenistana-pribyl-v-samarkand-dlya-uchastiya-v-sammite-shos-provel-vstrechi-s-kollegami-iz-uzbekistana-kitaya-i-rossii/ (dostęp: 19.03.2024).
Раванди-Фадаи Л., Международный транспортный коридор „Север – Юг” и его значение для Ирана, https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/analytics/mezhdunarodnyy-transportnyy-koridor-sever-yug-i-ego-znachenie-dlya-irana/ (dostęp: 17.03.2024).
Российско-туркменистанские отношения, https://tass.ru/info/5458872 (dostęp: 25.02.2024).
Россия высоко оценивает инициативы Президента Туркменистана, направление на укрепление стабильности в Центральной Азии, https://www.newscentralasia.net/2023/10/13/ rossiya-vysoko-otsenivayet-initsiativy-prezidenta-turkmenistana-napravleniy (dostęp: 18.03.2024).
Россия с большим уважением относится к политике постоянного нейтралитета Туркменистана – Путин, https://www.newscentralasia.net/2023/12/04/rossiya-s-bolshim- uvazheniyem-otnositsya-k-politike-postoyannogo-neytraliteta-turkmenistana-putin/ (dostęp: 17.03.2023).
Россия согласилась на присоединение Туркмении к соглашению по коридору Север – Юг, https:// tass.ru/ekonomika/18248945 (dostęp: 16.03.2024).
Сердар Бердымухамедов и Владимир Путин подтвердили настрой на всестороннее развитие туркмено-российских отношений, https://www.newscentralasia.net/2023/09/22/ serdar-berdymukhamedov-i-vladimir-putin-podtverdili-nastroy-na-vsestoronneyerazvitiye-turkmeno-rossiyskikh-otnosheniy/ (dostęp: 17.03.2024).
Соглашение между Россией и Туркменистаном о сотрудничестве в области безопасности, (Москва, 10 апреля 2003 года), https://mid.ru/ru/foreign_policy/news/1713472/ (dostęp: 15.03.2024).
Татнефт. 50 лет НГДУ „Елховнефть”. Татарстан, https://jubilee-elhov.tatneft.ru/nash-poluvekovoy-yubiley/istoriya-tsehov/turkmenistan/?lang=ru (dostęp: 15.03.2024).
Товарооборот между Туркменистаном и Россией превзошел показатели 2020 года, превысив $1 млрд, https://turkmenportal.com/blog/40321/tovarooborot-mezhdu-turkmenistanom-i-rossiei-prevzoshel-pokazateli-2020-goda-prevysiv-1-mlrd (dostęp: 24.02.2024).
Украина хочет прямую получать газ из Турменистана, http://www.rtkorr.com/news/ 2012/08/21/318530.new (dostęp: 23.01.2023).
Щербаков Б., Несущийся ураган событий на учениях „Кавказ-2020”, https://blogs. korrespondent.net/blog/politics/4269378/ (dostęp: 17.03.2024).
Экспорт Туркменистана в РФ вырос на 21%: на треть по с/х продукции, вполовину – химической, „Orient” (26 XII 2023), https://orient.tm/ru/post/65896/eksport-turkmenistana-v-rf-vyros-na-21-na-tret-po-sh-produkcii-vpolovinu-himicheskoj (dostęp: 27.02.2024).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 63
Liczba cytowań: 0