Strategia i taktyka polityczna Komunistycznej Partii Jugosławii – od ataku Niemiec na ZSRS do wiosny 1943 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2024.2.05Słowa kluczowe
Josip Broz-Tito, Milovan Đilas, Josif W. Stalin, Georgi Dymitrow, Dragoljub (Draža) Mihailović, Komunistyczna Partia Jugosławii, Międzynarodówka Komunistyczna (Komintern), II wojna światowa, okupacja, rewolucja, partyzanci, czetnicyAbstrakt
W artykule została przedstawiona specyficzna strategia i polityka Komunistycznej Partii Jugosławii. W istocie była ona typową organizacją kierowaną przez naczelne instancje Kominternu zgodnie z interesami i wolą władców na Kremlu. Niemniej po agresji Niemiec i ich sojuszników na Jugosławię, a następnie na ZSRS polityka KPJ coraz wyraźniej zaczynała się rozmijać z moskiewskimi wytycznymi. Uwidoczniło się to m.in. w trakcie rozmów z Niemcami w marcu 1943 r., gdy Josip Broz-Tito zademonstrował samodzielną i niezależną postawę zgodną z interesami własnego ruchu. Zwiastowała ona późniejsze poważne tarcia i napięcia w stosunkach z Moskwą. Te zaś doprowadziły do konfliktu w 1948 r., w którego następstwie Jugosławia znalazła się poza blokiem sowieckim.
Bibliografia
Źródła drukowane
AVNOJ i revolucija. Tematska zbirka dokumenata 1941–1945, red. S. Nešović, B. Petranović, Beograd 1983.
Broz Tito J., Govori i članci, t. 1, Zagreb 1959.
Broz Tito J., Sabrana djela, t. 7, 9, Beograd 1982.
Dedijer V., Dnevnik, t. 1–3, Beograd 1970.
Djilas M., Memoir of a Revolutionary, New York 1973.
Dokumenti 1948, red. V. Dedijer, t. 1, Beograd 1980.
Dokumenti o spoljnoj politici Federativne Republike Jugoslavije, t. 1, Beograd 1988.
February 10, 1948, Report of Milovan Djilas About A Secret Soviet – Bulgarian – Yugoslav Meeting, digitalarchive.wilsoncenter.org (dostęp: 23.06.2020).
Jugoslavenske vlade u izbjeglistvu 1941–1943. Dokumenti, red. B. Krizman, Zagreb 1981.
Komunisticka partija Jugoslavije 1918–1941. Izabrani dokumenti, red. E. Hasanagić, Zagreb 1959.
Nova Jugoslavija u sudbonosnim poratnim trenucima, oprac. D. Biber, „Vjesnik u srijedu” (20 VI 1973), nr 1202.
Povijest Saveza Komunista Jugoslavije, Beograd 1985.
Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilackom ratu jugoslovenskih naroda, t. 2, knj. 2, 3, 8, t. 3, knj. 1, Beograd 1949–1950.
Opracowania
Bajt A., Bermanov dosje, Ljubljana 1999.
Banac I., With Stalin Against Tito. Cominformist Splits In Yugoslav Communism, Ithaca–London 1988.
Bilandžić D., Hrvatska moderna povijest, Zagreb 1999.
British Policy Towards Wartime Resistance In Yugoslavia and Greece, ed. Ph. Auty, R. Clogg, London 1975.
Clissold S., Whirlwind. An Account of Marshal Tito’s Rise to Power, London 1949.
Četniks. The Allied Force Headquarters, [b.m.w.] 1944.
Ćosić D., Piščevi zapisi (1969–1980), Beograd 2001.
Dedijer V., Novi prilozi za biografiju Josipa Broza Tita, t. 1–2, Rijeka–Zagreb 1980–1982.
Dikin (Deakin) F.V.D., Bojovna planina, Beograd 1973.
Dilas M., Članci 1941–1946, Beograd 1947.
Djilas A., The Contested Country. Yugoslav Unity and Communist Revolution 1919–1953, Cambridge, MA–London 1991.
Djilas M., Wartime, New York 1977.
Dżilas M., Rozmowy ze Stalinem, Paryż 1962.
Gibianskii L., Federative Projects of the Balkan Communists, and the USSR Policy During Second World War and the Beginning of the Cold War, w: The Balkans in the Cold War, ed. V.G. Pavlović, Beograd 2011.
Girenko J., Staljin-Tito, Moskwa 1988.
Hagen W., Die geheime Front, Stuttgart 1952.
Izabrani spisi, t. 1, vol. 5, Beograd 1966.
Leverkuehn P., German Military Intelligence, New York 1954.
Lukic R., Les relations soviéto-yougoslaves de 1935 à 1945, Bern 1996.
Maclean F., Rat na Balkanu, Zagreb 1964.
Maclean F., The Heretic. The Life and Times of Josip Broz-Tito, New York 1957.
Marjanović J., Doprinos Jugoslavije pobedi antihitlerowske koalicije, „Istorijski glasnik” (1970), nr 1–2.
Marjanović J., Draža Mihailović između Britanaca i Nemaca, knj. 1: Britanski ištićenik, Beograd– Zagreb 1979.
Marjanović J., Ustanak i narodnooslobodilački pokret u Srbiji 1941, Beograd 1963.
Milazzo M.J., The Chetnik Movement and the Yugoslav Resistance, Baltimore–London 1975.
Morača P., Odnosi između Komunističke partije Jugoslavije i Kominterne od 1941. do 1943. godine, „Jugoslovenski istorijski časopis” (1969), nr 1–2.
Odić S.F., Neostvareni planovi, Zagreb 1961.
Pavlićević V., Disident Dilas (polemike, podsjećanja, tumacenja), Podgorica 2016.
Pavlović V.G., Stalinism Without Stalin. The Soviet Origins of Tito’s Yugoslavia, w: The Balkans in the Cold War, ed. V.G. Pavlović, Beograd 2011.
Pavlowitch S.K., Hitler’s New Disorder. The Second World War in Yugoslavia, London 2008.
Petranović V.B., AVNOJ. Revolucionarna smena vlasti 1942–1945, Beograd 1976.
Pirjevec J., Tito, tłum. J. Pomorska, J. Sławińska, Warszawa 2018.
Roberts W.R., Tito, Mihailović and the Allies, 1941–1945, New Brunswick–New York 1973.
Skowronek J., Tanty M., Wasilewski T., Historia Słowian Południowych i Zachodnich, Warszawa 1988.
Swain G.R., Tito. A Biography, New York 2001.
Szulc W., Przemiany gospodarcze i społeczne w Jugosławii w okresie międzywojennym 1918–1941, Poznań 1980.
Terzić M., Preservation of Ideological Identity: The Normalization of Soviet-Yugoslav Relations After Stalin’s Death, w: The Balkans in the Cold War, ed. V.G. Pavlović, Beograd 2011.
Tomasevich J., The Chetniks. War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945, Stanford, CA 1975.
Tomasević J., Četnici u drugom svjetskom ratu 1941–1945, Zagreb 1979.
Ulam A.B., Titoism and the Cominform, Cambridge, MA 1952.
Velebit V., Svjedok historije, Zagreb 2001.
Vujosević U., Prepiska (radiogrami) CK KPJ – IK KJ, „Vojnoistorijski glasnik” 9 (1993), nr 1–2.
Zacharias M.J., Idee, utopie, rzeczywistość. Myśl polityczna Milovana Dilasa (1911–1995), Bydgoszcz 2015.
Zacharias M.J., Jugosławia w polityce Wielkiej Brytanii 1940–1945, Wrocław 1985.
Zacharias M.J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004.
Zacharias M.J., Wewnętrzne i międzynarodowe aspekty zwycięstwa komunistów w Jugosławii. U źródeł jugosłowiańskiej odmiany systemu komunistycznego, w: Czy Europa Środkowo-Wschodnia mogła się wybić na wolność? Materiały z sesji naukowej, Olsztyn 26 października 1995, red. T. Kisielewski, N. Kasparek, Olsztyn 1996.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 45
Liczba cytowań: 0
