Armia Czerwona w powiecie świeckim (w województwie pomorskim) w 1945 roku: przestępcza działalność wojska i stosunek mieszkańców do czerwonoarmistów
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2023.1.07Słowa kluczowe
województwo pomorskie, 1945, komunizm, Armia Czerwona, nastroje społeczne, przestępstwaAbstrakt
Artykuł opisuje działalność Armii Czerwonej w powiecie świeckim (województwo pomorskie) w 1945 r. Przedstawiono rolę, jaką odgrywało wojsko sowieckie w życiu społeczno-polityczno-gospodarczym regionu. Podano przykłady i omówiono charakter przestępstw popełnionych przez czerwonoarmistów oraz ich wpływ na życie społeczności lokalnej. Podsumowując tę działalność, zaprezentowano stosunek mieszkańców powiatu świeckiego do Sowietów oraz emocje, jakie wywoływali.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie
Ministerstwo Informacji i Propagandy w Warszawie
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Bydgoszczy
Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Świeciu 1945–1955
Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bydgoszczy 1945–1954
Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Bydgoszczy 1983–1990
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie
Komenda Główna Milicji Obywatelskiej w Warszawie 1944–1954
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy
Komitet Wojewódzki Polskiej Partii Robotniczej w Bydgoszczy
Pełnomocnik ds. związanych z Armią Czerwoną na Województwo Pomorskie
Starostwo Powiatowe Świeckie
Urząd Wojewódzki Pomorski w Bydgoszczy
Wojewódzki Komitet Polskiej Partii Socjalistycznej w Bydgoszczy
Wojewódzki Urząd Ziemski Pomorski w Bydgoszczy
Fundacja Archiwum Pomorskie Armii Krajowej w Toruniu
Teczka osobowa Władysławy Żórawskiej
Źródła drukowane
Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, t. 5: Październik 1944 – lipiec 1945, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
Fragmenty rękopisu Zbioru wiadomości Kronikarskich i Historycznych z rejonu i okolicy Publicznej Szkoły Powszechnej w Laskowicach pisanych przez Kierownika Szkoły Józefa Romanowskiego, http://laskowice.com.pl/historia/historia-laskowic (dostęp: 15.01.2021).
Nowak D., Szneka z glancem, czyli wspomnienia babci Wandzi, w: „A za mojej pamięci…” Wspomnienia mieszkańców Nowego, Gdynia 2012, s. 53–77.
Raport sytuacyjny za miesiąc styczeń–marzec 1945 r. (fragmenty meldunków Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu z 1945 r.), w: B. Chrzanowski, Delegatura Rządu RP na Kraj na Pomorzu. Nieznane karty z frontu walki cywilnej podczas okupacji niemieckiej i po jej zakończeniu, Toruń 2011, s. 326–327.
Rozkaz Komendanta Okręgu Pomorze AK, płk J. Pałubickiego, dot. postępowania w okresie niemieckiej ewakuacji i wkroczenia wojsk sowieckich, w: Okręg Pomorze Armii Krajowej w dokumentach, oprac. B. Chrzanowski, A. Gąsiorowski, J. Sziling, Toruń 1991, s. 140–141.
Zimna B., Radości i smutki babci Marty, w: „A za mojej pamięci…” Wspomnienia mieszkańców Nowego, Gdynia 2012, s. 27–51.
Prasa
„Gazeta Świecka” 1991, 1997, 1998
„Ziemia Pomorska” 1945
Opracowania
Armia Czerwona/Radziecka w Polsce w latach 1944–1993. Studia i szkice, red. K. Filip, M. Golon, Borne Sulinowo–Bydgoszcz–Gdańsk 2014.
Borzyszkowski J., Miotek M., Świecie w XIX i XX wieku, w: Świecie. Księga jubileuszu 800-lecia, red. J. Borzyszkowski, Świecie–Gdańsk 1998, s. 135–385.
Chrzanowski T., Franciszek Łukowicz (1898–1945?) – sekretarz Nadleśnictwa Osie, w: Z dziejów Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu 1925–2000, Toruń 2010, s. 135–137.
Chrzanowski T., Konrad Bocian (1893–1944) – leśnik z Osia, w: Z dziejów Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu 1925–2000, Toruń 2010, s. 130–134.
Chrzanowski T., „Nie można było inaczej”. Wywiad z Teresą Czartoryską, w: Potyczka pod Lipinkami 3 czerwca 1946 r., oprac. M. Kruk, Gdańsk 2013, s. 32–38.
Cosban-Woytycha S., Tu żyli, walczyli i umierali czyli wojenne historie świeckich bohaterów, Tolkmicko 2011.
Czajkowski Felicjan, w: Bedeker Gruczeński 2, red. J. Luterek-Cholewska, Gruczno 2015, s. 54.
Czarnecka D., „Pomniki wdzięczności” Armii Czerwonej w Polsce Ludowej i w III Rzeczypospolitej, Warszawa 2015.
Danielewicz M., Ocalić od zapomnienia. Historia Komorskiej Gromady, Wielki Komórsk 2020.
Dąbrowski Z., Dzieje gminy Jeżewo w latach 1945–2005, w: Gmina Jeżewo, red. E. Brózdowska, J. Brózdowski, Z. Dąbrowski, Jeżewo 2005, s. 177–229.
Dąbrowski Z., Jan Sodolski – ostatni komendant posterunku policji w Jeżewie przed wybuchem II wojny światowej, zamordowany przez NKWD, w: idem, Z dziejów gminy Jeżewo, Jeżewo 2016, s. 115–117.
Dąbrowski Z., Jeżewo, w: idem, Z dziejów gminy Jeżewo, Jeżewo 2016, s. 18–20.
Dąbrowski Z., Jeżewska gehenna, „Kociewski Magazyn Regionalny” (2012), nr 2, s. 43–46.
Dąbrowski Z., Józef Romanowski – wybitny pedagog, działacz społeczny, samorządowy i historyk-regionalista z Laskowic (1908–1989), w: idem, Z dziejów gminy Jeżewo, Jeżewo 2016, s. 187–190.
Dąbrowski Z., Mieszkańcy gminy Jeżewo zamordowani przez Niemców i Sowietów w czasie drugiej wojny światowej (1939–1945) i po jej zakończeniu (1945–1946) – źródła, geneza, przebieg zbrodni, wykaz imienny, w: idem, Z dziejów gminy Jeżewo, Jeżewo 2016, s. 120–127.
Gąsiorowski A., Działalność partyzancka, w: B. Chrzanowski, A. Gąsiorowski, K. Steyer, Polska Podziemna na Pomorzu w latach 1939–1945, Gdańsk 2005, s. 471–488.
Golon M., Polityka radzieckich władz wojskowych i policyjnych na Pomorzu Nadwiślańskim w latach 1945–1947, Toruń 2001.
Halicki K., Nowe nad Wisłą w latach 1945–1989, w: Nowe dzieje starego miasta, red. K. Halicki, Z. Lorkowski, Nowe–Gdynia 2016, s. 283–367.
Kowalkowski K., Laskowice Pomorskie. Z dziejów wsi – cz. II, „Kociewski Magazyn Regionalny” (2009), nr 4, s. 3–6.
Kozłowski R., Życie polityczne w latach 1945–1948, w: Dzieje Świecia nad Wisłą i jego regionu, t. 2, red. K. Jasiński, Warszawa–Poznań–Toruń 1980, s. 73–126.
Kruk M., Jan Sikorski „Wilk”, w: Potyczka pod Lipinkami 3 czerwca 1946 r., oprac. M. Kruk, Gdańsk 2013, s. 27–29.
Ławniczak R., Armia Czerwona w powiecie szubińskim (w województwie pomorskim) w 1945 roku, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” (2021), nr 19, s. 552–579.
Milewski J., Kociewie w latach okupacji hitlerowskiej 1939–1945, Warszawa 1977.
Pod czerwoną gwiazdą. Aspekty sowieckiej obecności w Europie Środkowo-Wschodniej w 1945 roku, red. S. Rosenbaum, D. Węgrzyn, Katowice–Warszawa 2017.
Przewodnik po gminie Świekatowo, Świekatowo 2014.
Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Pomorzu i Kujawach (luty–grudzień 1945), red. B. Binaszewska, P. Rybarczyk, wstęp P. Rybarczyk, wybór i oprac. K. Bartosik i in., Warszawa–Bydgoszcz–Gdańsk 2010.
Schneider K., Między barykadami, Wickede–Olsztyn 1999.
Skóra W., Instrukcje dla komendantów Armii Czerwonej obejmujących władzę na terytorium Polski w latach 1944–1945, „Pamięć i Sprawiedliwość” (2021), nr 2, s. 726–754.
Skuczyński P., Przechowo. Album z zarysem dziejów, Świecie 2014.
Szydłowski J., Krew na śniegu. Walki, gwałty i kradzieże. Mija kolejna rocznica dramatycznych wydarzeń, https://extraswiecie.pl/wiadomosc/krew-na-sniegu-walki-gwalty-i-kradziezemija-kolejna-rocznica-dramatycznych-wydarzen (dostęp: 13.01.2021).
Śpica P., Oświata i kultura w latach 1945–1974, w: Dzieje Świecia nad Wisłą i jego regionu, t. 2, red. K. Jasiński, Warszawa–Poznań–Toruń 1980, s. 175–205.
Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944–1954, Londyn 1989.
W objęciach Wielkiego Brata. Sowieci w Polsce 1944–1993, red. K. Rokicki, S. Stępień, Warszawa 2009.
Wieś polska 1939–1948, t. 1, oprac. K. Kersten, T. Szarota, Warszawa 1967.
Wywózka ludności do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w 1945 roku, w: Bedeker Gruczeński 2, red. J. Luterek-Cholewska, Gruczno 2015, s. 262–263.
Wyzwolenie w 1945 roku, w: Bedeker Gruczeński 2, red. J. Luterek-Cholewska, Gruczno 2015, s. 263–264.
Zaćmiński A., W Polsce Ludowej, w: Dzieje Świekatowa i okolic, red. W. Jastrzębski, Świekatowo 1997, s. 107–146.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 193
Liczba cytowań: 0
