Stan wojenny w Królestwie Polskim (1861–1905)
DOI:
https://doi.org/10.12775/SDR.2023.1.02Słowa kluczowe
historia XIX w., Królestwo Polskie w XIX w., stan wojenny 1861 r.Abstrakt
Artykuł analizuje problem zniesienia stanu wojennego w Królestwie Polskim. W przeciwieństwie do jednorazowego i jednoznacznie brzmiącego aktu ogłaszającego wprowadzenie stanu wojennego, jego odwołanie i zniesienie nie zostało oficjalnie ogłoszone. Odbywało się etapami na mocy wielu wydanych po 1863 r. szczegółowych rozporządzeń i regulacji prawnych, które potraktowano jako wycofanie się z systemu rządów wojskowo-policyjnych. Zagadnienie omówione zostało z wieloma odniesieniami do Ziem Zabranych, z wykorzystaniem dokumentacji urzędowej centralnych władz Królestwa Polskiego przechowywanej w rosyjskich archiwach.
Bibliografia
Źródła archiwalne
Государственный Архив Российской Федерации
фонд 102 Департамент Полиции Министерства Внутренних Дел
фонд 109 Секретный Архив III Отделения Собственной Его Императорского Величества Канцелярии
фонд 110 Штаб Отдельного Корпуса Жандармов
фонд 1660 Привислинское (Варшавское) Районное Охранное Отделение
фонд 215 Канцелярия Варшавского Генерал-Губернатора
фонд 543 Коллекция Рукописей Царскосельского Дворца
фонд 811 Муравьев Михаил Николаевич
Российский Государственный Исторический Архив
фонд 908 Валуев Петр Александрович 1814–1890, опись 1, дело 203, 300
фонд 1270 Комитет по делам Царства Польского, опись 1, дело 1184, 1186, 1202
фонд 1282 Канцелярия Министра Внутренних Дел, опись 3, дело 230
Źródła drukowane
„Dziennik Warszawski” (1866), nr 38
„Gazeta Narodowa” (1868), nr 152
„Gazeta Warszawska” (1887), nr 201
„Kurier Warszawski” (1862), nr 207, 234, 289
Dziennik Praw [Królestwa Polskiego], t. 14, 15, [b.m.d.w.]; t. 63, Warszawa 1865; t. 64, Warszawa 1866; t. 66, Warszawa 1866.
Kodeks kar głównych i poprawczych, Warszawa 1847.
Powstanie styczniowe. Materiały i dokumenty, t. 5: Korespondencja namiestników Królestwa Polskiego z 1861 roku, red. S. Kieniewicz, I. Miller, Wrocław–Warszawa–Kraków 1964.
Zbiór Praw. Postanowienia i rozporządzenia rządu w guberniach Królestwa Polskiego obowiązujące i wydane po zniesieniu w 1871 roku urzędowego wydania Dziennika Praw Królestwa Polskiego, t. 9, cz. 2, Warszawa 1882; t. 16, cz. 2, Warszawa 1884; t. 20, Warszawa 1885.
Государственная Дума. Стенографические отчеты 1906 г., т. 3: Заседания 39 и 40 (6 и 7 июля), С.-Петербург 1906.
Донесения кн. М.Д. Горчакова и повеления Александра II в 1861 г., „Русская Старина” 36 (1882), вып. 12, c. 553–584.
О военном положении в Царстве Польском. Речь члена Государственной Думы депутата от г[орода] Варшавы Ф.И. Новодворского, С.-Петербург 1907.
Полное собрание законов Российской империи. Собрание второе, т. 36, ч. 2: 1861; т. 41, ч. 1: 1866; т. 43, ч. 1–2: 1868; т. 44, ч. 1: 1869; т. 45, ч. 2: 1870; т. 46, ч. 1: 1871; т. 47, ч. 1: 1872; т. 51, ч. 2: 1876, Санкт-Петербург 1863, 1868, 1873, 1874, 1875, 1878.
Рапорт командующего войсками генерал-адъютанта Кауфмана военному министру об отмене военного положения в 13 уездах Минской, Витебской и Могилевской губерний и сохранении военного положения в остальных уездах. 31 августа 1866 г., в: Дакументы і матэрыялы па гісторыі Беларусі, т. 1, Мінск 1940, c. 588–600.
Сборник циркуляров военно-полицейского управления в Царстве Польском. 1863–1866 годов, Варшава 1867.
Свод Законов Российской империи, т. 2, кн. 1, Санкт-Петербург 1912.
Собрание третье, т. 1: 1881; т. 12: 1892; т. 20, ч. 1: 1900, Санкт-Петербург 1885, 1895, 1902.
Составленный в Министерстве Внутренних Дел очерк общего хода дел в Западном крае с начала 1861 года по настоящее время, [b.m.d.w.].
Устав уголовного судопроизводства, [Санкт-Петербург 1864].
Циркуляри для Отдельного Корпуса Жандармов за 1878 г., [Санкт-Петербург b.d.w.].
Opracowania
Fajnhauz D., 1863. Litwa i Białoruś, Warszawa 1999.
Grabowski E., Z dziedziny teorii i praktyki stanów wyjątkowych, Warszawa 1911.
Kaczyńska E., Drewniak D., Ochrana. Carska policja polityczna, Warszawa 1993.
Kon F., Sądy wojenne w Królestwie Polskim, Kraków 1909.
Konn H.A., Prawa wyjątkowe, Warszawa 1909.
Korobowicz A., Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876–1915, Lublin 1996.
Kutrzeba S., Historia ustroju Polski, t. 3, Lwów 1920.
Lisicki H., Aleksander Wielopolski. 1803–1877, t. 1, Kraków 1878.
Muszyński J., Działalność rosyjskich sądów wojskowych w Królestwie Polskim w dobie rewolucji 1905–1907 r., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 18, (1966), z. 2, s. 215–261.
Ochimowski F., Prawo administracyjne, Warszawa 1919.
Próchnik A., Rządy wojennych generał-gubernatorów w epoce stanu wojennego, „Niepodległość” 10 (1934), s. 36–72.
Próchnik A., Żandarmeria na ziemiach Królestwa Polskiego. Szkic historyczno-organizacyjny (1812–1915), w: idem, Studia i szkice (1864–1918), Warszawa 1962, s. 47–104.
Przyborowski W., Historia dwóch lat. 1861–1862. Część pierwsza. Rok 1861, t. 3: Czerwiec– grudzień, Kraków 1894.
Ramotowska F., Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860–1862, Wrocław–Warszawa–Kraków 1971.
Sobociński W., Represje wojskowo-policyjne i stan wojenny w Królestwie Polskim 1861–1862 r.: (na marginesie pracy F. Ramotowskiej, Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860-1862, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1971), „Przegląd Historyczny” 64 (1973), z. 2, s. 389–402.
Tarkowski M., Stan wojenny w prowincjach północno-zachodnich Imperium Rosyjskiego i jego wpływ na status prawny poddanych cesarza Aleksandra II (1855–1881), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 71 (2019), z. 1, s. 41–55.
Wiech S., Depolonizacja Ziem Zabranych (1864–1914). Koncepcje – mechanizmy decyzyjne – realizacja, t. 3: Litwa i Białoruś. Rządy Potapowa (1868–1874), Kielce 2021.
Wiech S., Stan wojenny w Królestwie Polskim (1861). Pierwsze przymiarki, „Kwartalnik Historyczny” (2022), nr 2, s. 373–409.
Wiech S., Wołczyk Ł., Sytuacja społeczno-polityczna Kraju Zachodniego na początku lat 60. XIX wieku w świetle oceny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, w: Z dziejów ucisku narodowego w zaborze rosyjskim w latach 1861–1917, t. 1, red. S. Wiech, Kielce 2019, s. 13–68.
Wigura S. [Rawita-Gawroński F.], Dziesięciolecie cenzury rosyjskiej w Królestwie Polskim (1880–1891), Kraków 1892.
Витте С.Ю., Воспоминания. Царствование Николая II, т. 1, Ленинград 1924.
Гессен В.М., Исключительное положение, С.-Петербург 1908.
Зайончковский П.А., Кризис самодержавия на рубеже 1870–1880-х годов, Москва 1964.
Истомин В.А., Военное положение в Царстве Польском во время мятежа 1863 года и его последовательные видоизменения. С приложением документов, Москва 1903.
Карцев П.П., Варшава в 1860 и 1861 гг. (воспоминания), „Русская Старина” 36 (1882), вып. 12, c. 535–552.
Милютин Д.А., Воспоминания генерал-фельдмаршала графа Дмитрия Алексеевича Милютина 1860– 1862, ред. Л.Г. Захарова, Москва 1999.
Оржеховский И.В., Внутренная политика российского самодержавия в 1866–1878 гг. Усиление реакционно-охранительных начал, Ленинград 1974.
Оржеховский И.В., Реорганизация жандармского управления в связи с правительственной реакцией 60–70-х годов XIX века, в: Вопросы истории общественно-политическо й мысли внутри России 19 века, Горький, 1971, c. 42–88.
Рейнке Н., Очерк законодательства Царства Польского, С.-Петербург 1902.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 125
Liczba cytowań: 0
