Madonna Brzemienna z Torunia – geneza typu kompozycyjnego i funkcjonowanie statuetki
DOI:
https://doi.org/10.12775/RT.2021.006Ključne reči
Madonna Brzemienna z Torunia, Maria Dobrej Nadziei z Torunia, Maria Gravida, Piękne Madonny, rzeźba gotyckaApstrakt
Artykuł omawia wybrane zagadnienia związane ze statuetką Madonny Brzemiennej z Torunia. Głównym celem tekstu jest dokonanie
pogłębionej refleksji nad genezą typu kompozycyjnego oraz funkcjonowaniem statuetki. Przeanalizowane zostały kwestie przynależności obiektu do typu przedstawień o charakterze „scenicznym” lub „samodzielnym”, a także analogie wyszukane zarówno dla figurki Marii, postaci na postumencie, jak i całej statuetki. Rozważania te wraz z zaproponowanym hipotetycznym sensem ideowym posłużyły również zastanowieniu się nad funkcjonowaniem obiektu.
Reference
Belting H., Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, Gdańsk 2010.
Błażejewska A., Pilecka E., Sztuka średniowieczna, [w:] Dzieje sztuki Torunia, A. Błażejewska, K. Kluczwajd, B. Mansfeld, E. Pilecka, J. Tylicki, Toruń 2009.
Bottari S., Tesori d’arte cristiana. Il Gotico, Bologna 1968.
Bylina S., Nowa dewocja, postawy wiernych i kult maryjny w Europie Środkowej późnego średniowiecza, Studia Claromontana, t. 5, Częstochowa 1984, s. 110-126.
Bylina S., Religijność późnego średniowiecza: chrześcijaństwo a kultura tradycyjna w Europie Środkowo-Wschodniej w XIV-XV wieku, Warszawa 2009.
Chmarzyński G., Toruń dawny i dzisiejszy, Toruń 1933, s. XV.
Chmarzyński G., Zbiory Muzeum Miejskiego, [w:] Toruń – stolica Pomorza, Toruń 1934, s. 87.
Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, [w:] Dzieje Torunia: praca zbiorowa z okazji 700-lecia miasta, red. K. Tymieniecki, Toruń 1933, s. 504.
Chmarzyński G., Słownik geograficzny państwa polskiego i ziem historycznie z Polską związanych. T. 1: Pomorze Polskie, Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie, red. S. Arnold, Warszawa 1937, s. 375.
Clasen K. H., Die mittelalterliche Bildhauerkunst im Deutschordensland Preussen: die Bildwerke bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts, Bd. 1, 2, Tafeln, Berlin 1939, s. 141-143.
Clasen K. H., Der Meister der Schönen Madonnen: Herkunft, Entfaltung und Umkreis, Berlin, New York 1974, s. 42-45.
Die Parler und der Schone Stil 1350-1400: Europaische Kunst unter den Luxemburgern: ein Handbuch zur Ausstellung des Schnutgen – Museums in der Kunsthalle Köln, Bd. 1, 2, 3, hrsg. Z. Gotz, Katalog, Köln 1978.
Dobrowolski T., Imago Pietatis – jej treść i funkcje, [w:] Funkcja dzieła sztuki: materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Szczecin, listopad 1970, red. E. Studniarkowa, Warszawa 1972.
Dobrowolski T., Sztuka polska od czasów najdawniejszych do ostatnich, Kraków1974, s. 147-148.
Duby G., Sculpture. The great art of the Middle ages from the fifth to the fifteenth century, New York, 1990.
Dygo M., O kulcie maryjnym w Prusach Krzyżackich w XIV i XV w., Zapiski Historyczne, t. 52, 1987, s. 5-38.
Fritz J. M., Goldschmiedekunst der Gotik in Mitteleuropa, München 1982
Fundacje artystyczne na terenie Państwa Krzyżackiego w Prusach. T. 2, Eseje, red. B. Pospieszna, Malbork 2010.
Gotyk: Architektura – rzeźba - malarstwo, red. R. Toman, Kraków 2004, s. 57.
Górski K., Prądy religijne XV w. a sztuka, [w:] Sztuka i ideologia XV wieku: materiały sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, 1-4 grudnia 1976, red. P. Skubiszewski, Warszawa 1978, s. 123-135.
Jagodzińska A., Maria Dobrej Nadziei – styl i ikonografia rzeźby z tereny Państwa Zakonnego w Prusach, Teka Komisji Historii Sztuki, t. X, Toruń 2005, s. 86-96.
Jakubek-Raczkowska M., Uwagi o znaczeniu tzw. Pięknych Madonn w sztuce i religijności państwa zakonnego w Prusach, Acta Universitatis Nicolai Copernici, t. 40, Toruń 2011, s. 39-95.
Jakubek-Raczkowska M., Tu ergo flecte genu tua. Sztuka a praktyka religijna świeckich w diecezjach pruskich Państwa Zakonu Krzyżackiego do połowy XV wieku, Pelplin 2014.
Jurkowlaniec T., Gotycka rzeźba architektoniczna w Prusach, Wrocław 1989, il. 394.
Kaczmarzyk D., Straty wojenne Polski w dziedzinie rzeźby, Prace i Materiały Wydziału Rewindykacji i Odszkodowań, Warszawa 1958, s. 12, 89.
Kapustka M., Mater omnium viventium. Symbolika obrazu wniebowzięcia Marii ze zbiorów wrocławskiego muzeum, [w:] Dzieła i interpretacje, t. 4, Wrocław 1996, s.131-154.
Kapustka M., Nieobecność obrazu i domyślna figuracja. Antropologiczna perspektywa dla liturgicznej roli sztuki w średniowieczu, [w:] Figury i figuracje. Materiały LIV Ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. M. Kitowska-Łysiak, R. Kasperowicz, M. Lachowski, L. Lamański, Warszawa 2006, s. 29 - 49.
Kapustka M., Obraz brzemiennej Marii i jego tekstylna metaforyka. O średniowiecznym typie Maria Gravida na Śląsku i w Czechach, [w:] Śląsk
i Czechy: wspólne drogi sztuki. Materiały konferencji naukowej dedykowane profesorowi Janowi Wrabecowi, red. M. Kapustka, A. Kozieł,
P. Oszczanowski, Wrocław 2007, s. 99-112.
Kębłowski J., Polska sztuka gotycka, Warszawa 1976, s. 275.
Kębłowski J., ,,Dwie ,,antytezy’’ w sprawie tzw. Pięknych Madonn, [w:] Sztuka około 1400: materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki: Poznań, listopad, 1995, t. 1, red. T. Hrankowska; aut. tomu 1: T. Chrzanowski, Warszawa 1996, s. 173.
Kruszelnicki Z., Z zagadnień ikonografii sztuk plastycznych w średniowieczu, [w:] Katolicyzm średniowieczny, red. J. Keller, Warszawa 1977, s. 375-435
Kruszelnicki Z., Piękne Madonny – problem otwarty, Teka Komisji Historii Sztuki, t. VII, Toruń 1992, s. 88-89.
Labuda A., Malarstwo – zleceniodawca – malarz. Gatunek, funkcje, konteksty twórczości artystycznej, [w:] Malarstwo gotyckie w Polsce, t. 1, red. A. Labuda, K. Secomska, Warszawa 2004, s. 17-68.
Lechner G. M., Maria Gravida: zum Schwangerschaftsmotiv in der bildenden Kunst, München 1981.
Le Goff J., Narodziny czyśćca, Warszawa 1997.
Marcinkowski W., Przedstawienia dewocyjne jako kategoria sztuki gotyckiej, Kraków 1994.
Marcinkowski W., Co to jest Piękna Madonna? Uwagi o wzajemnym powiązaniu formy, ikonografii i funkcji w sztuce późnogotyckiej, [w:] Prawda i twórczość, red. M. Kapustka, Wrocław 1998.
Murray P., Murray L., The Oxford dictionary of Christian Art and Architecture, Oxford 2014.
Nowy leksykon sztuki chrześcijańskiej, red. M. Pieniążek-Samek, Kielce 2013.
Panofsky E., Imago Pietatis. Przyczynek do historii typów przedstawieniowych Mąż Boleści i Maria Pośredniczka, [w:] Studia z historii sztuki, wybrał, oprac. i opatrzył posłowiem J. Białostocki, Warszawa 1971, s. 95-122.
Prague. The crown of Bohemia: 1347-1447, red. B. Drake Boehm, J. Fajt, przeł. K. Jones, Katalog, New York 2006.
Schmitt-Lieb W., Das Marienbild im Wandel von 1300-1800, Würzburg:Echter (1. Januar 1987).
Schmitt J.-C., Gest w średniowiecznej Europie, Warszawa 2006.
Schwarz M. V., Piękna Madonna jako kompleksowa forma obrazowa. Zarys problematyki, [w:] Dzieła i interpretacje, t. 1, Wrocław 1993, s. 87-93.
Seibert J., Leksykon sztuki chrześcijańskiej: tematy, postacie, symbole, Kielce 2007.
Starzyński J., Walicki M., Dzieje sztuki polskiej, Warszawa 1936, s. 76-78.
Śląsk. Perła w koronie czeskiej: trzy okresy świetności w relacjach artystycznych Śląska i Czech, red. A. Niedzielenko, V. Vinas, przekł. z jęz. czes.
S. Góra, Katalog, Praga 2006.
Trajdos T., Kult wizerunków maryjnych na ziemiach ruskich Korony i Litwy drugiej połowy XIV i pierwszej połowy XV wieku w społecznościach katolickiej i prawosławnej, Studia Claromontana, t. 5, Częstochowa 1984, s. 127-147.
Zieliński C., Sztuka sakralna. Co należy wiedzieć o budowie, urządzeniu, wyposażeniu, ozdobie i konserwacji domu Bożego: podręcznik opracowany na podstawie przepisów kościelnych, Poznań 1959.
Zlat M., Nobilitacja przez sztukę – jedna z funkcji mieszczańskiego mecenatu w XV i XVI w., [w:] Sztuka miast i mieszczaństwa XV-XVIII w Europie Środkowowschodniej, red. J. Harasimowicz, Warszawa 1990.
Zuffi S., Gospel figures in art, Los Angeles 2003
Downloads
Objavljeno
Kako citirati
Broj časopisa
Sekcija
Licenca
Sva prava zadržana (c) 2022 Karolina Greś
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo-Bez prerada 4.0 Internacionalna licenca.
Stats
Number of views and downloads: 499
Number of citations: 0
