XIX-wieczny tłumacz jako modelowy twórca. Na przykładzie polskich tłumaczy Szekspira – Stanisława Koźmiana, Leona Ulricha i Józefa Paszkowskiego
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2022.010Słowa kluczowe
Gardner, Paszkowski, Koźmian, Ulrich, tłumacz literacki, biografia translatorskaAbstrakt
Myśl: „Czy tłumacz jest twórcą?” od lat nurtuje badaczy przekładu. W niniejszym artykule podjęto próbę odpowiedzi na to pytanie w ujęciu zaproponowanym przez Howarda Gardnera (1993). Jego zdaniem pojawienie się na ścieżce życia określonych etapów pozwala stwierdzić, czy opisywana osoba może być uznana za Twórcę. Analiza przeprowadzona w tym artykule opiera się na biografiach translatorskich trzech tłumaczy tekstów Williama Szekspira na język polski: Stanisława Koźmiana, Leona Ulricha i Józefa Paszkowskiego. Każdy z nich próbował pisać autorskie teksty, ale to właśnie twórczość przekładowa zapewniła im sławę w świecie literackim. Koźmian, Ulrich i Paszkowski żyli i pracowali w XIX wieku. Ścieżki ich życia wyraźnie się od siebie różniły, ale mimo to można na nich wyróżnić etapy przypisywane Modelowemu Twórcy Gardnera. Rekonstrukcja ich sytuacji społeczno-kulturowej, a przy tym translatorskiej drogi pozwala przeanalizować i zrozumieć strategie i decyzje, jakie podejmowali jako tłumacze. Te decyzje miały z kolei wpływ na wykonywane przekłady oraz wybór autorów i tekstów do tłumaczenia.
Bibliografia
Albrecht-Szymanowska W., 2004, Ulrich Leon, [w:] Dawni pisarze polscy od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, t. 5: U–Ż, Warszawa, s. 12–13.
Balcerzan B., 1979, Pieriewod i probliemy tworcziestwa, „Scando-Slavica”, 25, s. 119.
Budrewicz-Beratan A., 2019, Stanisław Egbert Koźmian. Tłumacz Szekspira, Kraków.
Cetera-Włodarczyk A., Kosim A., 2019, Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku. Część 1: Zasoby, strategie, recepcja, Warszawa.
Chesterman A., 2006, Questions in the sociology of translation, [w:] Translation Studies at the Interface of Disciplines, J. Ferreira Duarte, A. Assis Rosa, T. Seruya (red.), Amsterdam, s. 9–27.
Chesterman A., 2007, Bridge concepts in translation sociology, [w:] Constructing a Sociology of Translation, M. Wolf, A. Fukari (red.), Amsterdam, s. 171–183.
Ciosmak M.A., Gierszon U., 2019, Leon Ulrich 1811–1885. Poeta i patriota, Lublin.
Eberharter M., 2020, Biografia translatorska Alberta Zippera (1855–1936), [w:] Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych, J. Kita-Huber, R. Makarska (red.), Kraków, s. 93–109.
Gardner H., 1993, The Creators of the Modern Era, New York.
Gardner H., 2011, Creating Minds: An Anatomy of Creativity Seen Through the Lives of Freud, Einstein, Picasso, Stravinsky, Eliot, Graham, and Ghandi, New York.
Jędrzejko P., 2002, Przekład – Metodologia – Biografia: Kilka uwag o translacji w świetle literackiej „wiedzy subiektywnej”, [w:] Biograficzne konteksty przekładu, P. Fast, A. Kozak (red.), Katowice, s. 27–45.
Józef Franciszek Daniel Paszkowski h. Zadora (ID: le.2715.1.8), http://www.sejm-wielki.pl/b/le.2715.1.8 (dostęp: 29.11.2021).
Koźmian S.E., 1887, [Wstęp], [w:] W. Shakespeare, Dzieła dramatyczne Szekspira, t. 2, tłum. S. Koźmian, Poznań, s. 9.
Kubikowski T., 1991, Shakespeare w przekładach Józefa Paszkowskiego. Egzemplarze teatralne z lat 1861–1939, „Pamiętnik Teatralny”, 1, s. 18–43.
Legeżyńska A., 1999, Tłumacz i jego kompetencje autorskie, Warszawa.
Leon Ulrich, https://www.lubelskieklimaty.pl/znani-i-nieznani/186-u/1184-ulrich-leon.html (dostęp: 29.11.2021).
Levy J., 1974, Isskustwo Pierwoda, Moskwa, s. 89.
Pym A., 2009, Humanizing Translation History, „Hermes – Journal of Language and Communication Studies”, 42, s. 23–45.
Tarnawski W., 1914, O polskich przekładach dramatów Szekspira, Kraków.
Tokarz A., 1985, Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, „Monografie Psychologiczne”, t. 49, Wrocław.
Tokarz B., 2002, Osoba w przekładzie, [w:] Biograficzne konteksty przekładu, P. Fast, A. Kozak (red.), Katowice, s. 7–18.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Karolina Siwek
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 341
Liczba cytowań: 0