Заповiт – Завещание – Testament by Taras Shevchenko and translator’s problems
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2022.001Keywords
Taras Shevchenko, Testament, related languages, censorship, politics, translation updatingAbstract
The article examines the problems of translating a programmatic poem of Taras Shevchenko Заповiт into related languages, namely Polish and Russian. Therefore, the author draws attention to errors resulting from the close relationship of these languages, and above all to the mistakes resulting from the existence of the so-called “false friends of the translator”. In this case, it is the translation of the Ukrainian word могила into the Polish “mogiła” and the Russian word могила, which led to the mound being replaced by a grave and to the distortion of the original poetic image. In the Polish versions of the poem, we can also observe the introduction of the term “sine morza” (blue seas) or “oceany” (oceans) in place of the original permanent epithet синєє море, which metaphorically refers to the vastness, not the colour. In the Russian variants, this epithet has the same equivalent.
In the subsequent part of our deliberations, issues related to censorship were discussed. This concerned both the censorship of the source text and the target text (translation). In this case, some attention was paid to the publication of two stanzas of the poem and the omission of the remaining ones in the early editions of Shevchenko’s work, as well as the omission of fragments of the text. In this context, the translators’ attitude towards both the words of the lyrical subject referring to God and the aspirations he expresses towards the liberation of Ukraine were analysed.
Moreover, some attention was paid to the problem of the politicisation of translation, namely the use of prepositional expressions: на/в Украіні and respectively: “na/w Ukrainie” and на/в Украиине, which since the 1990s has become a source of dispute between Ukrainians and Russians, including language experts, and has resulted in the popularisation of the form “w Ukrainie” among the Poles. This problem was demonstrated in the context of translation and its updating.
References
Arasimovich L., 1927, T.G. Shevchenko v pol’s’kikh perekladakh, „Zapiski іstorichno- fіlologіchnogo vіddіlu VUAN”, ks. 12, s. 78–102 [Арасимович Л., 1927, Т.Г. Шевченко в польських перекладах, „Записки історично-філологічного відділу ВУАН”, к. 12, с. 78–102].
Bańko M., 2015, Odpowiedź na pytanie „w Ukrainie czy na Ukrainie?”, [w:] Poradnia Językowa PWN, https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/w-Ukrainie-czy-na-Ukrainie; 16214.html (dostęp: 14.05.2022).
Chekhov A.P., 1888, Pis’moleont’yevu (Shcheglovu) I.L., 15 kwietnia 1888 r., http://chehov-lit.ru/chehov/letters/1887–1888/letter-416.htm (dostęp: 14.05.2022) [Чехов А.П., 1988, Письмо Леонтьеву (Щеглову) И.Л., 15 апреля 1888 г., http://chehov-lit.ru/chehov/letters/1887–1888/letter-416.htm (доступ: 14.05.2022)].
Chukovskiy K.I., 2001, Sobraniye sochineniy v 15 tomach, t. 3: Vysokoye iskusstvo, Moskva, http://aej.org.ua/analytics/226.html (dostęp: 14.05.2022) [Чуковский К.И., 2001, Собрание сочинений в 15 томах, т. 3: Высокое искусство, Москва, http://aej.org.ua/analytics/226.html (доступ: 14.05.2022)].
Ganushchak I., 2016, Taras Szewczenko, „Ostatnia wola (Заповіт)”, „Studenckie Pismo Spiker”, 7, s. 15–18, http://ike.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2018/02/SPIKER-nr-7–2016.pdf (dostęp: 14.05.2022).
Gogol’ N.V., 1984, Strashnaya mest’, [w:] N. V. Gogol’, Izbrannyye sochineniya v dvukh tomakh, Vechera na khutore bliz Dikan’ki, t. 1, Moskva, s. 131–164 [Гоголь Н.В., 1984, Страшная месть, [w:] Н.В. Гоголь, Избранные сочинения в двух томах, Вечера на хуторе близ Диканьки, т. 1, Москва, c. 132–164].
Grosbart Z., 1984, Teoretyczne problemy przekładu literackiego w ramach języków bliskopokrewnych (na materiale języka polskiego i języków wschodniosłowiańskich), Łódź.
Grunchenko O.M., 2009, https://blog.liga.net/user/achernih/article/3187 (dostęp: 14.05.2022) [Grunczenko О.М., 2009, https://blog.liga.net/user/achernih/article/3187 (доступ: 14.05.2022)].
Hej, sokoły, muz. M. Kamieński, sł. nn.
Hymn Ukrainy, muz. M.М. Verbits’kiy, sł. P.P. Chubins’kiy, https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D0%B8 (dostęp: 14.05.2022) [Гімн України, муз. M.M. Вербицький, сл. П.П. Чубинський, https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D0%B8 (доступ: 14.05.2022)].
Koryagin V., 2014, Predlog dlya ssory, „Gazeta.Ru”, https://www.gazeta.ru/science/2014/03/22_a_5958681.shtml (dostęp: 14.05.2022) [Корягин В., 2014, Предлог для ссоры, „Газета.Ru”, https://www.gazeta.ru/science/2014/03/22_a_5958681.shtml (доступ: 14.05.2022)].
Łaziński M., 2022, Przyimki na, w oraz do przed nazwami państw, krajów i krain. Historia i współczesne wahania normatywne. Artykuły i rozprawy, „Język Polski”, 1, s. 26–40.
Łubkiwski R., 2013, Zabronionych jęków Kobziarz…, tłum. R. Lebiedź, [w:] T. Szewczenko, Kobziarz, Lwów, s. V–XXVII.
Mokry W., 1996, Literatura i myśl filozoficzno-religijna ukraińskiego romantyzmu. Szewczenko, Kostomarow, Szaszkiewicz, Kraków, http://www.nestor.cracow.pl/Wydawnictwo/literatura/literatura_pl.htm (dostęp: 14.05.2022).
Pagonowski J., 1935, O przekładach polskich poezyj T. Szewczenki, „Biuletyn Polsko-Ukraiński”, 35, s. 386–387.
Pushkin A.S., Poltava, 1977, [w:] A.S. Pushkin, Polnoyesobraniye sochineniy v desyati tomakh, t. 4: Poemy. Skazki, Leningrad, s. 180–224 [Пушкин А.С., Полтава, 1977, [в:] A.C. Пушкин, Полное собрание сочинений в десяти томах, т. 4: Поэмы. Сказки, Ленинград, c. 180–224].
Rada Języka Polskiego, Oświadczenie z dn. 25 lipca 2022, https://oko.press/w-ukrainie-i-do-ukrainy-do-stosowania-takiej-skladni-zacheca-rada-jezyka-polskiego/ (dostęp: 17.08.2022).
Shevchenko T.G., 1845, Zapovit, https://web.archive.org/web/20150402140848/ http://www.ukrkolo.com/shevchenko/zapovit.html (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., Заповiт, https://web.archive.org/web/20150402140848/ http://www.ukrkolo.com/shevchenko/zapovit.html (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 1859, Dumka, [w:] Novyye stikhotvoreniya Pushkina i Shevchenki, Lipsk, s. 18 [Шевченко Т.Г., 1859, Думка, [в:] Новые стихотворения Пушкина и Шевченки, Лейпциг, с. 18].
Shevchenko T.G., 1869, Zaveshchaniye, tłum. N.V. Gerbel’, [w:] „Kobzar’” Tarasa Shevchenko v perevodakh russkikh poetov, N.V. Gerbel’ (red.), Sankt-Peterburg [Шевченко Т.Г., 1869, Завещание, перевод. H.B. Гербель, [в:] „Кобзарь” Тараса Шевченко в переводах русских поэтов, Н.В. Гербель (ред.), Санкт- -Петербург, с. 308].
Shevchenko T.G., 1898, Zaveshchaniye, tłum. I.A. Belousov, „Zhurnal dlya vsekh”, 3, s. 293–294 [Шевченко Т.Г., 1898, Завещание, перевод. И.А. Белоусов, „Журнал для всех”, 3, с. 293–294].
Shevchenko T.G., 1900, Zaveshchaniye, tłum. I.A. Bunin, „Zhurnaldlya vsekh”, 12, s. 1411–1412 [Шевченко Т.Г., 1900, Завещание, перевод. И.А. Бунин, „Журнал для всех”, 12, с. 1411–1412].
Shevchenko T.G., 1911, Zaveshchaniye, tłum. A.P. Koltonovskiy, „Sovremennyy mir”, 2, s. 261 [Шевченко Т.Г., 1911, Завещание, перевод. А.П. Колтоновский, „Современный мир”, 2, с. 261].
Shevchenko T.G., 1934, Zaveshchaniye, tłum. M.L. Mikhaylov, [w:] T.G. Shevchenko., Polnoye sobraniyesochineniy, Moskva–Leningrad, s. 526 [Шевченко Т.Г., 1934, Завещание, перевод. М.Л. Михайлов, [в:] Т.Г. Шевченко, Полное собрание сочинений, Москва–Ленинград, с. 526].
Shevchenko T.G., 1934, Zaveshchaniye, tłum. F. Sologub, [w:] T.G. Shevchenko, Kobzar’ Izbrannoyye stikhotvoreniya v perevode F. Sologuba, Leningrad, s. 232 [Шевченко Т.Г., 1934, Завещание, перевод. Ф. Сологуб, [в:] Т.Г. Шевченко, Кобзарь. Избранные стихотворения в переводе Ф. Сологуба, Ленинград, с. 232].
Shevchenko T.G., 1939, Zaveshchaniye, tłum. A.T. Tvardovskiy, „Molodaya gvardiya”, 1, s. 115 [Шевченко Т.Г., 1939, Завещание, перевод. A.T. Твардовский, „Молодая гвардия”, 1, с. 115].
Shevchenko T.G., 1959, Zaveshchaniye, tłum. V.Y. Bryusov, „Radyan’ske literaturoznavstvo”, 3, s. 121 [Шевченко Т.Г., 1959, Завещание, перевод. В.Я. Брюсов, „Радяньске лiтературознавство”, 3, с. 121].
Shevchenko T.G., 2003, І mertvim, і zhyvym, і nenarozhdennym zemlyakam moїm v Ukrayni moye druzhneye poslaniye, [w:] T.G. Shevchenko, Zіbrannya tvorіv u 6 t. Kієv, t. 1: Poyezіya 1837–1847, s. 348–354 [Шевченко Т.Г., 2003, І мертвім, і живим, і ненарожденним землякам моїм в Украйні моє дружнєє посланіє, [в:] Т.Г. Шевченко, Зібрання творів у 6 т. Кієв, т. 1: Поезія 1837–1847, с. 348–354].
Shevchenko T.G., 2003, Dumy moї dumy…, [w:] T.G. Shevchenko, Zіbrannya tvorіv u 6 t. Kієv, t. 1: Poyezіya 1837–1847, s. 125 [Шевченко Т.Г., 2003, Думи мої думи…, [в:] Т.Г. Шевченко, Зібрання творів у 6 т. Кієв, т. 1: Поезія 1837–1847, с. 125].
Shevchenko T.G., 2007, Kol’ umru…, tłum. V. Tulenko, https://stihi.ru/comments.html?2007/06/13–482 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2007, Коль умру…, перевод. B. Туленко, https://stihi.ru/comments.html?2007/06/13–482 (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 2007, Zaveshchaniye, tłum. M. Abramov, https://stihi.ru/2007/06/13–482 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2007, Завещание, перевод. M. Абрамов, https://stihi.ru/2007/06/13–482 (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 2008, Zaveshchaniye, tłum. A. Pustogarov, https://stihi.ru/2008/09/30/1408 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2008, Завещание, перевод. А. Пустогаров, https://stihi.ru/2008/09/30/1408 (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 2018, Zaveshchaniye, tłum. A. Trushin, https://zen.yandex.ru/media/ukrru/stihi-shevchenko-v-perevode-na-russkii-5e98c4be0aa0dc554df26a31 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2018, Завещание, перевод. А. Трушин, https://zen.yandex.ru/media/ukrru/stihi-shevchenko-v-perevode-na-russkii-5e98c4be0aa0dc554df26a31 (доступ: 14.05.2022)].
Sobol’ V., 2014, Taras Shevchenko v pol’s’kikh perekladakh, „Studia Polsko-Ukraińskie”, 1, s. 95–111 [Соболь В., 2014, Тарас Шевченко в польських перекладах, „Studia Polsko-Ukraińskie”, 1, c. 95–111].
Spysok perekladiv Shevchenkovogo „Zapovitu”, Wikipedia [Список перекладів Шевченкового «Заповіту», Wikipedia] https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%96%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%B2%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%C2%AB%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%82%D1%83%C2%BB (dostęp: 21.08.2022).
Szewczenko T., 1862, Testament, tłum. A.J. Gorzałczyński, [w:] Przekłady pisarzów małorosyjskich, t. 1: Taras Szewczenko, Kijów, s. XIII.
Szewczenko T., 1868, Testament, tłum. P. Święcicki, „Nowiny”, 47, 1 grudnia, s. 432.
Szewczenko T., 1911, Testament, tłum. G. D[aniłowski], „Głos”, 77, s. 4.
Szewczenko T., 1920, Testament, tłum. Z. Wojnarowska, „Światło”, 4, s. 5.
Szewczenko T., 1936, Testament, tłum. B. Łepki, Povne vidannya tvorіv Tarasa Shevchenka, Warszawa–L’vіv, t. 14, s. 178 [Повне видання творів Тараса Шевченка, Варшава–Львів, т. 14, с. 178].
Szewczenko T., 1936, Testament, tłum. J. Iwaszkiewicz, [w:] T. Szewczenko, Poezje, Warszawa, s. 179.
Szewczenko T., 1951, Testament, tłum. L. Pasternak, „Przyjaźń”, 12, 25 marca, s. 4.
Szewczenko T., 2011, Testament, tłum. J. Czechowicz, [w:] J. Czechowicz, Przekłady, Lublin, s. 181.
Szewczenko T., 2013, Testament, tłum. P. Kupryś, [w:] T. Szewczenko, Zabronionych jęków Kobziarz, Лвiв, s. 195.
Szewczenko T., 2016, Testament, tłum. M. Wodziński, https://wiersze.kobieta.pl/wiersze/taras-szewczenko-testament-532301 (dostęp: 14.05.2022).
Szewczenko T., 2022, Dumka, tłum. P. Próchniak, https://teatrnn.pl/testament-ua/wiersz-testament/ (dostęp: 14.05.2022).
Tolstoy L.N., 1983, Voyna i mir, t. 3, Moskva [Толстой Л.Н., 1983, Война и мир, т. 3, Москва].
Zajcew P., 1936, O przekładach Szewczenki na język polski, [w:] T. Szewczenko, Poezje, Warszawa, s. 361–371.
Zaychenko N.F., Palamarchuk O.L., 1999, Perevod poezii T.G. Shevchenko na bliskorodstvennyye yazyki (lingvostranovedcheskiy·aspekt), „Оpera Slavica”, IX, 2, s. 17–26 [Зайченко Н.Ф., Паламарчук О.Л., 1999, Перевод поэзии Т.Г. Шевченко на блискородственные языки (лингвострановедческий аспект), „Оpera Slavica”, IX, 2, с. 17–26].
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Anna Bednarczyk
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nd/4.0/88x31.png)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
Stats
Number of views and downloads: 365
Number of citations: 0