Заповiт – Завещание – Testament Tarasa Szewczenki i problemy translatorskie
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2022.001Słowa kluczowe
Taras Szewczenko, Заповiт, języki bliskopokrewne, cenzura, polityka, aktualizacja przekładuAbstrakt
W artykule rozpatrzono problematykę przekładów programowego wiersza Tarasa Szewczenki Заповiт na języki bliskopokrewne, jakimi są język polski oraz rosyjski. Poza trudnościami, a przede wszystkim błędami wynikającymi z bliskiego pokrewieństwa języków („fałszywi przyjaciele tłumacza”), zostały omówione kwestie związane z działaniami cenzury (zarówno w stosunku do tekstu źródłowego, jak i docelowego), na przykład opuszczenia fragmentów tekstu. Rozpatrzono również problem polityzacji tłumaczenia (wyrażenia przyimkowe: „на/в Украіні” i odpowiednio: „na/w Ukrainie” oraz „на/в Украине”), widziany w kontekście aktualizacji przekładu.
Bibliografia
Arasimovich L., 1927, T.G. Shevchenko v pol’s’kikh perekladakh, „Zapiski іstorichno- fіlologіchnogo vіddіlu VUAN”, ks. 12, s. 78–102 [Арасимович Л., 1927, Т.Г. Шевченко в польських перекладах, „Записки історично-філологічного відділу ВУАН”, к. 12, с. 78–102].
Bańko M., 2015, Odpowiedź na pytanie „w Ukrainie czy na Ukrainie?”, [w:] Poradnia Językowa PWN, https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/w-Ukrainie-czy-na-Ukrainie; 16214.html (dostęp: 14.05.2022).
Chekhov A.P., 1888, Pis’moleont’yevu (Shcheglovu) I.L., 15 kwietnia 1888 r., http://chehov-lit.ru/chehov/letters/1887–1888/letter-416.htm (dostęp: 14.05.2022) [Чехов А.П., 1988, Письмо Леонтьеву (Щеглову) И.Л., 15 апреля 1888 г., http://chehov-lit.ru/chehov/letters/1887–1888/letter-416.htm (доступ: 14.05.2022)].
Chukovskiy K.I., 2001, Sobraniye sochineniy v 15 tomach, t. 3: Vysokoye iskusstvo, Moskva, http://aej.org.ua/analytics/226.html (dostęp: 14.05.2022) [Чуковский К.И., 2001, Собрание сочинений в 15 томах, т. 3: Высокое искусство, Москва, http://aej.org.ua/analytics/226.html (доступ: 14.05.2022)].
Ganushchak I., 2016, Taras Szewczenko, „Ostatnia wola (Заповіт)”, „Studenckie Pismo Spiker”, 7, s. 15–18, http://ike.amu.edu.pl/wp-content/uploads/2018/02/SPIKER-nr-7–2016.pdf (dostęp: 14.05.2022).
Gogol’ N.V., 1984, Strashnaya mest’, [w:] N. V. Gogol’, Izbrannyye sochineniya v dvukh tomakh, Vechera na khutore bliz Dikan’ki, t. 1, Moskva, s. 131–164 [Гоголь Н.В., 1984, Страшная месть, [w:] Н.В. Гоголь, Избранные сочинения в двух томах, Вечера на хуторе близ Диканьки, т. 1, Москва, c. 132–164].
Grosbart Z., 1984, Teoretyczne problemy przekładu literackiego w ramach języków bliskopokrewnych (na materiale języka polskiego i języków wschodniosłowiańskich), Łódź.
Grunchenko O.M., 2009, https://blog.liga.net/user/achernih/article/3187 (dostęp: 14.05.2022) [Grunczenko О.М., 2009, https://blog.liga.net/user/achernih/article/3187 (доступ: 14.05.2022)].
Hej, sokoły, muz. M. Kamieński, sł. nn.
Hymn Ukrainy, muz. M.М. Verbits’kiy, sł. P.P. Chubins’kiy, https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D0%B8 (dostęp: 14.05.2022) [Гімн України, муз. M.M. Вербицький, сл. П.П. Чубинський, https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D0%B8 (доступ: 14.05.2022)].
Koryagin V., 2014, Predlog dlya ssory, „Gazeta.Ru”, https://www.gazeta.ru/science/2014/03/22_a_5958681.shtml (dostęp: 14.05.2022) [Корягин В., 2014, Предлог для ссоры, „Газета.Ru”, https://www.gazeta.ru/science/2014/03/22_a_5958681.shtml (доступ: 14.05.2022)].
Łaziński M., 2022, Przyimki na, w oraz do przed nazwami państw, krajów i krain. Historia i współczesne wahania normatywne. Artykuły i rozprawy, „Język Polski”, 1, s. 26–40.
Łubkiwski R., 2013, Zabronionych jęków Kobziarz…, tłum. R. Lebiedź, [w:] T. Szewczenko, Kobziarz, Lwów, s. V–XXVII.
Mokry W., 1996, Literatura i myśl filozoficzno-religijna ukraińskiego romantyzmu. Szewczenko, Kostomarow, Szaszkiewicz, Kraków, http://www.nestor.cracow.pl/Wydawnictwo/literatura/literatura_pl.htm (dostęp: 14.05.2022).
Pagonowski J., 1935, O przekładach polskich poezyj T. Szewczenki, „Biuletyn Polsko-Ukraiński”, 35, s. 386–387.
Pushkin A.S., Poltava, 1977, [w:] A.S. Pushkin, Polnoyesobraniye sochineniy v desyati tomakh, t. 4: Poemy. Skazki, Leningrad, s. 180–224 [Пушкин А.С., Полтава, 1977, [в:] A.C. Пушкин, Полное собрание сочинений в десяти томах, т. 4: Поэмы. Сказки, Ленинград, c. 180–224].
Rada Języka Polskiego, Oświadczenie z dn. 25 lipca 2022, https://oko.press/w-ukrainie-i-do-ukrainy-do-stosowania-takiej-skladni-zacheca-rada-jezyka-polskiego/ (dostęp: 17.08.2022).
Shevchenko T.G., 1845, Zapovit, https://web.archive.org/web/20150402140848/ http://www.ukrkolo.com/shevchenko/zapovit.html (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., Заповiт, https://web.archive.org/web/20150402140848/ http://www.ukrkolo.com/shevchenko/zapovit.html (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 1859, Dumka, [w:] Novyye stikhotvoreniya Pushkina i Shevchenki, Lipsk, s. 18 [Шевченко Т.Г., 1859, Думка, [в:] Новые стихотворения Пушкина и Шевченки, Лейпциг, с. 18].
Shevchenko T.G., 1869, Zaveshchaniye, tłum. N.V. Gerbel’, [w:] „Kobzar’” Tarasa Shevchenko v perevodakh russkikh poetov, N.V. Gerbel’ (red.), Sankt-Peterburg [Шевченко Т.Г., 1869, Завещание, перевод. H.B. Гербель, [в:] „Кобзарь” Тараса Шевченко в переводах русских поэтов, Н.В. Гербель (ред.), Санкт- -Петербург, с. 308].
Shevchenko T.G., 1898, Zaveshchaniye, tłum. I.A. Belousov, „Zhurnal dlya vsekh”, 3, s. 293–294 [Шевченко Т.Г., 1898, Завещание, перевод. И.А. Белоусов, „Журнал для всех”, 3, с. 293–294].
Shevchenko T.G., 1900, Zaveshchaniye, tłum. I.A. Bunin, „Zhurnaldlya vsekh”, 12, s. 1411–1412 [Шевченко Т.Г., 1900, Завещание, перевод. И.А. Бунин, „Журнал для всех”, 12, с. 1411–1412].
Shevchenko T.G., 1911, Zaveshchaniye, tłum. A.P. Koltonovskiy, „Sovremennyy mir”, 2, s. 261 [Шевченко Т.Г., 1911, Завещание, перевод. А.П. Колтоновский, „Современный мир”, 2, с. 261].
Shevchenko T.G., 1934, Zaveshchaniye, tłum. M.L. Mikhaylov, [w:] T.G. Shevchenko., Polnoye sobraniyesochineniy, Moskva–Leningrad, s. 526 [Шевченко Т.Г., 1934, Завещание, перевод. М.Л. Михайлов, [в:] Т.Г. Шевченко, Полное собрание сочинений, Москва–Ленинград, с. 526].
Shevchenko T.G., 1934, Zaveshchaniye, tłum. F. Sologub, [w:] T.G. Shevchenko, Kobzar’ Izbrannoyye stikhotvoreniya v perevode F. Sologuba, Leningrad, s. 232 [Шевченко Т.Г., 1934, Завещание, перевод. Ф. Сологуб, [в:] Т.Г. Шевченко, Кобзарь. Избранные стихотворения в переводе Ф. Сологуба, Ленинград, с. 232].
Shevchenko T.G., 1939, Zaveshchaniye, tłum. A.T. Tvardovskiy, „Molodaya gvardiya”, 1, s. 115 [Шевченко Т.Г., 1939, Завещание, перевод. A.T. Твардовский, „Молодая гвардия”, 1, с. 115].
Shevchenko T.G., 1959, Zaveshchaniye, tłum. V.Y. Bryusov, „Radyan’ske literaturoznavstvo”, 3, s. 121 [Шевченко Т.Г., 1959, Завещание, перевод. В.Я. Брюсов, „Радяньске лiтературознавство”, 3, с. 121].
Shevchenko T.G., 2003, І mertvim, і zhyvym, і nenarozhdennym zemlyakam moїm v Ukrayni moye druzhneye poslaniye, [w:] T.G. Shevchenko, Zіbrannya tvorіv u 6 t. Kієv, t. 1: Poyezіya 1837–1847, s. 348–354 [Шевченко Т.Г., 2003, І мертвім, і живим, і ненарожденним землякам моїм в Украйні моє дружнєє посланіє, [в:] Т.Г. Шевченко, Зібрання творів у 6 т. Кієв, т. 1: Поезія 1837–1847, с. 348–354].
Shevchenko T.G., 2003, Dumy moї dumy…, [w:] T.G. Shevchenko, Zіbrannya tvorіv u 6 t. Kієv, t. 1: Poyezіya 1837–1847, s. 125 [Шевченко Т.Г., 2003, Думи мої думи…, [в:] Т.Г. Шевченко, Зібрання творів у 6 т. Кієв, т. 1: Поезія 1837–1847, с. 125].
Shevchenko T.G., 2007, Kol’ umru…, tłum. V. Tulenko, https://stihi.ru/comments.html?2007/06/13–482 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2007, Коль умру…, перевод. B. Туленко, https://stihi.ru/comments.html?2007/06/13–482 (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 2007, Zaveshchaniye, tłum. M. Abramov, https://stihi.ru/2007/06/13–482 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2007, Завещание, перевод. M. Абрамов, https://stihi.ru/2007/06/13–482 (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 2008, Zaveshchaniye, tłum. A. Pustogarov, https://stihi.ru/2008/09/30/1408 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2008, Завещание, перевод. А. Пустогаров, https://stihi.ru/2008/09/30/1408 (доступ: 14.05.2022)].
Shevchenko T.G., 2018, Zaveshchaniye, tłum. A. Trushin, https://zen.yandex.ru/media/ukrru/stihi-shevchenko-v-perevode-na-russkii-5e98c4be0aa0dc554df26a31 (dostęp: 14.05.2022) [Шевченко Т.Г., 2018, Завещание, перевод. А. Трушин, https://zen.yandex.ru/media/ukrru/stihi-shevchenko-v-perevode-na-russkii-5e98c4be0aa0dc554df26a31 (доступ: 14.05.2022)].
Sobol’ V., 2014, Taras Shevchenko v pol’s’kikh perekladakh, „Studia Polsko-Ukraińskie”, 1, s. 95–111 [Соболь В., 2014, Тарас Шевченко в польських перекладах, „Studia Polsko-Ukraińskie”, 1, c. 95–111].
Spysok perekladiv Shevchenkovogo „Zapovitu”, Wikipedia [Список перекладів Шевченкового «Заповіту», Wikipedia] https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D1%96%D0%B2_%D0%A8%D0%B5%D0%B2%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%C2%AB%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%82%D1%83%C2%BB (dostęp: 21.08.2022).
Szewczenko T., 1862, Testament, tłum. A.J. Gorzałczyński, [w:] Przekłady pisarzów małorosyjskich, t. 1: Taras Szewczenko, Kijów, s. XIII.
Szewczenko T., 1868, Testament, tłum. P. Święcicki, „Nowiny”, 47, 1 grudnia, s. 432.
Szewczenko T., 1911, Testament, tłum. G. D[aniłowski], „Głos”, 77, s. 4.
Szewczenko T., 1920, Testament, tłum. Z. Wojnarowska, „Światło”, 4, s. 5.
Szewczenko T., 1936, Testament, tłum. B. Łepki, Povne vidannya tvorіv Tarasa Shevchenka, Warszawa–L’vіv, t. 14, s. 178 [Повне видання творів Тараса Шевченка, Варшава–Львів, т. 14, с. 178].
Szewczenko T., 1936, Testament, tłum. J. Iwaszkiewicz, [w:] T. Szewczenko, Poezje, Warszawa, s. 179.
Szewczenko T., 1951, Testament, tłum. L. Pasternak, „Przyjaźń”, 12, 25 marca, s. 4.
Szewczenko T., 2011, Testament, tłum. J. Czechowicz, [w:] J. Czechowicz, Przekłady, Lublin, s. 181.
Szewczenko T., 2013, Testament, tłum. P. Kupryś, [w:] T. Szewczenko, Zabronionych jęków Kobziarz, Лвiв, s. 195.
Szewczenko T., 2016, Testament, tłum. M. Wodziński, https://wiersze.kobieta.pl/wiersze/taras-szewczenko-testament-532301 (dostęp: 14.05.2022).
Szewczenko T., 2022, Dumka, tłum. P. Próchniak, https://teatrnn.pl/testament-ua/wiersz-testament/ (dostęp: 14.05.2022).
Tolstoy L.N., 1983, Voyna i mir, t. 3, Moskva [Толстой Л.Н., 1983, Война и мир, т. 3, Москва].
Zajcew P., 1936, O przekładach Szewczenki na język polski, [w:] T. Szewczenko, Poezje, Warszawa, s. 361–371.
Zaychenko N.F., Palamarchuk O.L., 1999, Perevod poezii T.G. Shevchenko na bliskorodstvennyye yazyki (lingvostranovedcheskiy·aspekt), „Оpera Slavica”, IX, 2, s. 17–26 [Зайченко Н.Ф., Паламарчук О.Л., 1999, Перевод поэзии Т.Г. Шевченко на блискородственные языки (лингвострановедческий аспект), „Оpera Slavica”, IX, 2, с. 17–26].
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Anna Bednarczyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 479
Liczba cytowań: 0
