Początki przekładu filozoficznego w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.12775/RP.2021.002Słowa kluczowe
przekład filozoficzny, historia przekładu, Cyceron, Arystoteles, XVI wiek, XVII wiekAbstrakt
Artykuł stanowi próbę przedstawienia jednych z najstarszych polskich przekładów filozoficznych z wykorzystaniem metody zaproponowanej przez Lievena D’hulsta w Essais d’histoire de la traduction. Avatars de Janus. Na wstępie przedmiot badania umieszczony zostaje w kontekście historycznych badań przekładoznawczych. Następnie przedstawione zostają pierwsze polskie tłumaczenia Arystotelesa i Cycerona. Zgodnie z wytycznymi D’hulsta opracowanie stawia na równi takie elementy jak postaci tłumaczy, kontekst powstania czy strategie translatorskie. W ramach podsumowania autorka stara się krótko odpowiedzieć na pytanie o wpływ omawianych przekładów na polskich odbiorców.
Bibliografia
Andrzejewska J., 1997–2018, Czytelnictwo, [w:] Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/czytelnictwo;4007934.html (dostęp: 30.04.2021).
Aristoteles, 1605, Polityki Aristotelesowey to iest rządu Rzeczypospolitey z dokładem ksiąg ośmioro, tłum. S. Petrycy, Kraków.
Aristoteles, 1618a, Ethyki Aristotelesowey to iest iako sie każdy ma na świecie rządzić z dokładem ksiąg dziesięciorga, tłum. S. Petrycy, Kraków.
Aristoteles, 1618b, Oekonomiki Aristotelesowey to iest rządu domowego z dokładem księgi dwoje, tłum. S. Petrycy, Kraków.
Aristoteles, 1894, Aristotle’s Ethica Nicomachea, Oxford, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0086.tlg010.perseus-grc1 (dostęp: 30.04.2021).
Aristoteles, 1935, Aristotle in 23 Volumes. Volume 18, Cambridge, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0086.tlg029.perseus-grc1 (dostęp: 30.04.2021).
Aristoteles, 1957, Aristotle’s Politica, Oxford, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0086.tlg035.perseus-grc1 (dostęp: 30.04.2021).
Aristoteles, 1964, Polityka z dodaniem Pseudo-Arystotelesowskiej Ekonomiki, tłum. L. Piotrowicz, Warszawa.
Aristoteles, 1982, Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, Warszawa.
Balcerzan E. (red.), 1984, Wielojęzyczność literatury i problem przekładu artystycznego, Wrocław.
Ballard M., 2013, Histoire de la traduction, Bruxelles.
Basaj M., Siatkowski J. (red.), 2006, Bohemizmy w języku polskim: słownik, Warszawa.
Bąk S. et al., 1966–2011, Słownik polszczyzny XVI wieku, Wrocław.
Bogucka M., 1991, Dzieje kultury polskiej do 1918 roku, Wrocław.
Bończa Bukowski de P., Heydel M., 2013, Polska myśl przekładoznawcza, [w:] Polska myśl przekładoznawcza: antologia, P. de Bończa Bukowski, M. Heydel (red.), Kraków, s. 7–37.
Brückner A., 1958, Dzieje kultury polskiej, t. 3, Warszawa.
Chevrel Y., Cointre A., Tran-Gervat Y.-M. (red.), 2014, Histoire des traductions en langue française. XVIIe et XVIIIe siècles, Paris.
Chevrel Y., D’hulst L., Lombez C. (red.), 2012, Histoire des traductions en langue française. XIXe siècle (1815–1914), Paris.
Chevrel Y., Masson J.-Y., 2012, Avant-propos, [w:] Histoire des traductions en langue française. XIXe siècle (1815–1914), Y. Chevrel, L. D’hulst, C. Lombez (red.), Paris.
Cicero M.T., 1593, O powinnościach, tłum. S. Koszutski, Wilno [przedruk 1766, Wilno].
Cicero M.T., 1603, Rozmowa o przyjaźni, tłum. B. Budny, Wilno [przedruk 1805, Połock].
Cicero M.T., 1884, Laelius de amicitia, Leipzig, http://www.forumromanum.org/literature/cicero/amic.html (dostęp: 30.04.2021).
Cicero M.T., 1913, De officiis. With an English Translation, Cambridge, http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:latinLit:phi0474.phi055.perseus-eng1 (dostęp: 30.04.2021).
Cicero M.T., 1960, O państwie; O prawach; O powinnościach; O cnotach, tłum. W. Kornatowski, Warszawa.
Cicero M.T., 1963, O starości; O przyjaźni; Topiki; Fragmenty, tłum. W. Kornatowski, Warszawa.
Delisle J., Woodsworth J. (red.), 2012, Translators through history. Revised Edition, Amsterdam.
D’hulst L., 2014, Essais d’histoire de la traduction. Avatars de Janus, Paris.
Duché V. (red.), 2015, Histoire des traductions en langue française. XVe et XVIe siècles, Paris.
Jadacki J., 2015, Polish Philosophy of the 19th and 20th Centuries. Heritage Studies, Warszawa.
Kamper-Warejko J., 2017, Polski XVI-wieczny przekład poradnika Piotra Krescencjusza jako świadectwo przenikania kultur, „Rocznik Przekładoznawczy. Studia nad Teorią, Praktyką i Dydaktyką Przekładu”, 12, s. 153–169.
Kędelska E., Kwilecka I., Łuczak A., 1999–2012, Słownik Bartłomieja z Bydgoszczy, Warszawa.
Klemensiewicz Z., 1985, Historia języka polskiego II, Warszawa.
Krahelska H. (red.), 1967, Filozofia polska, Warszawa.
Ladmiral J.-R., 2017, Le tournant philosophique dans la traduction. Wykład wygłoszony na konferencji „Traduction et philosophie”, Liège.
Le Blanc C., 2019, Histoire naturelle de la traduction, Paris.
Legeżyńska A., 1986, Tłumacz i jego kompetencje autorskie: na materiale powojennych tłumaczeń poezji A. Puszkina, W. Majakowskiego, I. Kryłowa i A. Błoka, Warszawa.
Lelewel J., 1823, Bibliograficznych ksiąg dwoje, t. 1, Wilno.
Meschonnic H., 1999, Poétique d’un texte de philosophe et de ses traductions: Humboldt, Sur la tâche de l’écrivain de l’histoire, [w:] H. Meschonnic, Poétique du traduire, Paris.
Palacz R., 1978, Nauczanie filozofii na Uniwersytecie Krakowskim, [w:] Nauczanie filozofii w Polsce w XV–XVIII wieku, L. Szczucki (red.), Wrocław, s. 7–85.
Polański K. (red.), 2003, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
Pym A., 1998, Method in Translation History, Manchester.
Pym A., 2009, Humanizing Translation History, „Hermes – Journal of Language and Communication Studies”, 42, s. 23–48.
Rée J., 2001, The Translation of Philosophy, „New Literary History”, 32, nr 2, s. 223–257.
Reynolds M., 2018, Literatura w historii (i historii przekładów), tłum. Z. Ziemann, „Przekładaniec”, 36, s. 7–24.
Sadkowski W., 2013, Odpowiednie dać słowu słowo, Toruń.
Skrzydlewski P., 2010, Ekonomika, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, A. Maryniarczyk (red.), Lublin, http://www.ptta.pl/pef/pdf/e/ekonomika.pdf (dostęp: 30.04.2021).
Soliński W., 1987, Przekład artystyczny a kultura literacka: komunikacja i metakomunikacja literacka, Wrocław.
Topolska B.M., 1979, Czytelnictwo książek wydanych na Litwie i Białorusi w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, cz. 1, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, 15, s. 204–237.
Topolska B.M., 1980, Czytelnictwo książek wydanych na Litwie i Białorusi w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, cz. 2, „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”, 16, s. 245–274.
Translation Studies Bibliography, https://benjamins.com/online/tsb/ (dostęp: 5.06.2019).
Venuti L., 1995, The Translator’s Invisibility, New York.
Winiarska I., 1994, Słownictwo specjalne pierwszego polskiego przekładu Etyki nikomachejskiej Sebastiana Petrycego z Pilzna, [w:] Studia z historii języka polskiego: praca zbiorowa, W. Kupiszewski (red.), Warszawa, s. 122–134.
Ziomek J., 1995, Renesans, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 636
Liczba cytowań: 0
