Handel miedzią węgierską a restytucja rządów Władysława Łokietka w Polsce (1304-1312)
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2018.04Słowa kluczowe
handel miedzią węgierską, Flandria, Dortmund, Soest, Lubeka, Gdańsk, Toruń, Kraków, Koszyce, Amadej, Władysław Łokietek, Maria bytomska, bunt wójta Alberta, bitwa pod RozgonyAbstrakt
Autor dowodzi, że walka o kontrolę nad szlakiem handlowym, którym przewożono ze Spiszu do Flandrii węgierską miedź, miała poważny wpływ na okoliczności odzyskania władzy przez Władysława Łokietka w Polsce w latach 1304-1306. Wiele wskazuje na to, że bunt wójta Alberta w Krakowie i jego przebieg były w poważnym stopniu uwarunkowane wydarzeniami na Węgrzech w latach 1311-1312. Głównymi udziałowcami w handlu miedzią byli kupcy westfalscy, z Dortmundu i Soestu, którzy w 1305 r. osiedlili się w Toruniu.
The author argues that the struggle over controlling the trade route, by which Hungarian copper was transported from Spiš to Flanders, exerted immense influence on the circumstance of regaining power in Poland by Ladislaus the Short in 1304-1306. It seems probable that the mutiny of Vogt Albert in Cracow and its consequences were directly related to the events in Hungary in 1311-1312. The main participants in copper trade were Westphalian merchants from Dortmund and Soest, who settled down in Toruń in 1305.
Bibliografia
Ahnsehl K.-O., Thorns Seehandel und Kaufmannschaft um 1370, Marburg 1961.
Antonín R., Działalność polityczna Jana Luksemburskiego w okresie buntu krakowskiego wójta Alberta i jego ocena w czeskiej historiografii, w: Bunt wójta Alberta. Kraków i Opole we wzajemnych związkach w XIV w., Kraków 2013 (Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Historica 13).
Balzer O., Królestwo Polskie 1295-1370, t. I-III, Lwów 1919-1920 (wyd. 2: Kraków 2005).
Baszkiewicz J., Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954.
Bielińska M., Kancelaria Władysława Łokietka w latach 1296-1299. Ze studiów nad kancelarią wielkopolską, Studia Źródłoznawcze 6, 1961.
Bieniak J., Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, Toruń 1969.
Blanár D., Omodejovci – strojcovia bitky pri Rozhanovciach, w: Bitka pri Rozhanovciach v kontexte slovenských a uhorských dejín, Košice 2012.
Bobrzyński M., Bunt wójta krakowskiego Alberta z roku 1311, w: tegoż, Szkice i studia historyczne, t. I, Kraków 1922.
Budkowa Z., Rocznik miechowski, Studia Źródłoznawcze 5, 1961.
Bunt wójta Alberta. Kraków i Opole we wzajemnych związkach w XIV w., Kraków 2013 (Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Historica 13).
Czaja R., Strefa bałtycka w gospodarce europejskiej w XIII-XIV wieku ze szczególnym uwzględnieniem Prus krzyżackich, w: Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy, red. S. Gawlas, Warszawa 2006.
Czaja R., Udział wielkich miast pruskich w handlu hanzeatyckim, cz. 1-2, Zapiski Historyczne 60, 1995, z. 2-3 i 4.
Czaja R., Urzędnicy miejscy Torunia. Spisy, cz. I, Toruń 1999. Dąbrowski J., Pochodzenie rodu Amadejów, Przegląd Polski 46, 1912.
Dąbrowski J., Z czasów Łokietka. Studia nad stosunkami polsko-węgierskimi w XIV w., cz. 1, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny 59, 1916.
Długokęcki W., Hanza a Gdańsk na przełomie XIII i XIV wieku, w: „Rzeź gdańska” z 1308 roku w świetle najnowszych badań, Gdańsk 2009.
Długopolski E., Bunt wójta Alberta, Rocznik Krakowski 7, 1905.
Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951.
Dollinger Ph., Dzieje Hanzy XII-XVII w., tłum. V. Soczewińska, Warszawa 1997.
Dorna M., Bracia zakonu krzyżackiego w Prusach w latach 1228-1305. Studium prozopograficzne, Poznań 2004.
Drelicharz W., Annalistyka małopolska XIII-XV wieku. Kierunki rozwoju wielkich roczników kompilowanych, Kraków 2003.
Ehbrecht W., Skizzen und Überlegungen zur älteren Verfassungsgeschichte deutscher Städte, Köln-Weimar-Wien 2001.
Fahlbusch H., Eine Einführung in das Thema der Tagung, w: Wasserstraßen zwischen Elbe, Nordund Ostsee einst und jetzt und weitere wasserhistorische Beiträge, Siegburg 2011 (Schriften der Deutschen Wasserhistorischen Gesellschaft 17).
Gawlas S., Möglichkeiten und Methoden herrschaftlicher Politik im östlichen Europa im 14. Jahrhundert, w: Die „Blüte” der Staaten des östlichen Europa im 14. Jahrhundert, Wiesbaden 2004.
Gawlas S., O kształt zjednoczonego Królestwa. Niemieckie władztwo terytorialne a geneza społeczno-ustrojowej odrębności Polski, Warszawa 1996.
Grabowska A., Bunt wójta Alberta w historiografii polskiej, w: Bunt wójta Alberta. Kraków i Opole we wzajemnych związkach w XIV w., Kraków 2013 (Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Studia Historica 13).
Graßmann A., Lübeckische Geschichte, Lübeck 1989.
Halaga O., Boj Košic proti oligarchii Omodejovcov a Matúš Trenčiansky, Hitorický časopis 34, 1986, nr 3.
Halaga O., Kaufleute und Handelsgüter der Hanse im Karpatengebiet, Hansische Geschichtsblätter 85, 1967.
Halaga O., Košice – Balt. Výroba a obchod v styku východoslovenských miest s Pruskom (1275-1526), Košice 1975.
Halaga O., Počiatky Košíc a zrod metropoly, Košíce 1993.
Homza M., Rozwój stosunków osadniczo-etnicznych Spiszu we wczesnym średniowieczu, w: Historia Scepusii, t. I, Bratislava-Kraków 2010.
Isenmann E., Die deutsche Stadt im Mittelalter 1150-1550. Stadtgestalt, Recht, Verfasssung, Stadtregiment, Kirche, Gesellschaft, Wirtschaft, Köln-Weimar-Wien 2014.
Jan J., Václav II. Král na stříbrném trůnu 1283-1305, Praha 2015.
Jasiński K., Gdańsk pod rządami Władysława Łokietka i Wacławów czeskich, w: Historia Gdańska, t. I, Gdańsk 1978.
Jasiński K., Maria, w: Polski słownik biograficzny, t. XX (1975). Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, wyd. 2, Kraków 2007.
Jasiński K., Z problematyki zjednoczenia państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Zapiski Historyczne 21, 1956, z. 1-2.
Jasiński K., Zajęcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w latach 1308-1309, Zapiski Historyczne 31, 1966.
Jasiński K., Zburzenie miasta Gdańska przez zakon krzyżacki w 1308 r., Zapiski Historyczne 41, 1976, z. 3.
Jasiński T., Początki Torunia na tle osadnictwa średniowiecznego, Zapiski Historyczne 46, 1981, z. 4.
Jasiński T., Rola Piastów mazowieckich w handlu hanzeatycko-ruskim na przełomie XIII/ XIV w., w: Dziedzictwo książąt mazowieckich, Warszawa 2017.
Jasiński T., Uwarunkowania lokacji Poznania, w: Civitas Posnaniensis. Studia z dziejów średniowiecznego Poznania, Poznań 2005.
Judziński J., Układy polsko-krzyżackie z 1309 roku w sprawie zwrotu Pomorza Gdańskiego, Komunikaty Mazursko-Warmińskie 1994, nr 2-3.
Jurek T., Dyplomatyka i łowy. Za kulisami układu klęckiego (1299), w: Miasta, ludzie, instytucje, znaki, Kraków 2009.
Jurek T., Dziedzic Królestwa Polskiego. Książę głogowski Henryk (1274-1309), wyd. 2, Kraków 2006.
Jurek T., Jana Baszkiewicza Powstanie zjednoczonego państwa polskiego z perspektywy półwiecza, Czasopismo Prawno-Historyczne 57, 2005, z. 1.
Jurek T., Polska droga do korony królewskiej 1295-1300-1320, w: Promĕna středovýchodní Evropy raného a vrcholného středovĕku. Mocenské souvislosti a paralely, Brno 2010.
Kętrzyński W., O rocznikach polskich, Rozprawy Akademii Umiejętności, Wydział Historyczno-Filozoficzny 34, 1896.
Kießelbach A., Die wirtschaftlichen Grundlagen der deutschen Hanse und die Handelsstellung Hamburg, Berlin 1907.
Kłodziński A., Jeden czy dwa bunty wójta Alberta?, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, t. II, Kraków 1938.
Kłodziński A., Z dziejów pierwszego krakowskiego buntu wójta Alberta, Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu 14, 1948, z. 1.
Koczy L., Materiały do dziejów handlu hanzy pruskiej z zachodem, Rocznik Gdański 7/8, 1933/1934.
Kristó Gy., Die Macht der Territorialherren in Ungarn am Anfang des 14. Jahrhunderts, w: Etudes historiques hongroises 1985 publiées a l’occasion du XVIe Congres International des Sciences Historiques, t. I, Budapest 1985.
Kristó Gy., A rozgonyi csata, Budapest 1978.
Kristó Gy., Károly Róbert családja, Aetas 20, 2005.
Kristó Gy., Károly Róbert elsö felesé, Acta Universitatis Szegediensis de Attila József nominatae, Acta Historica 86, 1988.
Kutrzeba S., Handel Krakowa w wiekach średnich, Kraków 1902 (przedruk w tegoż, Finanse i handel średniowiecznego Krakowa, Kraków 2009).
Labuda G., Uwagi o zjednoczeniu państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Kwartalnik Historyczny 62, 1955, nr 3.
Labuda G., Walka o Pomorze Gdańskie na przełomie XIII i XIV wieku, w: Historia Pomorza, t. I, cz. 1, Poznań 1969.
Lesiński H., Początki i rozwój stosunków polsko-hanzeatyckich w XIII w., Przegląd Zachodni 8, 1952, nr 5/6.
Luntowski G., Kleine Geschichte des Rates der Stadt Dortmund, Dortmund 1970.
Luntowski G., Högel G., Schilp T., Reimann N., Geschichte, der Stadt Dortmund, Dortmund 1994.
Maráz K., Václav III. (1289-1306). Poslední Přemyslovec na českém trůné, České Budějovice 2007.
Mentzel-Reuters A., Arma spiritualia. Bibliotheken, Bücher und Bildung im Deutschen Orden, Wiesbaden 2003 (Beiträge zum Buchund Bibliothekswesen 47).
Niwiński M., Wójtostwo krakowskie w wiekach średnich, Kraków 1938.
Nowacki B., Czeskie roszczenia do korony w Polsce w latach 1290-1335, Poznań 1987.
Nowakowski T., Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288-1306, Bydgoszcz 1992.
Obara-Pawłowska A., Polish and Hungarian relations in the Middle Ages (from the second half of the 13th century to the end of the 14th century), w: Hungaro-Polonica. Young Scholars on Medieval Polish-Hungarian Relations, Pécs 2016.
Obara-Pawłowska A., Polityka gospodarcza Władysława Łokietka, Lublin 2014.
Paszkiewicz B., Mennictwo Władysława Łokietka, Wiadomość Numizmatyczne 30, 1986, z. 1-2 (115-116).
Pęckowski Z., Miechów. Studia z dziejów miasta i Ziemi Miechowskiej do roku 1914, Kraków 1967.
Pietras T., „Krwawy wilk z pastorałem”. Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001.
Reetz J., Bistum und Stadt Lübeck um 1300. Die Streitigkeiten und Prozesse unter Burkhard von Serkem, Bischof 1276 bis 1317, Lübeck 1955.
Reetz J., Nachträge zu den Streitigkeiten zwischen Bistum und Stadt Lübeck um 1300, Zeitschrift des Vereins für Lübeckische Geschichte 45, 1965.
Renken F., Der Handel der Königsberger Grossschäfferei des Deutschen Ordens mit Flander um 1400, Weimar 1937.
Rozenkranz E., Dzieje kantoru hanzeatyckiego w Gdańsku, Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza 13, 1978, z. 1 (25).
Samsonowicz H., Die Hanse an der unteren Weichsel im 13. Jahrhundert, Hansiche Geschichtsblätter 106, 1988.
Samsonowicz H., Lubeczanie a ziemie Polski w XIII w., Acta Universitatis Nicolai Copernici 204, Historia 24, Toruń 1990.
Samsonowicz H., Miasta wobec zjednoczenia Polski w XIII/XIV wieku, w: Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, Poznań 1976.
Semkowicz W., O pochodzeniu i rozsiedleniu rodu Amadejów w Polsce, Miesięcznik Heraldyczny 5, 1912, nr 9-10.
Semrau A., Katalog der Geschlechter der Schöffenbank und des Ratsstuhls in der Altstadt Thorn 1233-1602, Mitteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn 46, 1938.
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. I-V, Wrocław 1980 – Kraków 2016.
Spěváček J., Jan Lucemburský a jeho doba 1296-1346, Praha 1994.
Sroka S. A., A Hungarian-Galician mariage at the beginning of the fourteenth century?, Harvard Ukrainian Studies 16, 1994.
Sroka S. A., Genealogia Andegawenów węgierskich, Kraków 1999.
Sroka S. A., Ki volt Károly Róbert elsö felesége?, Aetas 1, 1994.
Sroka S. A., Kontakty Władysława Łokietka z Węgrami w świetle nowych dokumentów, Studia Historyczne 38, 1995.
Sroka S. A., Piastówna śląska Maria, królową Węgier, w: tegoż, Z dziejów stosunków polsko-węgierskich w późnym średniowieczu. Szkice, Kraków 1995.
Sroka S. A., Wokół mariażu Karola Roberta z Piastówną śląską Marią. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Heraldycznego 11, 1994.
Sroka S. A., Чи існувала руська дружина угорського короля Карла Роберта на початку XIV століття?, Княжа доба 3, 2010.
Šusta J., Král cizinec (České dějiny, t. II, cz. 2), Praha 1939.
Šusta J., Počátky lucemburské 1308-1320 (Dvĕ knihy českých dějin II), wyd. 2, Praha 1926.
Šusta J., Poslední Přemyslovci a jejich dědictví 1300-1308 (Dvě knihy českých dějin I), wyd. 2, Praha 1926.
Šusta J., Soumrak Přemyslovců a jejich dědictví (České dějiny, t. II/1), Praha 1935.
Śliwiński B., Data zburzenia Gdańska przez Zakon Krzyżacki, Kwartalnik Historyczny 96, 1990, nr 3-4.
Śliwiński B., Pomorze Wschodnie w okresie rządów księcia polskiego Władysława Łokietka w latach 1306-1309, Gdańsk 2003.
Śliwiński B., Rzeź i zniszczenie Gdańska przez Krzyżaków w 1308 roku, Gdańsk 2006.
Śliwiński B., Wydarzenia w Gdańsku i w okolicach w okresie od września do 12/13 listopada 1308 roku, w: „Rzeź gdańska” z 1308 roku w świetle najnowszych badań, Gdańsk 2009.
Trawkowski S., W sprawie powstania zjednoczonego państwa polskiego w XIII i XIV wieku: w związku z książką Jana Baszkiewicza, Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954, Przegląd Historyczny 47, 1956.
Uličný F., Vývoj politických vzťahov v Uhorskom kráľovstve, najmä na východnom Slovensku, v prvej polovici 14. storočia, w: Bitka pri Rozhanovciach v kontexte slovenských a uhorských dejín, Košice 2012.
Vogel W., Geschichte der deutschen Seeschifffahrt, t. I, Berlin 1915.
Wyrozumski J., Dzieje Krakowa, t. I, Kraków 1992.
Ziegler U., Die Hanse: Aufstieg, Blütezeit und Niedergang der ersten europäischen Wirtschaftsgemeinschaft. Eine Kulturgeschichte von Handel und Wandel zwischen 13. und 17. Jahrhundert, Bern-München-Wien-Scherz 1996.
Zielińska-Melkowska K., Zagadnienie proweniencji elit mieszczańskich w ziemiach: chełmińskiej, lubawskiej i michałowskiej w XIII i XIV wieku, w: Genealogia. Rola związków rodzinnych i rodowych w życiu publicznym w Polsce średniowiecznej na tle porównawczym, Toruń 1996.
Ziemie polskie wobec Zachodu. Studia nad rozwojem średniowiecznej Europy, red. S. Gawlas, Warszawa 2006.
Zsoldos A., Kassa túzsai (Pillanatfelvétel 1311-ből Aba Amadé famíliájáról), Történelmi Szemle 39, 1997, nr 3-4.
Zsoldos A., King and oligarchs in Hungary at the turn of the thirteenth and fourteenth centuries, Hungarian Historical Review 2, 2013, nr 2.
Žemlička J., Do tří korun. Poslední rozmach Přemyslovců (1278-1301), Praha 2017.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 487
Liczba cytowań: 0
