Donos na dominikanina. Studium historyczne i edycja tekstu listu denuncjacyjnego Stanisława ze Skarbimierza i akt sprawy brata Mikołaja z Brześcia z około 1421 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2017.01Słowa kluczowe
Stanisław ze Skarbimierza, dominikanie, prowincjał Mikołaj z Brześcia, Wojciech Jastrzębiec, Uniwersytet Krakowski, husytyzm, wiklefizm, proces denuncjacyjny, kaznodziejstwo, inkwizycja, Stanisław of Skarbimierz, Dominicans, provincial Mikołaj of BrześćAbstrakt
Artykuł dotyczy procesu denuncjacyjnego przeciwko byłemu prowincjałowi dominikanów krakowskich Mikołajowi z Brzezia z około 1421 r. Jego kazania oburzyły krakowskich duchownych, których prokuratorem stał się Stanisław ze Skarbimierza. Sprawa stanowi odbicie napięć związanych z poczuciem zagrożenia przez husytyzm.
The paper deals with the denunciatory proceedings against the former provincial of the Cracovian Dominicans, Mikołaj of Brzezie, in circa 1421. His sermons outraged the clergy of Cracow, whose procurator became Stanisław of Skarbimierz. The matter reflects the tensions connected with the feeling of the threat of Hussitism.
Bibliografia
Amielańczyk K., Zasada skargowości i zakaz orzekania ponad żądanie stron w procesie rzymskim, Gdańskie Studia Prawnicze 33, 2015.
Anzulewicz H., Um den Kodex Ms. lat. 456 der Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz zu Berlin: I: Richard von Mediavilla, Franziskanische Studien 74, 1992.
Avrile J., À propos du „proprius sacerdos”. Quelques réflexions sur les pouvoirs du prêtre de paroisse, w: Proceedings of the Fifth International Congress of Medieval Canon Law, Salamanca 21-25 September 1976, Città del Vaticano 1980.
Bellini P., „Denunciatio evangelica” e „denunciatio iudicialis privata”. Un capitulo di storia disciplinare della Chiesa, Milano 1986.
Bereza A., Przestępstwa przeciwko czci i nietyklaności cielesnej w dawnej Polsce, w: Przestępstwa przeciwko czci i nietyklaności cielesnej, Warszawa 2013.
Boüard A. de, Les „conservatores et judices” de la Basilique de S. Pierre de Rome, Mélanges d’Archéologie et d’Histoire de l’Ecole française de Rome 30, 1910.
Budkowa Z., Rękopisy kazania „De bellis iustis”, w: L. Ehrlich, Polski wykład prawa wojny XV wieku. Kazanie Stanisława ze Skarbimierza „De bellis iustis”, Warszawa 1955.
Bylina S., Wizerunek heretyka w Polsce późnośredniowiecznej, Odrodzenie i Reformacja w Polsce 30, 1985.
Caldwell Ames Ch., Inkwizycja i bracia św. Dominika. Słuszne prześladowanie, tłum. A. Gomola, Poznań 2013.
Ceseau B., „Sancta sanctis”. Normes et gestes de la commmunion entre Antiquité et haut Moyen Âge, w: Pratiques de l’eucharistie dans les Églises d’Orient et d’Occident (Antiquité et Moyen Âge), t. I, Paris 2009.
Chmielowska B., Stanislas de Skarbimierz – le premier recteur de l’Université de Cracovie après le renouveau de celle-ci, Mediaevalia Philosophica Polonorum 24, 1979.
Decock W., Theologians and Contract Law: The Moral Transformation of the „Ius Commune” (ca. 1500-1650), Leiden-Boston 2013.
Dola K., Liturgia wielkiego tygodnia w katedrze wrocławskiej w XV wieku, Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego 7, 1979.
Domański J., Discours d’inauguration fait par Stanislas de Skarbimierz à l’occasion du renouveau de l’université de Cracovie, Mediaevalia Philosophica Polonorum 24, 1979.
Esmein E., A History of Continental Criminal Procedure: With Special Reference to France, tłum. J. Simpson, Boston 1913.
Friedlander A., Processus Bernardi Delitiosi: The Trial of Father Bernard Delicieux, 3 September – 8 December 1319, Philadelphia 1996.
Gałuszka T., „Super Psalmum XXIII”. Badania nad Biblią w XIII wieku, Kraków 2005.
Gałuszka T., Dominikanie i spory wokół prawa do słuchania spowiedzi. Recepcja bulli Jana XXII „Vas electionis” w diecezji wrocławskiej w 1. połowie XIV wieku, Studia Źródłoznawcze 52, 2014.
Gałuszka T., Jan ze Schenkenfeldu – tomista inkwizytorem, w: Proces beginek świdnickich w 1332 roku. Studia historyczne i edycja łacińsko-polska, opr. P. Kras, T. Gałuszka, A. Poznański, Lublin 2017.
Gałuszka T., Kara więzienia w późnośredniowiecznej polityce penitencjarnej dominikanów polskich, Kwartalnik Historyczny 117, 2010, nr 4.
Gałuszka T., Kolektor Piotr z Auvergne i plebani versus biskup Jan Grotowic i dominikanie. Studium historyczne instrumentu notarialnego z 1333 roku ze zbiorów Archivio Secreto w Watykanie, Przegląd Historyczny 105, 2014.
Gałuszka T., Mikołaja Duthorowa OP „Error condemnatus ab Ecclesia”. Dominikanie polscy wobec herezji i nowych nurtów pobożności w 1. połowie XIV wieku, Kwartalnik Historyczny 122, 2014, nr 1.
Gałuszka T., Podział dominikańskich okręgów klasztornych na Kujawach w XIV wieku. Studium historyczne i edycja tekstu widymatu prowincjała Ludolfa z 1517 roku, Roczniki Historyczne 80, 2014.
Gałuszka T., Szkolnictwo konwentualne i partykularne w strukturach polskiej prowincji dominikanów XIV stulecia. Nowe ujęcie w świetle nowych źródeł, Roczniki Historyczne 78, 2012.
Graff T., Hierarchia kościelna państwa jagiellońskiego wobec problematyki czeskiej w pierwszej połowie XV wieku, w: Wspólnoty małe i duże w społeczeństwach Czech i Polski w średniowieczu i w czasach wczesnonowożytnych, Kraków 2010.
Grygiel J., Zygmunt Korybutowicz. Litewski książę w husyckich Czechach (ok. 1395 – wrzesień 1435), Kraków 2016.
Holeton D. R., The Bohemian Eucharistic Movement in its European Context, The Bohemian Reformation and Religious Practice 1, 1996.
Holeton D. R., Wyclif’s Bohemian Fate. Reflection on the Contextualization of Wyclif in Bohemia, Communio Viatorum 32, 1989.
Izbicki T. M., The Eucharist in Medieval Canon Law, Cambridge 2015.
Kaczmarek K., Szkoły i studia polskich dominikanów w okresie średniowiecza, Poznań 2005.
Kaczmarek L., Nauka Jana Wiklefa o tropicznej obecności Chrystusa Pana w Eucharystii, Studia Theologica Varsaviensia 7/1, 1969.
Kalisz T., Czy w średniowieczu istnieli dominikańscy wędrowni kaznodzieje?, w: Dominikanie w czasach krucjat, katedr i herezji, Poznań 2016.
Kielar P., Mikołaj Lypoldi dominikanin magister artium I bakałarz teologii, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce, t. I, Warszawa 1975.
Kłapkowski W., Działalność kościelna biskupa Wojciecha Jastrzębca, Warszawa 1932.
Kłoczowski J., Dominikanie polscy na Śląsku w XIII-XIV wieku, Lublin 1956.
Kłoczowski J., Polska prowincja dominikańska w średniowieczu i Rzeczypospolitej Obojga (wielu) Narodów, Poznań 2008.
Knapek E., Akta oficjalatu i wikariatu generalnego krakowskiego do połowy XVI wieku, Kraków 2010.
Kowalewicz H., Średniowieczna poezja polskich żaków, Pamiętnik Literacki 64, 1973, z. 1.
Kozłowska-Budkowa Z., Opis rękopisu BJ 1652 (maszynopis w Oddziale Rękopisów BJ).
Chmielowska B., „Ars praedicandi” Stanisława ze Skarbimierza, w: Retoryka w XV wieku, Wrocław 1988.
Kras P., „Ad abolendam diversarum haeresium pravitatem”. System inkwizycyjny w średniowiecznej Europie, Lublin 2006.
Kras P., „Pastor bonus et lupi rapaces”. The polemic against Hussite doctrine in the writings of Stanisław of Skarbimierz, w: Česko-polské kazatelské vztahy ve středověku, Praha 2016.
Kras P., Dominican inquisitors in Medieval Poland (14th-15th c.), w: Praedicatores, Inquisitores, I. The Dominicans and the Medieval Inquisition. Acts of the 1st International Seminar on the Dominicans and the Inquisition. Rome, Roma 2004.
Kras P., Działalność inkwizycyjna dominikanów krakowskich w średniowieczu, w: Mendykanci w średniowiecznym Krakowie, Kraków 2007 (Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie 4).
Kras P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Lublin 1998.
Kublin G., Piśmiennictwo średniowiecznych dominikanów związanych z klasztorem w Raciborzu, Przegląd Piśmiennictwa Teologicznego 21, 2015.
Kuraś S., Przywileje prawa niemieckiego miast i wsi malopolskich XIV-XV wieku, Wrocław 1971.
Lahey S. E., Late Medieval Eucharistic Theology, w: A Companion to the Eucharist in the Middle Ages, Leiden-Boston 2012.
Lefebvre C., Gratien et les origines de la dénonciation évangélique, De l’accusatio à la denunciatio, Studia Gratiana 4, 1956/57.
Lichończak-Nurek G., Wojciech herbu Jastrzębiec. Arcybiskup i mąż stanu, Kraków 1996.
Macy G., Of Mice and Manna: „Quid Mus Sumit” as a Pastoral Question, Recherches de Théologie Ancienne et Médiévale 58, 1991.
Markowski M., Stanowisko Uniwersytetu Krakowskiego wobec petycji husyckiej z 1421 roku, Materiały i Studia Zakładu Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej 4, 1965.
Nikodem J., Gniewosz – Jadwiga – Wilhelm: Krytyka przekazu Annales Jana Długosza, Przegląd Historyczny 98, 2007.
Nikodem J., Polska i Litwa wobec husyckich Czech w latach 1420-1433, Poznań 2004.
Nowakowski T., Idea areng dokumentów książąt polskich do połowy XIII wieku, Bydgoszcz 1999.
Ożóg K., Biskupa Wojciecha Jastrzębca „paterna sollicitudo” o Kościół krakowski. Statuty synodalne z roku 1420, w: Wojciech Jastrzębiec – dyplomata i arcybiskup, Katowice 2017 [w druku].
Ożóg K., Relacje mendykantów ze środowiskiem dworskim oraz katedralnym na Wawelu do końca XV wieku, w: Mendykanci w średniowiecznym Krakowie, Kraków 2007 (Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie 4).
Ożóg K., Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384-1434), Kraków 2004.
Paolini L., Il „De officio inquisitionis”. La procedura inquisitoriale a Bologna e Ferrara nel Trecento, Bologna 1976.
Pennington K., Enrico da Susa, detto l’Ostiense, w: Dizionario biografico degli Italiani, t. XLII, Roma 1993.
Przybyszewski B., Jadwiga i Wilhelm, Analecta Cracoviensia 7, 1975.
Salij J., Główne kontrowersje teologiczne wokół komunii niemowląt, Warszawa 1982.
Sawicki J., Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, [t. IV:] Najdawniejsze statuty synodalne diecezji chełmskiej z XV w., Lublin 1948.
Seńko W., Piotr Wysz z Radolina (* ok. 1354 – + 1414) i jego dzieło „Speculum aureum”, Warszawa 1995.
Skierska I., Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2003.
Swieżawski S., Dzieje filozofii europejskiej w XV wieku, t. IV, Warszawa 1979.
Świeboda W., Jak rozpoznać heretyka? Interrogatorium antyhusyckie używane w metropolii gnieźnieńskiej, Studia Źródłoznawcze 51, 2013.
Tatarzyński R., Stanisława ze Skarbimierza trzy mowy rekomendacyjne, Przegląd Tomistyczny 6-7, 1997
Teeuwen M., The Vocabulary of Intellectual Life in the Middle Ages, Turnhout 2003.
Torrell J.-P., Tomasz z Akwinu – człowiek i dzieło, tłum. A. Kuryś, Warszawa 2008.
Trajdos T. M., Kaznodzieje dominikańscy we Lwowie w XV w., w: Kaznodziejstwo średniowieczne – Polska na tle Europy. Teksty, atrybucje, audytorium, Warszawa 2014.
Turek J., Jan Biskupiec, prowincjał polskich dominikanów w latach 1411-1417, w: Ecclesia, regnum, fontes. Studia z dziejów średniowiecza, Warszawa 2014.
Turek J., Podział polskiej prowincji dominikanów w czasach prowincjalatu Jana Biskupca w latach 1415-1417, Przegląd Historyczny 106, 2015.
Turek J., Spory dominikanów polskiej prowincji z duchowieństwem diecezjalnym w okresie od XIII do XV wieku, Przegląd Tomistyczny 15, 2009.
Walther H., Häresie und päpstliche Politik: Ketzerbegriff und Ketzergesetzgebung in der Übergangsphase von der Dekretistik zur Dekretalistik, w: The Concept of Heresy in the Middle Ages (11th-13th C.), Louven 1983.
Weiss A., Biskupstwa bezpośrednio zależne od Stolicy Apostolskiej w średniowiecznej Europie, Lublin 1992.
Wharton G. F., Legal Maxims, with Observations and Cases, London 1865.
Wielgus S., Consilia de Stanislas de Scarbimiria contre l’astrologue Henri Bohemus, Studia Mediewistyczne 25, 1988, z. 1.
Wilska M., Biały piesek w kulturze dworskiej późnego średniowiecza, w: Ludzie – Kościół – wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna nowożytność), Warszawa 2001.
Wisłocki W., Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. I, Kraków 1877-1881.
Włodek Z., Stanisława ze Skarbimierza I utrakwizm husycki, Przegląd Tomistyczny 9, 2003.
Wojciechowska B., Stanisława ze Skarbimierza rozważania „o dwóch drogach, którymi podąża się do nieba”, w: Ambona. Teksty o kulturze średniowiecza ofiarowane Stanisławowi Bylinie, Warszawa 2016.
Wolny J., Krakowskie środowisko katedralne w czasach Jana Długosza (1431–1480), w: Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, Warszawa 1980.
Wójcik-Zega D., Zega W., Stanisława ze Skarbimierza kazanie uniwersyteckie „Nihil tuleritis in via”, Przegląd Tomistyczny 14, 2008.
Wójcik-Zega D., Zega W., Stanisława ze Skarbimierza mowa rekomendacyjna „Ecce odor filii mei” na licencjat Macieja z Koła, Przegląd Tomistyczny 17, 2011.
Zajchowska A., „Desiderium et reverentia”. Godne i niegodne przyjmowanie Komunii świętej w świetle średniowiecznych kazań „de Corpore Christi” z późnośredniowiecznych rękopisów bibliotek polskiej prowincji zakonu Braci Kaznodziejów, w: Między teologią a duszpasterstwem powszechnym na ziemiach Korony doby przedtrydenckiej. Dziedzictwo średniowiecza i wyzwania XV-XVI wieku, Warszawa 2017.
Zajchowska A., Między uniwersytetem a zakonem. Biografia i spuścizna pisarska Jana z Ząbkowic (+1446), Warszawa 2013.
Zavalloni R., Richard de Mediavilla et la controverse sur la pluralité des formes. Textes inédits et études critiques, Louvain 1951.
Zawadzki R. M., Stanisław ze Skarbimierza, w: Polski słownik biograficzny, t. XLII (20032004).
Zawadzki R., Spuścizna pisarska Stanisława ze Skarbimierza, Kraków 1979.
Zawodzińska C., Pisma Stanisława ze Skarbimierza, pierwszego rektora UJ, w kodeksach Biblioteki Jagiellońskiej, Roczniki Biblioteczne 4, 1960.
Zdanek M., Inkwizytorzy dominikańscy w diecezji krakowskiej w średniowieczu, w: Inkwizycja papieska w Europie Środkowo-Wschodniej, Kraków 2010 (Studia i Źródła Dominikańskiego Instytutu Historycznego w Krakowie 7).
Zdanek M., Szkoły i studia dominikanów krakowskich w średniowieczu, Warszawa 2005.
Zgoliński I., Zniesławienie w polskim prawie karnym: Zagadnienia teorii i praktyki, Warszawa 2013.
Zygner L., Działalność synodalna arcybiskupa Mikołaja Trąby, w: Piśmienność pragmatyczna – edytorstwo źródeł historycznych – archiwistyka, Toruń 2015.
Zygner L., Działalność synodalna arcybiskupa Wojciecha Jastrzębca (próba retrospekcji i reinterpretacji), Studia Mazowieckie 10/24, 2015, z. 3.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 415
Liczba cytowań: 0
