List Wawrzyńca Tariego, stolnika królowej Barbary Cylejskiej, do marszałka Królestwa Polskiego Zbigniewa z Brzezia z 13 VII 1413 roku
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2016.07Słowa kluczowe
Polska, Węgry, korespondencja, elity rycerskie, peregrynacjeAbstrakt
Ein Brief des Laurentius Tari, Hofmeisters der Königin Barbara von Cilli, an Zbigniew von Brzezie, Marschall des Königreiches Polen, vom 13. Juni 1413
Zusammenfassung
Der hier erstmals veröffentlichte Brief stellt eines der wenigen bis heute erhaltenen Zeugnisse für Privatbriefe dar. Der Brief dokumentiert die engen Beziehungen zwischen Vertretern des mitteleuropäischen Adels im 15. Jahrhundert und hat sich im Bestand des ehemaligen Archivs der Hochmeister des Deutschen Ordens erhalten (heute im Geheimen Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz in Berlin-Dahlem, OBA Nr. 29049a). Bei dem Briefabsender handelte es sich um einen engen Vertrauten Kaiser Sigismunds und Hofmeister seiner Gattin Barbara von Cilli, den Gespan von Hont und Heves, Laurentius Tari († nach 1426). Der Empfänger war wiederum der Marschall des Königreiches Polen Zbigniew von Brzezie und Lanckorona († 1425), der zur nächsten Umgebung König Wladislaus’ Jagiello gehörte. Beide Korrespondenten zählten zur politischen Elite ihres jeweiligen Landes. Tari ist zudem als Pilger zu den bekanntesten europäischen Pilgerstätten bekannt. Er hielt sich 1411 nachweislich im irischen Purgatorium sancti Patrici auf, wo er seine dort erlebten Visionen schriftlich dokumentieren ließ; des weiteren bereitete er Pilgerreisen nach Santiago de Compostela (1408) und ins Heilige Land (1412) vor. Der Brief an Zbigniew von Brzezie wurde am 13. Juni 1413 in Udine, im italienischen Friaul, niedergeschrieben. In ihm empfahl Laurentius dem Empfänger einen gewissen Nikolaus gen. Altamont, der ihm vorher im ungarisch-venezianischen Krieg der Jahre 1412-1413, den der Waffenstillstand von Castelleto unterbrochen und zu dessen Zustandekommen der Aussteller beigetragen hatte, als Söldner diente. Das Schreiben hat den Empfänger wohl wegen des im September 1413 erfolgten Angriffs des Deutschen Ordens auf das Dobriner Land, dessen Starost Zbigniew 1411-1413 war, nie erreicht, und wurde daraufhin dem hochmeisterlichen Archiv auf der Marienburg einverleibt.
A letter of Laurentius Tari, dapifer of Queen Barbara of Cilli, to Zbigniew of Brzezie, marshal of the Kingdom of Poland, dated 13 July 1413
Abstract
The letter published here (from the collection of the Geheimes Staatsarchiv Preussisches Kulturbesitz in Berlinie-Dahlem OBA nr 29049a) is one of very few surviving examples of correspondence of Central-European elites of the 15th century. Laurentius Tari (d. 1426) was a close advisor of Sigismund of Luxemburg as the king of Hungary. The letter was written in Udine, in the Italian Friuli, shortly after the armistice of Castaletto, between Hungary and Venice. Laurentius recommended to Zbigniew the services of one Nicolaus called Altamont. The letter most probably did not reach its addressee because of the Teutonic Knights’ attack on the Land of Dobrzyń, of which Zbigniew was the starost at the time. That is why it found its way to the Teutonic Order’s archives.
Bibliografia
Bárány A., Political pilgrimage in later medieval Central Europe: a case study of a Hungarian traveller to Ireland, in: Europe and the World. Travel, Migration, Exploration, Pisa 2010.
Bárány A., Zsigmond király 1416-os angliai kísérete, Aetas, 19, 2004, nr 3-4.
Baum W., Kaiser Sigismund. Hus, Konstanz und Türkenkriege, Graz-Wien-Köln 1993.
Biskup M., Wojny polski z zakonem krzyżackim 1308-1521, Gdańsk 1993.
Caballo J., A tari késő-közepkori udvarház, Castrum Bene 2, 1990.
Cynarski S., Dzieje rodu Lanckorońskich z Brzezia od XIV do XVIII wieku, Warszawa 1996.
Dvořáková D., Čierna kráľovná. Barbora celjská (1392-1451), Budmerice-Bratislava 2013.
Dvořáková D., Rytier a jeho král`. Stibor zo Stiboric a Žigmund Luxemburský, Budmerice 2003.
Engel P., Magyarország világi archontológiája 1301-1457, t. I-II, Budapest 1996.
Engel P., Tóth N. C., Itineraria regum et reginarum (1382-1438), Budapest 2005.
Gawęda S., Początki i rola rodziny Lanckorońskich do końca średniowiecza, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne, t. 89, 1989.
Gzella J., Małopolska elita władzy w okresie rządów Ludwika Węgierskiego w Polsce w latach 1370-1382, Toruń 1994.
Hoensch J. K., Kaiser Sigismund. Herrscher an der Schwelle zur Neuzeit 1368-1437, München 1996.
Jóźwiak S., Wywiad i kontrwywiad w państwie zakonu krzyżackiego. Studium nad sposobami pozyskiwania i wykorzystywania poufnych informacji w późnym średniowieczu, Malbork 2004.
Jóźwiak S., Kwiatkowski K., Szweda A., Szybkowski S., Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim 1409-1411, Malbork 2010.
Jurek T., Pismo w życiu społecznym Polski późnego średniowiecza, w: Historia społeczna późnego średniowiecza. Nowe badania, Warszawa 2011.
Kurtyka J., O „sumach sadłowskich” i rzekomym mariażu Lanckorońskich i Tęczyńskich w początkach XV w., w: Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, Toruń 1997.
Marzec A., Urzędnicy małopolscy w otoczeniu Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego (1305-1370), Kraków 2006.
Możejko B., Ród Świnków na pograniczu polsko-krzyżackim w średniowieczu, Gdańsk 1998.
Nöbel W., Michael Küchmeister. Hochmeister des Deutschen Ordens 1414-1422, Marburg 1989.
Nowak Z. H., Współpraca polityczna państw unii polsko-litewskiej i unii kalmarskiej w latach 1411-1425, Toruń 1996.
Paravicini W., Fürschriften und Testimonia. Der Dokumentationskreislauf der spätmittelalterlichen Adelsreise am Beispiel des kastilischen Ritters Alfonso Mudarra 1411-1412, w: Studien zum 15. Jahrhundert. Festschrift fur Erich Meuthen, t. II, München 1994.
Petrauskas R., Związki personalne między możnowładztwem Polski i Litwy od końca XIV do połowy XVI wieku, w: Narodziny Rzeczypospolitej. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, Kraków 2012.
Rowell S. C., Du Europos pakraščiai: Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės ir ispanų karalysčių ryšiai 1411-1412 m. tekstuose, Lietuvos istorijos metraštis 2003, nr 1.
Sieradzan W., Sąsiedztwo mazowiecko-krzyżackie w okresie przemian politycznych w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1411-1466, Toruń 1999.
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. I, z. 2, Wrocław 1983.
Sochacka A., Jan z Czyżowa, namiestnik Władysława Warneńczyka. Kariera rodziny Półkozów w średniowieczu, Lublin 1993.
Sperka J., Szafrańcowie herbu Stary Koń. Z dziejów kariery i awansu w późnośredniowiecznej Polsce, Katowice 2001.
Sroka S. A., Wojska węgierskie u granic Polski w 1410 roku, Studia Historyczne 53, 2010.
Strzelecka A., Lanckoroński Zbigniew, w: Polski słownik biograficzny, t. XVI (1971).
Szweda A., Organizacja i technika dyplomacji polskiej w stosunkach z zakonem krzyżackim w Prusach w latach 1386-1454, Toruń 2009.
Szweda A., Polsko-krzyżackie kontrowersje na Krajnie w latach 1411-1422, w: Europa Środkowo-Wschodnia. Ideologia, historia a społeczeństwo, Zielona Góra 2005.
Szweda A., Zakon krzyżacki wobec Polski i Litwy w latach 1411-1414, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Historyczne, t. 141, 2014, z. 2.
Szybkowski S., Kredytywa możnych polskich dla posłów do wielkiego mistrza Pawła Rusdorfa z 31 VII 1434 r. Z badań nad okresem rządów opiekuńczych w Królestwie Polskim w latach 1434-1438, Studia z Dziejów Średniowiecza 19, 2015.
Szybkowski S., Rycerscy goście z Polski na dworze wielkiego księcia Witolda – próba portretu grupy, w: Litwa i jej sąsiedzi w relacjach wzajemnych (XIII-XVI w.), Olsztyn-Gdańsk 2014.
Szybkowski S., Wielka potrzeba dokumentu. List starosty dobrzyńskiego Janusza z Kościelca do komtura golubskiego w sprawie dokumentu dotyczącego wsi Grabowo w ziemi dobrzyńskiej, Rocznik Łódzki 61, 2014.
Szymczakowa A., Dziedzice Bąkowej Góry w wieku XV, Rocznik Łódzki 50, 1993.
Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, Łódź 1998.
Tar Lőrinc pokoljárása. Középkori magyar víziók, ed. Gy. Belya, Budapest 1985.
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, Kórnik 1992.
Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XII-XV wieku. Spisy, Kórnik 2014.
Urzędnicy małopolscy XII-XV wieku. Spisy, Wrocław 1990.
Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, Studia Źródłoznawcze 1, 1957.
Wyrozumski J., Przedbor z Brzezia, w: Polski słownik biograficzny, t. XXVIII (1985).
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 494
Liczba cytowań: 0