Sola, ut vidua, cum patruis et avunculis vel fratribus proximioribus, ut maritata. Uwagi o praktyce asystencji męskich krewnych przy czynnościach prawnych szlachcianek w drugiej połowie XV wieku w Wielkopolsce
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2015.06Abstrakt
Sola, ut vidua, cum patruis et avunculis vel fratribus proximioribus, ut maritata
Anmerkungen zum rechtlichen Beistand männlicher Verwandter bei Rechtsgeschäften von adeligen Frauen in der zweiten Hälfte des 15. Jahrhunderts in Großpolen
Zusammenfassung
Im vorliegenden Beitrag wird das bei vermögensrechtlichen Geschäften praktizierte Phänomen des rechtlichen Beistandes (der Vormundschaft) bei adeligen Frauen durch deren männliche Verwandte behandelt. Aus Gerichtsakten geht hervor, daß die Verwandten je nachdem die Frau verheiratet oder verwitwet war, mal hinzugezogen werden, mal fehlen. Es wurden entsprechende Beispiele von Rechtsgeschäften vorgestellt, bei denen sowohl verheiratete als auch verwitwete Frauen über ihr Vermögen in Gestalt von Mitgift und Aussteuer, die auf den Gütern des Ehemannes abgesichert waren, oder über eigene Landgüter verfügten. Diese Beispiele zeigen, daß der Beistand männlicher Verwandter im Falle von verheirateten Frauen erforderlich war, im Falle von Witwen dagegen nicht. In einem der Gerichtseinträge wurde als Prinzip vermerkt, daß von zwei Schwestern, die eine Erklärung bezüglich ein und desselben Rechtsgeschäfts abgaben, die eine es sola, ut vidua, die andere wiederum cum patruis et avunculis vel fratribus proximioribus, ut maritata tat. Daraus scheint hervorzugehen, daß ein solcher Grundsatz keineswegs mit einer generellen Rechtsbegrenzung im Fall von Frauen im Zusammenhang stand, sondern aus der Sorge um die Absicherung ihrer Interessen gegen möglichen Druck seitens des Ehegatten resultierte. Das richtige Verständnis der gesellschaftlichen Bedeutung des rechtlichen Beistandes (der Vormundschaft) erfordert jedoch weiterer Forschungen zu diesem Phänomen.
Sola, ut vidua, cum patruis et avunculis vel fratribus proximioribus, ut maritata
Remarks on the practice of assistance of male relatives at the legal actions of female noblewomen in the second half of the 15th century in Great Poland
Abstract
The paper presents the practice observed in the entries to court records of Great Poland in the second half of the fi fteenth century which involved the presence of male relatives at the court during legal actions performed by a married noblewoman if the subject of the action was her estate. In the case when the action was made by a widow, she could do that on her own. It is argued that such contradistinction was present in social practice as a customary pattern of activity. Both the regularity of its appearance in records and the norm explicitly stated in sources prove it. The article also presents a selection of the most important questions which should be undertaken in further research on the problem of assistance.
Bibliografia
Białkowski L., Ród Czamborów Rogalów w dawnych wiekach, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego 6, 1921-1923.
Brzeziński W., Koligacje małżeńskie możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XIV i pierwszej połowie XV wieku, Wrocław 2012.
Brzeziński W., Krąg rodzinny kasztelana lędzkiego Wojciecha Górskiego herbu Łodzia (†1494), Studia z Dziejów Średniowiecza 18, 2014.
Brzeziński W., Kujawskie koligacje wielkopolskich rodzin możnowładczych w średniowieczu (Na przykładzie dziedziców Wąsoszy i Szubina oraz Świdwów Szamotulskich), w: Z dziejów pogranicza kujawsko-wielkopolskiego. Zbiór studiów, Strzelno 2007.
Brzeziński W., Polska rodzina szlachecka w kręgu krewnych matrylateralnych i powinowatych w późnym średniowieczu. Wybrane problemy, w: Człowiek w średniowieczu. Między biologią a historią, red. A. Szymczakowa, Łódź 2009.
Brzeziński W., Rodzina Łekińskich z rodu Pałuków w XV wieku. Z genealogii i życia rodziny szlacheckiej w późnośredniowiecznej Polsce, Studia z Dziejów Średniowiecza 16, 2011.
Burzyński P., Prawo polskie prywatne, t. II, Kraków 1871.
Dąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. I-II, Lwów 1910-1911.
Górczak Z., Rozwój majątków możnowładztwa wielkopolskiego w drugiej połowie XV i początkach XVI wieku, Poznań 2007.
Koczerska M., Rodzina szlachecka w Polsce późnego średniowiecza, Warszawa 1975.
Koczerska M., Uwagi o terminologii pokrewieństwa i powinowactwa w polskich źródłach średniowiecznych, w: Genealogia – problemy metodyczne w badaniach nad polskim społeczeństwem średniowiecznym na tle porównawczym, red. J. Hertel, Toruń 1982.
Lasocki Z., Szkice z dziejów szlachty zawkrzeńskiej w XV i XVI w., Miesięcznik Heraldyczny 10, 1931.
Lesiński B., Stanowisko kobiety w polskim prawie ziemskim do połowy XV wieku, Wrocław 1956.
Łosowski J., Kancelaria grodzka chełmska od XV do XVIII wieku: studium o urzędzie, dokumentacji, jej formach i roli w życiu społeczeństwa staropolskiego, Lublin 2002.
Matricularum Regni Poloniae summaria, t. I, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905.
Ptak M. J., Stanowisko prawne kobiety w Porządku Ziemskim Księstwa Opolsko-Raciborskiego z 1562 r., w: Pozycja prawna kobiet w dziejach, red. S. Rogowski, Wrocław 2010.
Rymaszewski Z., Prawo bliższości krewnych w polskim prawie ziemskim do końca XV wieku, Wrocław 1970.
Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego, cz. I-V, Wrocław 1982 – Poznań 2014.
Spasowicz W., O stosunkach majątkowych między małżonkami według dawnego prawa polskiego, w: tenże, Pisma, t. IV, Petersburg 1892.
Starodawne prawa polskiego pomniki, t. III, wyd. M. Bobrzyński, Kraków 1974.
Statuta terrestria in conventionibus Cracoviensi et Wartensi laudata, wyd. B. Ulanowski, Archiwum Komisji Prawniczej, t. IV, Kraków 1921.
Statuty Kazimierza Wielkiego, t. I, opr. O. Balzer, Poznań 1947.
Szweda A., Ród Grzymałów w średniowieczu, Toruń 2001.
Szybkowski S., Elita szlachecka Krajny w czasach Andegawenów i pierwszych Jagiellonów (1370-1492), w: Dziedzictwo kulturowe na Krajnie i Pałukach. Wybrane problemy z dziejów Krajny Nakielskiej, Nakło nad Notecią 2004.
Szybkowski S., Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370-1501), Gdańsk 2006.
Szymczakowa A., Nazewnictwo stosunków rodzinnych w świetle praktyki sądów sieradzkich w 15. Wieku, w: Studia z dziejów państwa i prawa polskiego, t. II, Łódź 1995.
Szymczakowa A., Panny, mężatki i wdowy przed sądami ziemskimi i grodzkimi w Sieradzkiem w XV wieku, w: Studia z dziejów państwa i prawa polskiego, t. VII, Łódź 2002.
Szymczakowa A., Pozycja kobiety w średniowiecznej Polsce, w: Kobiety o kobietach. Studia i szkice. Średniowiecze i czasy nowożytne, Rzeszów 2010.
Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifi ci et generosi, Łódź 1998.
Uruszczak W., Korektura praw z 1532 roku. Studium historycznoprawne, t. I, Warszawa-Kraków 1990.
Volumina constitutionum, t. I, cz. 1, opr. S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, Warszawa 1996.
Wdowiszewski Z., Ród Bogoriów w wiekach średnich, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie 9, 1928-1929.
Wiesiołowski J., Ambroży Pampowski – starosta Jagiellonów. Z dziejów awansu społecznego na przełomie Średniowiecza i Odrodzenia, Wrocław 1976.
Winiarz A., Polskie prawo majątkowe małżeńskie w wiekach średnich, Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny 37, 1899.
Wyczański A., Historyk wobec liczby, w: Metody i wyniki. Z warsztatu historyka dziejów społeczeństwa polskiego, Warszawa 1980.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 347
Liczba cytowań: 0