O czasie i okolicznościach chrztu Mieszka
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2015.02Abstrakt
Zum Zeitpunkt und zu den Umständen der Taufe Mieszkos I
Zusammenfassung
Der Zeitpunkt der Taufe Mieszkos I. im Jahre 966 wird in der Geschichtsschreibung als schier unumstößlich angesehen. Die einzige Quellengrundlage zur Datierung dieses Aktes liefern polnische Annalen. Der entsprechende Eintrag in den erhaltenen Denkmälern stammt aus einem heute verlorenen, Ende des 10. Jahrhunderts an der Krakauer Domkirche angelegten Jahrbuch. Die Notiz ist wohl nicht gleichzeitig mit der Taufe niedergeschrieben worden (wie früher angenommen wurde), sondern mindestens zehn Jahre später. Die Jahresangabe ist also nicht absolut sicher. Da der Chronist Widukind von Corvey bei der Beschreibung der Ereignisse des Jahres 963 Mieszko als „Barbaren“ (also Heiden) behandelt, ihn aber 967 als „Freund des Kaisers“ nennt (was ihn als Christen ausweist), müßte die Taufe zwischen diesen beiden Daten gespendet worden sein. Eine entscheidende Bedeutung haben die Umstände, unter denen die „Freundschaft“ zwischen Mieszko und Kaiser Otto I. geschlossen wurde, was wohl während einer persönlichen Zusammenkunft stattfand und zweifelsohne mit der Annahme des Christentums durch den Herzog im Zusammenhang stand. Die Mehrheit der polnischen Historiker geht jedoch weiterhin davon aus, daß Mieszkos Taufe von Böhmen vermittelt wurde und ohne die Beteiligung des Kaisers erfolgte. Eine solche Lösung scheint völlig unwahrscheinlich zu sein. Denn eine häufi ge, beinahe modellhafte Praxis war im Früh- und Hochmittelalter die Taufe heidnischer Fürsten am kaiserlichen Hof. Otto der Große weilte von Anfang 965 bis Herbst 966 auf Reichsgebiet. Besondere Aufmerksamkeit muß man dabei dem Magdeburger Reichstag im Juni/Juli 965 und dem Quedlinburger Reichstag zu Ostern 966 schenken. Erstere Versammlung war der Neuordnung an den östlichen Reichsgrenzen nach dem Tode des Markgrafen Gero gewidmet, an der Mieszko nicht fehlen durfte. Damals wurde wohl der dänische König Harald Blauzahn getauft. Die Zusammenkunft in Quedlinburg fand wiederum zu Ostern statt (der Ostersamstag galt allgemein als ein geeigneter Tauftermin). Da ein Fürst (wie Analogien zeigen) bei der ersten Begegnung mit dem Kaiser getauft werden sollte, scheint der Tauftermin im Sommer 965 in Magdeburg am wahrscheinlichsten zu sein. Auf jeden Fall sollte anerkannt werden, daß Mieszko am Kaiserhof getauft wurde. Dieses Ereignis wurde freilich in deutschen Quellen nicht vermerkt, da einerseits nur wenige aus dieser Zeit erhalten blieben, sich andererseits ihre Autoren für die Taufe eines fremden Fürsten nicht unbedingt interessieren mußten.
On the time and circumstances of Mieszko’s baptism
Abstract
The date of Mieszko I’s baptism in 966 is regarded as absolutely certain. However, it is confi rmed only by the annals in which it was recorded several decades later and thus may be imprecise. Mieszko was certainly baptised between 963 and 967, as can be inferred from the relation of the Saxon chronicler Widukind. Contrary to the dominant opinion of Polish historiography, the duke’s baptism should be connected to the establishment of “friendship” with emperor Otto the Great. Analogies with other pagan rulers show that they often accepted baptism at the imperial court. Otto was in Germany from the beginning of 965 until the autumn of 966, and special consideration should be paid to the large congresses in Magdeburg at the turn of June and July 965, and in Quedlinburg at the Easter of 966. Because the baptism assuredly took place at the first contact, the earlier of those dates seems more probable. In any case, it must be assumed that Mieszko was baptised in Germany.
Bibliografia
Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy XII wieku, wyd. 3, Poznań 1962.
Adam von Bremen, Hamburgische Kirchengeschichte, II 3, wyd. B. Schmeidler, Scriptores rerum Germanicarum, wyd. 3, Hannover-Leipzig 1917.
Althoff G., Otto der Große und die neue europäische Identität, w: Der Hoftag in Quedlinburg 973. Von den historischen Wurzeln zum Neuen Europa, Berlin 2006.
Althoff G., Wichmann, w: Lexikon des Mittelalters, t. IX, 1999.
Angenendt A., Kaiserherrschaft und Königstaufe. Kaiser, Könige und Päpste als geistliche Patrone in der abendländischen Missionsgeschichte, Berlin – New York 1984.
Annales Fuldenses sive Annales Regni Francorum Orientalis, wyd. F. Kurze, Scriptores rerum Germanicarum, Hannover 1891.
Annales Hildesheimenses, wyd. G. Waitz, Scriptores rerum Germanicarum, Hannover 1878.
Annales Quedlinburgenses, Monumenta Germaniae historica, Scriptores rerum Germanicarum, t. 72, wyd. M. Giese, Hannover 2004, s. 319.
Balzer O., Genealogia Piastów, wyd. 2, Kraków 2005.
Barański M. K., Dynastia Piastów w Polsce, Warszawa 2005.
Bogdanowicz P., Chrzest Polski, Nasza Przeszłość 23, 1966.
Budkowa Z., Początki polskiego rocznikarstwa, Studia Źródłoznawcze 2, 1958.
Die Chronik des Bischofs Thietmar von Merseburg, wyd. R. Holtzmann, Monumenta Germaniae historica, Scriptores rerum Germanicarum, nova series, t. IX, Berlin 1935.
Die Lebensbeschreibungen der Königin Mathilde, wyd. B. Schütte, Scriptores rerum Germanicarum, Hannover 1996.
Die Reichschronik des Annalista Saxo, wyd. K. Nass, Monumenta Germaniae historica, Scriptores, t. XXXVII, Hannover 2006.
Die Sachsengeschichte des Widukind von Korvei, wyd. H.-E. Lohmann, P. Hirsch, Scriptores rerum Germanicarum, Hannover 1935.
Dobosz J., Monarchia i możni wobec Kościoła w Polsce do początku XIII wieku, Poznań 2002.
Dowiat J., Chrzest Polski, Warszawa 1966.
Dowiat J., Metryka chrztu Mieszka I i jej geneza, Warszawa 1961.
Drelicharz W., Idea zjednoczenia królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012.
Epp V., Amicitia. Zur Geschichte personaler, sozialer, politischer und geistlicher Beziehungen im frühen Mittelalter, Stuttgart 1999.
Fried J., Der Weg in die Geschichte. Die Ursprünge Deutschlands bis 1024, Berlin 1998.
Giesebrecht W., Geschichte der deutschen Kaiserzeit, t. I, wyd. 2, Braunschweig 1860.
Holtzmann R., Geschichte der sächsischen Kaiserzeit (900-1024), München 1941.
Jasiński K., Najdawniejsze roczniki krakowskie, Kwartalnik Historyczny 88, 1981.
Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Poznań 2004.
Jasiński T., Czy państwo polskie za Mieszka I było suwerenne?, w: Studia nad dawną Polską, t. II, Gniezno 2009.
Jasiński T., Geneza i okoliczności chrztu Mieszka I w 966 r. (w druku).
Jasiński T., Początki organizacji kościelnej w Polsce, w: Tu się wszystko zaczęło. Rola Poznania w państwie pierwszych Piastów, Poznań 2010.
Jasiński T., Początki polskiej annalistyki, w: Nihil superfl uum esse. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, Poznań 2000.
Jasiński T., Rocznik obcy w „Roczniku kapituły krakowskiej”, w: Scriptura custos memoriae. Prace historyczne, Poznań 2001.
Jasiński T., Rocznik poznański. Ze studiów nad annalistyką polską i czeską, w: Aetas media, aetas moderna. Studia ofi arowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000.
Jasiński T., Rola Rocznika augijskiego w rozwoju annalistyki polskiej i niemieckiej, Roczniki Historyczne 69, 2003.
Jasiński T., Zagadnienie autorstwa Rocznika obcego. Przyczynek do dziejów historiografi i niemieckiej X stulecia, Roczniki Historyczne 68, 2002.
Jedlicki M. Z., Stosunek prawny Polski do Cesarstwa do r. 1000, Poznań 1939.
Jurek T., Usque in Vurta fl uvium. Nad trybutem Mieszkowym, Kwartalnik Historyczny (w druku).
Kehr P., Das Erzbistum Magdeburg und die erste Organisation der christlichen Kirche in Polen, Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse 1920, nr 1 (przedruk w: tegoż, Ausgewählte Schriften, Göttingen 2005, t. II).
Keller H., Althoff G., Die Zeit der späteren Karolinger und der Ottonen. Krisen und Konsolidierungen 888-1024 (Gebhardt. Handbuch der deutschen Geschichte, wyd. 10, t. III), Stuttgart 2008.
Köpke R., Dümmser E., Kaiser Otto der Große (Jahrbücher der deutschen Geschichte), Leipzig 1876.
Kronika Thietmara, wyd. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953.
Labuda G. Pierwsze wieki monarchii piastowskiej, Poznań 2012.
Labuda G., Główne linie rozwoju rocznikarstwa polskiego w wiekach średnich, Kwartalnik historyczny 78, 1971.
Labuda G., Ibrahim ibn Jakub. Najstarsza relacja o Polsce w nowym wydaniu, Roczniki Historyczne 16, 1947.
Labuda G., Jakimi drogami przyszło do Polski chrześcijaństwo?, Nasza Przeszłość 69, 1988.
Labuda G., Jeden czy dwa roczniki niemieckie u podstaw polskiego rocznikarstwa?, Studia Źródłoznawcze 39, 2001.
Labuda G., Magdeburg i Poznań (Założenie arcybiskupstwa magdeburskiego i biskupstwa poznańskiego na tle wschodniej polityki misyjnej Ottona Wielkiego), Roczniki Historyczne 14, 1938.
Labuda G., Mieszko I, Wrocław 2002.
Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, Poznań 1946.
Labuda G., Studia nad początkami państwa polskiego, wyd. 2, t. I, Poznań 1987.
Laudage J., Otto der Grosse (912-973). Eine Biographie, Regensburg 2012.
Legenda Christiani. Vita et passio sancti Wenceslai et sancte Ludmile ave eius, wyd. J. Ludvíkovský, Praha 1978.
Leśny J., Żywoty Konstantyna i Metodego, w: Słownik starożytności słowiańskich, t. VII, Wrocław 1982.
Ludat H., Die Anfänge des polnischen Staates, Krakau 1942.
Łowmiański H., Imię chrzestne Mieszka I, Slavia Occidentalis 19, 1958 (przedruk w: tegoż, Studia nad dziejami Słowiańszczyzny, Polski i Rusi w wiekach średnich, Poznań 1986).
Łowmiański H., Początki Polski, t. V, Warszawa 1973.
Miśkiewicz B., w: Dzieje Polski, wyd. 4, Warszawa 1993.
Monumenta Germaniae historica, Diplomata regum et imperatorum Germaniae, t. I, Hannover 1879-1884.
Monumenta Germaniae historica, Libri memoriales et necrologia, nova series, t. II, Hannover 1983.
Monumenta Germaniae historica, Scriptores, t. XIII, Hannover 1881.
Müller-Mertens E., Die Reichsstruktur im Spiegel der Herrschaftspraxis Ottos des Grossen, Berlin 1980.
Pleszczyński A., Die Taufe Polens – das Jahr 966, w: Religiöse Erinnerungsorte in Ostmitteleuropa. Konstitution und Konkurrenz im nationen- und epochenübergreifenden Zugriff, Berlin 2013.
Pleszczyński A., Niemcy wobec pierwszej monarchii piastowskiej (963-1034). Narodziny stereotypu.
Postrzeganie i cywilizacyjna klasyfi kacja władców Polski i ich kraju, Lublin 2008.
Повесть временных лет, выд. Д. С. Лихачев, Санкт Петербург 1996.
Reginonis abbatis Prumensis Chronicon cum continuatione Treverensi, wyd. F. Kurze, Scriptores rerum Germanicarum, Hannover 1890.
Relacja Ibrahima ibn Ja’ḳūba z podróży do krajów słowiańskich, wyd. T. Kowalski, Monumenta Poloniae historica, series nova, t. I, Kraków 1946.
Rocznik dawny, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, Monumenta Poloniae historica, series nova, t. V, Warszawa 1978.
Rocznik kamieniecki, Monumenta Poloniae historica, t. II, Lwów 1872.
Rocznik kapituły krakowskiej, wyd. Z. Kozłowska-Budkowa, Monumenta Poloniae historica, series nova, t. V, Warszawa 1978.
Rocznik kapituły poznańskiej, Monumenta Poloniae historica, series nova, t. VI, Warszawa 1962.
Rosik S., Początki Polski w kronikach niemieckich X-XI w. (w kręgu wiadomości Widukinda Gieysztor A., w: Historia Polski, t. I, cz.1, Warszawa 1957.
Samsonowicz H., Historia Polski do roku 1795, wyd. 2, Warszawa 1973.
Sikorski D. A., Kościół w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Rozważania nad granicami poznania historycznego, Poznań 2011.
Sikorski D. A., O stosunkach polsko-niemieckich w X i XI wieku, Studia Historica Slavo-Germanica 26, 2004/2005 (wyd. 2006).
Sikorski D. A., Początki Kościoła w Polsce. Wybrane problemy, Poznań 2012.
Silnicki T., Początki organizacji kościoła w Polsce za Mieszka I i Bolesława Chrobrego, w: Początki Państwa Polskiego. Księga Tysiąclecia, t. I, Poznań 1962.
Sochacki J., Stosunki publicznoprawne między państwem polskim a Cesarstwem Rzymskim w latach 963-1102, Gdańsk 2003.
Stasiewski B., Die Anfänge der Christianisierung Polens auf dem Hintergrund der slavischen Missionsgeschichte des frühen Mittelalters, Münster 2014.
Stieldorf A., Marken und Markgrafen. Studien zur Grenzsicherung durch die fränkisch-deutschen Herrscher, Hannover 2012 (Schriften der MGH 64).
Strzelczyk J., Mieszko Pierwszy, Poznań 1992.
Sułowski Z., Chrzest Polski, Zeszyty Naukowe KUL, 1966, z. 1-2.
Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
Trawkowski S., Jak powstawała Polska, wyd. 4, Warszawa 1966.
Trawkowski S., Początki Kościoła w Polsce za panowania Mieszka I, w: Polska Mieszka I, Poznań 1993.
Třeštík D., „Eine große Stadt der Slawen namens Prag” (Staaten und Sklaven in Mitteleuropa im 10. Jahrhundert), w: Boleslav II. Der tschechische Staat um das Jahr 1000, Praha 2001 (Colloquia mediaevalia Pragensia 2).
Tymieniecki K., Widukind i Thietmar o wypadkach z roku 963, Roczniki Historyczne 12, 1936.
Wedekind A. Ch., Noten zu einigen Geschichtsschreibern, cz. 3, Braunschweig 1833.
Wenta J., Roczniki Królestwa, w: Tekst źródła – krytyka – interpretacja, Warszawa 2005.
Węcowski P., Początki Polski w pamięci historycznej późnego średniowiecza, Kraków 2014.
Widajewicz J., Chrzest Polski, Życie i Myśl 1951, nr 2
Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. – 1370), Kraków 1999 (Wielka historia Polski, t. 2).
Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Lwów 1925.
Zakrzewski S., Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Warszawa 1921 (wyd. 2, Kraków 2006)
Zakrzewski S., Okres do schyłku XII w., w: Historia polityczna Polski, cz. 1, Warszawa 1920 (Encyklopedia polska, t. V, cz. 1 ).
Żywoty Konstantyna i Metodego (obszerne), wyd. T. Lehr-Spławiński, Poznań 1959.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 596
Liczba cytowań: 0