Fragmenty Reguły pasterskiej Grzegorza Wielkiego z przełomu XI i XII wieku odkryte w księdze ławniczej Krzywinia z lat 1512-1580
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2022.06Słowa kluczowe
fragmentologia, księgi miejskie, Regula pastoralis, papież Grzegorz Wielki, pismo pregotyckie, paleografia, Memorabilia KsenofontaAbstrakt
Badania nad średniowieczną makulaturą introligatorską („fragmentologia”) skoncentrowane były w Polsce dotychczas głównie na zbiorach bibliotecznych. Niniejszy artykuł prezentuje natomiast rezultat szerszej kwerendy w staropolskich zespołach akt miejskich z Archiwum Państwowego w Poznaniu, która ujawniła ponad 60 staropolskich ksiąg miejskich zawierających różnego rodzaju fragmenty dawniejszych rękopisów i starych druków. Najciekawszym odkryciem były tu dwie karty ochronne spisane pismem z przełomu XI i XII w. zawierające fragmenty Reguły pasterskiej Grzegorza Wielkiego odnalezione w szesnastowiecznej krzywińskiej księdze ławniczej.
Bibliografia
Alexandrowicz S., Łuczyński J., Skrycki R., Historia kartografii ziem polskich do końca XVIII wieku, Warszawa 2017.
Bibliotheca Gregorii Magni manuscripta. Censimento dei manoscritti di Gregorio Magno e della sua fortuna (epitomi, florilegi, agiografie, liturgia), t. I-IV, Firenze 2015-2021.
Bischoff B., Paläographie des römischen Altertums und des abendländischen Mittelalters, Berlin 1979.
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Buczek K., Dzieje kartografii polskiej od XV do XVIII wieku. Zarys analityczno-syntetyczny, Wrocław 1963.
Burbianka M., Oprawy wrocławskich ksiąg miejskich w XVI wieku, Roczniki Biblioteczne 1, 1957.
Chlebus E., Elementy przybyszowe w oprawach późnogotyckich – formy, funkcje, terminologia, Roczniki Biblioteczne 61, 2017.
Clement R.W., A Handlist of Manuscripts Containing Gregory’s Regula Pastoralis, Manuscripta 28, 1984.
Derolez A., The Palaeography of Gothic Manuscript Books: from the Twelfth to the Early Sixteenth Century, Cambridge 2012.
Figaszewska K.K., Fragmenty rękopisów średniowiecznych – stan badań i perspektywy badawcze. Średniowieczne fragmenty zachowane w Archiwum Państwowym w Szczecinie, Studia Źródłoznawcze 57, 2019.
Floros C., The Origins of Western Notation, Frankfurt am Main 2011.
Franczak R., Incunabula Monasterii Lubinensis. Studium historyczno-źródłoznawcze, Poznań 2021 (maszynopis pracy doktorskiej obronionej na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza).
Franczak R., Superekslibrisy dwóch renesansowych bibliofilów na oprawach inkunabułów z dawnej biblioteki benedyktynów w Lubiniu, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 110, 2018.
Gesamtkatalog der Wiegendrucke, t. X, Stuttgart 2000.
Gieysztor A., Bamberg a Polska w XI i XII wieku, Studia Źródłoznawcze 15, 1970.
Gieysztor A., Zarys dziejów pisma łacińskiego, Warszawa 2009.
Górska-Gołaska K., Krzywiń, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II, Wrocław 1988 – Poznań 1992.
Górska-Gołaska K., Lubiń – opactwo, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II, Wrocław 1988 – Poznań 1992.
Górski Z., Materiał pisarski i oprawy ksiąg miejskich sądowych Starej Warszawy, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia 16, 1980, nr 114.
Grier J., Musical Notation in the West, Cambridge 2021.
Gromadzki J., Soszyński J., rec. pracy: C.J. Mews, Two unnoticed manuscripts in Poland copied before 900, Scriptorium 54, 2000, nr 2.
Hanyż A., Krzywiń w wiekach średnich, Roczniki Historyczne 6, 1930. Jak czytać rękopis średniowieczny, red. P. Géhin, Warszawa 2008.
Jażdżewski K., Litera e caudata w dokumentach. Przyczynek do dziejów ortografii i paleografii, Studia Źródłoznawcze 23, 1978.
Jones L.W., Where are the Prickings?, Transactions and Proceedings of the American Philological Association 75, 1944.
Judic B., Introduction, w: Grègoire le Grand, Règle Pastorale, t. I-II, wyd. B. Judic, F. Rommel, C. Morel, Paris 1992 (Sources Chrétiennes, t. 381-382).
Jurek T., Kozak A., Pozostałości regestru kancelarii biskupa wrocławskiego Jana Romki (1292-1301) na skrawkach makulatury przypadkiem zachowane, w: Ecclesia, regnum, fontes. Studia z dziejów średniowiecza, Warszawa 2014.
Kaliszuk J., Nieznane średniowieczne zabytki języka niemieckiego z kolekcji Ludwika Zalewskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej, Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi 5, 2011.
Katalog wystawy zbiorów kartograficznych Biblioteki Narodowej w Warszawie / Catalogue de l'exposition des collections cartographiques de la Bibliotheque Nationale á Varsovie, Warszawa 1934.
Ker N.R., From „above top line” to „below top line”: a Change into Scribal Practice, Celtica 5, 1960.
Kürbis B., Wstęp. Spuścizna rocznikarska Wielkopolski, w: Monumenta Poloniae historica, series nova, t. VI, Warszawa 1962.
Kwakkel E., Biting, Kissing and the Treatment of Feet: The Transitional Script of the Long Twelfth Century, w: Turning Over a New Leaf. Change an Development in the Medieval Book, Leiden 2012.
Kwakkel E., Book Script, w: The European Book in the Twelfth Century, Cambridge 2018.
Kwakkel E., Destroying medieval books (and why that’s useful), w: Books before Print, Leeds 2018.
Lochner F.G., La „notation d’Echternach” reconsidérée, Revue belge de Musicologie / Belgisch Tijdschrift voor Muziekwetenschap 44, 1990.
Macioszek M., Informacje o materiałach do badań nad oprawami książkowymi w spuściźnie ks. Leona Formanowicza w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, Przegląd Archiwalno-Historyczny 2, 2015.
Marsh D., Xenophon, w: Catalogus translationum et commentariorum. Mediaeval and Renaissance Latin translations and commentaries: annotated lists and guides, t. VII, Washington 1992.
Mews C.J., Manuscripts in Polish libraries copied before 1200 and the expansion of Latin Christendom in the eleventh and twelfth centuries, Scriptorium 56, 2002.
Mews C.J., Two unnoticed manuscripts in Poland copied before 900: Regula Pastoralis in Anglo-Saxon Minuscule in Warsaw and an uncial New Testament in Cracow, Scriptorium 51, 1997, nr 2.
Nabiałek K., Księgi miejskie Proszowic z XV-XVIII w. Studium kodykologiczne, Archeion 120, 2019.
Parkes M.B., Pause and Effect. An Introduction to the History of Punctuation in the West, Aldershot 1992.
Perzanowski Z., Opactwo benedyktyńskie w Lubiniu. Studia nad fundacją i rozwojem uposażenia w średniowieczu, Wrocław 1978.
Petrucci A., Censimento dei codici dei secoli XI-XII. Istruzioni per la datazione, Studi Medievali, ser. 3, 9, 1968, z. 2.
Pludra-Żuk P., Czy potrzebna nam fragmentologia? Na marginesie pierwszego numeru pisma „Fragmentology”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 64, 2019, nr 4.
Rył J., Katalog rękopisów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie. Rękopisy Zespołu Seminaryjnego, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 46, 1983.
Saenger P., Space Between Words. The Origins of Silent Reading, Stanford 1997.
Samaran C., Marichal R., Catalogue des manuscrits en écriture latine portant des indications de date, de lieu ou de copiste, t. III: Bibliothéque nationale. Fonds latin (Nos. 8001 à 18631), Paris 1975.
Samsonowicz H., Średniowieczne księgi sądowe małych miast w Polsce, w: Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, Poznań 1997.
Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2011.
Słoń M., Miasta prywatne w sieci miejskiej Wielkopolski XV–XVI wieku, Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 77, 2016.
Sojer C., Fragmente – Fragmentkunde – Fragmentforschung, Bibliothek – Forschung und Praxis 45, 2021, nr 3.
Starowieyski M., Wstęp, w: Grzegorz Wielki, Księga reguły pasterskiej, opr. M. Starowieyski, tłum. E. Szwarcenberg-Czerny, Kraków 2003.
Starzyński M., Fragment Metamorfoz Owidiusza z X wieku w oprawie rękopisu z Archiwum Narodowego w Krakowie, Meander 68, 2013.
Starzyński M., Nieznany egzemplarz komentarza do Retoryki Cycerona z X wieku. Oprawa rękopisu nr 899 ze zbiorów Archiwum Narodowego w Krakowie, Studia Źródłoznawcze 51, 2013.
Steinová E., Notam superponere studui. The use of annotation symbols in the early Middle Ages, Turnhout 2019.
Szulc A., „Tegumina de chartis”. Oprawy z kart pergaminowych rękopisów średniowiecznych w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu, w: Zbiory polskie, Toruń 2021 (Tegumentologia Polska, t. 3).
Treitler L., Reading and Singing: On the Genesis of occidental Music-Writing, Early Music History 4, 1984.
Vezin J., La punctuation du VIIIe au XIIe siècle, w: Mise en page et mise en texte du livre manuscript, Paris 1990.
Vezin J., Le point d’interrogation, un élément de datation et de localisation des manuscrits. L’exemple de Saint-Denis au IXe Siècle, Scriptorium 34, 1980, nr 2.
Warschauer A., Die mittelalterlichen Stadtbücher der Provinz Posen, Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen 11, 1896.
Warschauer A., Die städtischen Archive in der Provinz Posen, Leipzig 1901.
Wattenbach W., Das Schriftwesen im Mittelalter, Leipzig 1896.
Wąsicki J., Opisy miast polskich z lat 1793-1794, Poznań 1962.
Ziemer M., Datierung und Lokalisierung nach den Schreibformen von k und z im Althochdeutschen, Breslau 1933.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 400
Liczba cytowań: 0
