Studenci z Poznania w latach 1490-1505. Pochodzenie społeczne i kariery
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2022.04Słowa kluczowe
średniowiecze, Poznań, historia uniwersytetu, historia społeczna, socjologia edukacjiAbstrakt
Artykuł podejmuje zagadnienie studiów 48 synów mieszczan poznańskich immatrykulowanych na różnych uniwersytetach w latach 1490-1505. Analizowane jest pochodzenie społeczne tej grupy – stratyfikacja przeprowadzona jest podług zawodu i zamożności ojców oraz ich udziału w sprawowaniu władzy w mieście. Potem następuje próba analizy roli wykształcenia uniwersyteckiego w zabiegach o awans do elit rządzących miastem. Załączony katalog zawiera biogramy 48 studentów z dokładnymi informacjami o ich rodzinach i biegu życiu.
Bibliografia
Andresen S., In fürstlichem Auftrag: die gelehrten Räte der Kurfürsten von Brandenburg aus dem Hause Hohenzollern im 15. Jahrhundert, Göttingen-Bristol 2017.
Axer J., Łacina jako drugi język narodu szlacheckiego w Rzeczypospolitej, w: Łacina jako język elit, Warszawa 2004.
Bartoszewicz A., Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa 2012.
Barycz H., Wiedeń a Polska w epoce renesansu i reformacji, Przegląd Zachodni 1953, nr 11/12.
Black R., Humanism and Education in Medieval and Renaissance Italy. Tradition and Innovation in Latin Schools from the Twelfth to the Fifteenth Century, Cambridge 2007.
Bogucka M., Rozwój rzemiosła oraz Przemiany społeczne i walki społeczno-polityczne, w: Historia Gdańska, t. II, Gdańsk 1982.
Borawska T., Studia uniwersyteckie młodzieży grudziądzkiej w średniowieczu i u progu czasów nowożytnych (XIV-XVI wiek), Rocznik Grudziądzki 20, 2012.
Borawska T., Życie umysłowe na Warmii w czasach Mikołaja Kopernika, Toruń 1996.
Boroda K., Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w późnym średniowieczu, Kraków 2010.
Bourdieu P., Wacquant L.J.D., Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Warszawa 2001.
Burgrabiowie zamku krakowskiego XIII-XV wieku. Spisy, opr. W. Bukowski, Kórnik 1999.
Burke P., Języki i społeczności w Europie wczesnonowożytnej, Kraków 2009.
Bütschli U., Von stattkelber oder gelerten und wysen – Die Berner Gelehrtenwelt des Spätmittelalters im Repertorium Academicum Germanicum (RAG), w: Person und Wissen. Bilanz und Perspektiven, Zürich 2022 (Repertorium Academicum Germanicum Forschungen 4).
Caproș I., Students from Košice at Foreign Universities Before and During the Reformation Period in the Town, Kiel 2013.
Chojęta M., Związki rodzinne członków lubelskiej elity władzy w pierwszej połowie XVI wieku, Studia Historyczne 51, 2008, z. 3-4.
Cytowska M., Od Aleksandra do Alwara. Gramatyki łacińskie w Polsce w XVI w., Wrocław 1968.
Czaja R., Grupy rządzące w miastach nadbałtyckich w średniowieczu, Toruń 2008.
Czaplewski P., Polacy na studiach w Ingolsztacie, Poznań 1914.
Dembiński P., Poznańska kapituła katedralna schyłku wieków średnich: studium prozopograficzne 1428-1500, Poznań 2012.
Dembiński P., Stanisław Gerlin z Poznania, w: Polski słownik biograficzny, t. XLII (2003-2004).
Dembiński P., Wykształcenie prałatów i kanoników poznańskiej kapituły katedralnej schyłku wieków średnich, w: Fontes et historia. Prace dedykowane Antoniemu Gąsiorowskiemu, Warszawa-Poznań 2007.
Drewnowski J., Uczony w świadomości polskiego środowiska naukowego pierwszej połowy XV wieku, Wrocław 1987.
Edukacja i nierówność: trajektorie sukcesu i marginalizacji, red. A. Gromkowska-Melosik, M.J. Szymański, Poznań 2014.
Fastnacht A., Pochodzenie społeczne studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego z diecezji przemyskiej w latach 1400-1642, Rocznik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich 5, 1957.
Formanowicz L., Katalog inkunabułów Biblioteki Kapitulnej w Gnieźnie, Poznań 1939.
Gąsiorowski A., Członkowie władz Kalisza w pierwszej połowie XV wieku, Rocznik Kaliski 18, 1985.
Gąsiorowski A., Dysponenci władzy w późnośredniowiecznym Poznaniu, Przegląd Historyczny 76, 1975.
Gąsiorowski A., Nad najstarszą Metryką najstarszego polskiego uniwersytetu. Album studiosorum Universitatis Cracoviensis 1400-1508, Roczniki Historyczne 66, 2000.
Gąsiorowski A., O mieszczanach studiujących na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku, w: Aetas media, aetas moderna. Studia ofiarowane profesorowi Henrykowi Samsonowiczowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 2000.
Gąsiorowski A., Rozdrażewski Hieronim, w: Polski słownik biograficzny, t. XXXII (1989-1991).
Gąsiorowski A., Rzemiosło i handel, w: Dzieje Poznania do roku 1793, t. I, cz. 1, Warszawa-Poznań 1988.
Gąsiorowski, A., Walki o władzę w Poznaniu u schyłku wieków średnich, Kwartalnik Historyczny 82, 1975, nr 2.
Gieysztor A., Mistrzowie polscy Uniwersytetu Paryskiego w XIV i XV wieku, w: Wieki średnie. Media aevum. Prace ofiarowane Tadeuszowi Manteufflowi w 60. rocznicę urodzin, Warszawa 1962.
Grin-Piszczek E., Elita władzy miasta Przemyśla od XIV do początku XVII wieku, Przemyśl 2019.
Häfele R., Die Studenten der Städte Nördlingen, Kitzingen, Mindelheim und Wunsiedel bis 1580. Studium, Berufe und soziale Herkunft, t. I-II, Trier 1988 (Trierer historische Forschungen 13).
Horeczy A., Recepcja włoskiej kultury intelektualnej w krakowskim środowisku uniwersyteckim w drugiej połowie XIV i w pierwszej połowie XV wieku, Warszawa 2021.
Jarzewicz J., Karłowska-Kamzowa A., Trelińska B., Gotyckie spiżowe płyty nagrobne w Polsce, Poznań 1998.
Jurek T., „Powietrze jadowite”. Epidemie w średniowiecznym i renesansowym Poznaniu, Kronika Miasta Poznania 2021, nr 2.
Jurek T., Z Poznania w świat i z powrotem. Poznańscy studenci w średniowieczu, Kronika Miasta Poznania 2020, nr 2.
Kaczmarek K., Studia uniwersyteckie cystersów z ziem polskich w okresie średniowiecza, Poznań 2002.
Kaniewska I., Młodzież Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1510-1560, w: Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie Renesansu, Kraków 1964.
Kantak K., Spis książek z XV wieku Książnicy Seminarjum Duchownego w Poznaniu, cz. 1-2, Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego 45, 1918 – 46, 1919.
Karbowiak A., Studia statystyczne z dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego 1433/34-1509/10, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce 12, 1910.
Kądziołka J., Finanse miasta Poznania 1501-1648, Poznań 1960.
Kelényi B., Hungarian academica peregrinatio in the Middle Ages (1100-1525), w: Universitätsstudium und Gesellschaft in Mitteleuropa vom 15. bis zum 18. Jahrhundert, Kraków 2017.
Kelényi B., Students from the medieval Hungarian Kingdom at Italian universities. Initial stage of researches [!]: sources and possibilities, w: Crossing borders: insights into the cultural and intellectual history of Transylvania (1848-1948), Cluj-Napoca-Gatineau 2016.
Kłoczowski J., Lublin po nadaniu prawa miejskiego, w: Dzieje Lublina. Próba syntezy, t. I, Lublin 1965.
Korytkowski J., Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych, t. II, Gniezno 1883.
Kowalczyk M., Krakowskie mowy uniwersyteckie z pierwszej połowy XV wieku, Kraków 1970.
Kowalczyk M., Odnowienie Uniwersytetu Krakowskiego w świetle mów Bartłomieja z Jasła, przedruk w: tejże, Colligite fragmenta ne pereant… Studia z dziejów Uniwersytetu Krakowskiego w średniowieczu, Kraków 2010.
Kozak A., Pleszew w późnym średniowieczu i u progu epoki nowożytnej (koniec XIV – początek XVI wieku), Poznań 2020.
Krzywiak L., Benedykt z Poznania. Śląski miłośnik historii z początku XVI wieku, Roczniki Historyczne 57, 1991.
Krzyżaniakowa J., Wielkopolanie na Uniwersytecie Krakowskim w pierwszej połowie XV wieku, w: Munera Posnaniensia. Księga pamiątkowa UAM dla uczczenia 600-lecia założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Poznań 1965.
Kürbis B., Mieszczanie na Uniwersytecie Jagiellońskim i ich udział w kształtowaniu świadomości narodowej w XV w., w: Ze studiów nad literaturą staropolską, Wrocław 1957 (Studia staropolskie 5).
Kwilecka I., Wróbel Walenty, w: Wielkopolskie słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981.
Latour B., Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, Kraków 2010.
Lichański J.Z., Retoryka w XV wieku. Zarys problematyki i propozycje badawcze, w: Retoryka w XV stuleciu. Studia nad tradycjami, teorią i praktyką retoryki piętnastowiecznej, Warszawa 1988.
Lolo R., Pułtuszczanie w Akademii Krakowskiej do 1526 r., czyli uwagi o poziomie edukacji w późnośredniowiecznym Pułtusku, Studia Mazowieckie 17 (21), 2022.
Lutyński K., Kapituła katedralna w Poznaniu w XVI wieku. Organizacja i majątek, Poznań 2000.
Łozowski P., Kredyt i dom. Rynki obrotu pieniężnego i nieruchomościami w Warszawie okresu XV i początków XVI wieku, Białystok 2020.
Łozowski P., Rodzina w Starej i Nowej Warszawie w XV i początkach XVI wieku, Białystok 2021.
Maierù A., University Training in Medieval Europe, Leiden-New York-Köln 1994.
Maisel W., Władze miasta Poznania w XIII-XVI wieku, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 1.
Markowski M., Metodologia nauk, logika i teoria poznania na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku, w: Filozofia polska XV wieku, Warszawa 1972.
Markowski M., Tendencje rozwojowe piętnastowiecznej retoryki krakowskiej, w: Retoryka w XV stuleciu. Studia nad tradycjami, teorią i praktyką retoryki piętnastowiecznej, Warszawa 1988.
Mielczarski C., Między gramatyką scholastyczną a humanistyczną. Komentarz Jana Sommerfelda Starszego do traktatu gramatycznego Eberharda Hiszpańskiego (Strasburg 1499), Warszawa 2003.
Mikiewicz P., Kapitał społeczny i edukacja, Warszawa 2014.
Mikulski K., Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII wieku, Toruń 1999.
Moraw P., Zur Sozialgeschichte der deutschen Universität im späten Mittelalter, Giesener Universitätsblätter 8, 1975.
Możejko B., Young Burghers from Gdańsk at European Universities in the Late Middle Ages. Research Exploration, w: Středověká univerzitní vzdělanost, Praha 2017 (Colloquia mediaevalia Pragensia 18).
Mrozowski K., Praktyka kancelaryjna a hierarchia społeczna. Spisy urzędników jako źródło do badań nad społeczeństwem Starej Warszawy (1494-1550), Archeion 112, 2011.
Münnich F., Der sächsische Adel an den Universitäten Europas. Universitätsbesuch, Studienalltag und Lebenswege in Spätmittelalter und beginnender Frühneuzeit, t. I-II, Stuttgart 2020.
Myśliński K., Wójt dziedziczny i rada miejska w Lublinie 1317-1504, Lublin 1962.
Noga Z., Krakowska rada miejska w XVI wieku. Studium o elicie władzy, Kraków 2003.
Nowacki J., Akademia Lubrańskiego, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 2.
Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej., t. II, Poznań 1964.
Ożóg K., Polska historiografia uniwersytecka w rytmie jubileuszy. Uwagi o badaniach nad staropolskimi dziejami Uniwersytetu Krakowskiego, Historyka. Studia Metodologiczne 49, 2019.
Ożóg K., Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384-1434), Kraków 2004.
Ożóg K., Zdanek M., Forschungsstand der Prosopographie zur mittelalterlichen und frühneuzeitlichen Krakauer Universität, w: Universitätsstudium und Gesellschaft in Mitteleuropa vom 15. bis zum 18. Jahrhundert, Kraków 2017.
Pátková H., Stadt und Universität in spätmittelalterlichen Böhmen. Prosopographische Untersuchungen, w: Universitätsstudium und Gesellschaft in Mitteleuropa vom 15. bis zum 18. Jahrhundert, Kraków 2017.
Popioł-Szymańska A., Bederman Tomasz, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981.
Radzimiński A., Duchowieństwo kapituł katedralnych w Polsce XIV i XV w. na tle porównawczym, Toruń 1995.
Resztak M., Ze studiów nad kulturą prawną kancelarii miejskiej późnośredniowiecznego Lublina, w: Coram iudicio. Studia z dziejów kultury prawnej w miastach późnośredniowiecznej Polski, Warszawa 2013.
Ruciński R., O sposobach finansowania studiów przez mieszczan z wielkich miast pruskich w średniowieczu, Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 63, 2003.
Ruciński R., Studia uniwersyteckie mieszczan wielkich miast pruskich w średniowieczu, Klio 10, 2008, nr 1.
Rył J., Katalog inkunabułów zespołu seminaryjnego Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 25, 1972.
Samsonowicz H., Badania nad kapitałem mieszczańskim Gdańska w II połowie XV wieku, Warszawa 1960.
Samsonowicz H., Kto podejmował decyzje w miastach samorządowych średniowiecznej Polski?, w: tenże, Studia z dziejów miast w średniowieczu, Poznań 2014.
Samsonowicz H., Warszawa w handlu średniowiecznym, w: Warszawa średniowieczna, z. 2, Warszawa 1975.
Schönauer T., Die Studenten aus Ingolstadt zwischen 1392 und 1600. Eine sozial-statistische Studie, cz. 1, Sammelblatt des Historischen Vereins Ingolstadt 115, 2006 – 116, 2007.
Schwinges R.Ch., Admission, w: A History of the University in Europe, t. I: Universities in the Middle Ages, red. H. de Ridder-Symoens, Cambridge 1992.
Schwinges R.Ch., Deutsche Universitätsbesucher im 14. und 15. Jahrhundert: Studien zur Sozialgeschichte des Alten Reiches, Stuttgart 1986.
Schwinges R.Ch., Student Education, Student Life, w: A History of the University in Europe, t. I: Universities in the Middle Ages, red. H. de Ridder-Symoens, Cambridge 1992.
Schwinges R.Ch., Zur Prosopographie studentischer Reisegruppen in Fünfzehnten Jahrhundert, w: Medieval Lives and the Historian Studies in Medieval Prosopography, Kalamazoo 1986.
Sembdner A., Stadt und Universität Leipzig im späten Mittelalter, Leipzig 2010 (Beiträge zur Leipziger Universitäts- und Wissenschaftsgeschichte B 17).
Sheffler D., Schools and schooling in late medieval Germany: Regensburg, 1250-1500, Leiden 2008.
Siedlecka-Korczak J., Przemoc i honor w życiu społecznym wsi na Mierzei Wiślanej w XVI-XVII wieku, Toruń 2021.
Skierska I., Pleban w późnośredniowiecznej Polsce, w: Kolory i struktury średniowiecza, Warszawa 2004.
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. I-V, Wrocław 1980 – Kraków 2021.
Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I-VI, Wrocław 1982 – Poznań 2021.
Sobczyński J., Oświata i medycyna, w: Civitas Konin. Dzieje miasta i starostwa do schyłku XVIII w., cz. 1, Konin 2011.
Sołtan A., Warszawianie na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1400-1642, w: Warszawa XVI-XVII wieku, z. 1, Warszawa 1974 (Studia Warszawskie 20).
Sondel J., Przywileje fundacyjne Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz przywilej nadania szlachectwa jego profesorom (z historyczno-prawnym komentarzem), Kraków 2015.
Sroka S.A., Mikołaj z Tuchowa. Zapomniany astronom i lekarz z XV wieku oraz jego europejskie peregrynacje, Roczniki Historyczne 86, 2020.
Stočes J., Pilsna medii aevi docta / Vzdělanostní elity středověké Plzně, t. I: Od založení města do husitských válek, Plzeň 2015.
Stump E., Dialectic, w: The Seven Liberal Arts in the Middle Ages, Bloomington 1986.
Sumowski M., Duchowni diecezjalni w średniowiecznym Toruniu. Studium prozopograficzne, Toruń 2012.
Sus M., Studia uniwersyteckie Poznańczyków w XV i XVI wieku, Kronika Miasta Poznania 1950, nr 1 i 2.
Szacka B., Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.
Szczygieł R., Konflikty społeczne w Lublinie w pierwszej połowie XVI wieku, Warszawa 1977.
Szybkowski S., Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370-1501), Gdańsk 2006.
Tomczak R.T., Kontakty edukacyjne Polaków z uniwersytetami praskimi w okresie średniowiecza. Studium prozopograficzne, Poznań 2020.
Tomkowicz S., Metrica nec non Liber Nationis Polonicae Universitatis Lipsiensis ab anno 1409 usque ad 1600, Kraków 1881.
Trajdos T.M., Spiszacy na Akademii Krakowskiej w XV w., w: Społeczeństwo Polski średniowiecznej, t. IV, Warszawa 1990.
Urzędnicy wielkopolscy XVI-XVIII wieku. Spisy, opr. A. Bieniaszewski, Wrocław 1987.
Verger J., Patterns, w: A History of the University in Europe, t. I: Universities in the Middle Ages, red. H. de Ridder-Symoens, Cambridge 1992.
Walawender A., Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1450-1586, cz. 1, Lwów 1932.
Wasilkowska A., Bart Jakub, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981.
Wielgosz Z., Życie umysłowe oraz kultura późnego średniowiecza i renesansu, w: Historia Kościana, t. I, Kościan 2005.
Wielkopolski słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa-Poznań 1981.
Wiesiołowski J., Biedni, bogaci, przeciętni. Stratyfikacja społeczeństwa polskiego w końcu XV w., w: Biedni i bogaci. Studia z dziejów społeczeństwa i kultury ofiarowane Bronisławowi Geremkowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa 1992.
Wiesiołowski J., Kler kolegiaty św. Marii Magdaleny i kościołów przykolegiackich w 1510 roku, Kronika Miasta Poznania 2003, nr 3.
Wiesiołowski J., Najstarszy spis obywateli miasta Poznania z 1514 roku, Kronika Miasta Poznania 1996, nr 3.
Wiesiołowski J., Rajcowie dożywotni 1504-1518, Kronika Miasta Poznania 1999, nr 1.
Wiesiołowski J., Rodzina Benedykta Sternberga z Poznania, Roczniki Historyczne 57, 1991.
Wiesiołowski J., Socjotopografia późnośredniowiecznego Poznania, wyd. 2, Poznań 1997.
Wiesiołowski J., Studenci poznańscy w XIV i XV wieku, Sprawozdania PTPN, Wydział Historii i Nauk Społecznych, nr 93, 1975.
Wiesiołowski J., Złotnika z poetą spór o honorarium autorskie, Kronika Miasta Poznania 2000, nr 1.
Władze miasta Poznania, t. I-II, opr. J. Wiesiołowski, Z. Wojciechowska, Poznań 2003.
Włodarski J., Społeczeństwo i życie codzienne, w: Historia Elbląga, t. II, cz. 1, Gdańsk 1996.
Wojciechowska M., Z dziejów książki w Poznaniu w XVI wieku, Poznań 1927.
Wolff A., Skład rady i ławy miasta Starej Warszawy w latach 1381-1527, Rocznik Warszawski 6, 1965
Woźniak R.B., Mikrosocjologia edukacji w zarysie, Toruń 2012.
Zaremska H., Homo bonae famae, w: Studia nad dziejami miast i mieszczaństwa w średniowieczu, t. I, Toruń 1996.
Zarycki T., Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji, Warszawa 2008.
Zdanek M., Edycje ksiąg urzędowych Uniwersytetu Krakowskiego – dzieło na nowo podjęte, w: Editiones sine fine, t. I, Toruń 2017.
Zdanek M., Uniwersytet Krakowski wobec własnej przeszłości w XV i XVI wieku, Kraków 2017.
Zdrenka J., Główne, Stare i Młode Miasto Gdańsk i ich patrycjat w latach 1342-1525, Toruń 1992.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 270
Liczba cytowań: 0
