Legenda Adelbertus alto sanguine. Komentarz, miejsce w tradycji Nascitur (BHL 38), wydanie
DOI:
https://doi.org/10.12775/RH.2020.01Słowa kluczowe
św. Wojciech, legendarze skrócone, Turyngia, Erfurt, relikwie, krytyka tekstu, Brunon z KwerfurtuAbstrakt
Legenda o św. Wojciechu o inc. Adelbertus alto sanguine (AAS) jest zachowanym w dwóch rękopisach skrótem tzw. Żywotu drugiego św. Wojciecha w dłuższej redakcji (inc. Nascitur purpureus flos). Artykuł przybliża kontekst hagiograficzny powstania legendy w 2 poł. XIII lub 1 poł. XIV w., rękopisy ją zawierające oraz związki między nimi. Ponieważ legenda należy do tradycji pośredniej Nascitur szczególna uwaga poświęcona została metodzie pracy redaktora oraz możliwości wykorzystania AAS dla krytyki tekstu Nascitur w redakcji dłuższej. W ramach próby datowania i lokalizacji przeróbki omówione zostały ślady kultu św. Wojciecha w średniowiecznym Erfurcie (przede wszystkim relikwie, ale też rękopisy liturgiczne, kalendarze). Do artykułu dołączone jest wydanie legendy na podstawie obydwu zachowanych kopii.
Bibliografia
Axon W.E.A., The Church Library at Michelstadt im Odenwald, The Library, New Series 2, 1901.
Bornschein F., Die heiligen Adolar und Eoban in der Kunst am Erfurter Dom, Jahrbuch für Erfurter Geschichte 6, 2011.
Brandis C.G., Ein altes Bücherverzeichnis aus Mildenfurt, w: Beiträge zur thüringischen und sächsischen Geschichte. Festschrift für Otto Dobenecker, Jena 1929.
Brandis C.G., Ein thüringisches Passional, w: Festschrift Armin Tille zum 60. Geburtstag, Weimar 1930.
Braun B., Der Codex Vaticanus Rossianus 181. Studien zur Erfurter Buchmalerei um 1200, Berlin 1996.
Braun B., Zur Lokalisierung und Datierung des Codex Vaticanus Rossianus 181, Codices Manuscripti 12, 1986.
Burda E., Kozłowska A., Handschriftliche Polonica in de Sammlungen der Universitätsbibliothek Jena, Jena 1989 (Bibliographische Mitteilungen der Universitätsbibliothek Jena 49).
Chevalier U., Répertoire des sources historiques du moyen age, t. II, Paris 1907.
Christ G., Bosls Bayerische Biographie, Regensburg 1983.
Die Handschriften der Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek Jena, t. II, opr. B. Klein-Ilbeck, J. Ott, G. Powitz, B. Tönnies, Wiesbaden 2009.
Die Zwiefalter Chroniken Ortliebs und Bertholds, wyd. L. Wallach, E. König, K.O. Müller, (Schwäbische Chroniken der Stauferzeit, Bd. 2), Sigmaringen 1978
Diezel R., Das Prämonstratenserkloster Mildenfurt bei Weida (Thüringen), Jena 1937 (Beiträge zur Thüringischen Kirchengeschichte 5).
Drelicharz W., Idea zjednoczenia królestwa w średniowiecznym dziejopisarstwie polskim, Kraków 2012.
Fleith B., Studien zur Überlieferungsgeschichte der lateinischen Legenda Aurea, Bruxelles 1991 (Subsidia hagiographica 72).
Frank B., Das Erfurter Peterskloster im 15. Jahrhundert. Studien zur Geschichte der Klosterreform und der Bursfelder Union, Göttingen 1973.
Fros H., Inédits non recensés dans la BHL, Analecta Bollandiana 102, 1984.
Gecser O., Lives of St. Elizabeth: Their Rewritings and Diffusion in the Thirteenth Century, Analecta Bollandiana 127, 2009.
Giani M., Una santa orientale a Venezia: la Passio di Teodosia di Cesarea, Bisanzio e l‘Occidente 1, 2018.
Grotefend H., Zeitrechnung des deutschen Mittelalters und der Neuzeit, t. II, cz. 1, Hannover 1892.
Grzesik R., Święty Wojciech w środkowoeuropejskiej tradycji hagiograficznej i historycznej, Studia Źródłoznawcze 40, 2002.
Grzesik R., Tempore illo – dwunastowieczny polski żywot św. Wojciecha, Rocznik Gdański 57, 1997, z. 1.
Handbuch der historischen Buchbestände Deutschland, Österreich und Europa .
Heydeck K., Die Fragmenta varia der Staatsbibliothek zu Berlin. Vorläufiges Verzeichnis <https://staatsbibliothek-berlin.de/fileadmin/user_upload/zentrale_Seiten/handschriften-abteilung/abendlaendische_handschriften/pdf/FragmVar.pdf>.
Holder-Egger O., Studien zu Thüringischen Geschichtsquellen IV, Neues Archiv der Gesellschaft für ältere deutsche Geschichtskunde 21, 1896.
Jurot R., Catalogue des manuscrits médiévaux de la Bibliothèque cantonale et universitaire de Fribourg, Dietikon-Zurich 2006.
Kaemmerer W., Dietrich von Erbach, w: Neue deutsche Biografie, t. III, Berlin 1957.
Kaepelli T., Panella E., Scriptores Ordinis Praedicatorum medii aevi, t. IV, Roma 1993.
Kaindl R. F., Zu Cosmas, Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichtsforschung 16, 1895, z. 2.
Kaliszuk J., Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej, t. I, cz. 2, Wrocław 2016.
Kammel F. M., Bemerkungen zum Erfurter Heiligenkult des Spätmittelalters, w: Pielgrzymki w kulturze średniowiecznej Europy, Poznań 1993.
Karwasińska J., Studia krytyczne nad żywotami św. Wojciecha, Studia Źródłoznawcze 2, 1958.
Karwasińska J., Wstęp, w: Monumenta Poloniae historica, series nova, t. IV, cz. 1, Warszawa 1962.
Karwasińska J., Wstęp, w: Monumenta Poloniae historica, series nova, t. IV, cz. 2, Warszawa 1969.
Kozłowska A., Leksyk dotyczący Boga w żywotach św. Wojciecha, Studia Warmińskie 27, 1990.
Kubín P., Čeští světci ve středověkých rukopisech Durynska (Jena-Gotha-Erfurt-Výmar), Acta Universitatis Carolinae, Philosophica et historica 2, 1995 (Z pomocných věd historických 12).
Labuda G., Nad legendą o św. Wojciechu Tempore illo. Analiza źródłoznawcza, w: Ecclesia Posnaniensis. Opuscula Mariano Banaszak septuagenario dedicata, Poznań 1998.
Lanéry C., La tradition manuscrite de la Passio Sebastiani (Arnobe le Jeune, BHL 7543), Revue d‘Histoire des Textes 7, 2012.
Lomnitzer H., Dietrich v. Apolda, w: Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, wyd. 2, t. II, Berlin – New York 1980.
Ludwig M., Stiftherren und Vikare des Kollegiatstifts St. Peter und Paul in Zeitz 1400-1654, Göttingen 2015 (Germania Sacra, Supplementbank 1).
Magirius H., Die Stiftskirche zu Ebersdorf und ihr romanischer Vorgängerbau, Wissenschaftliche Zeitschrift der Karl-Marx-Universität Leipzig 12, 1963.
Manuscripta Mediaevalia <http://www.manuscripta-mediaevalia.de/dokumente/html/ obj31589980>.
Meyer G., Burckhardt M., Die mittelalterlichen Handschriften der Universitätsbibliothek Basel. Beschreibendes Verzeichnis, Abt. B: Theologische Pergamenthandschriften, t. II, Basel 1966.
Die mittelalterlichen Handschriften der Nicolaus-Matz-Bibliothek (Kirchenbibliothek) in Michelstadt, opr. J. Staub, K. H. Staub, przy współpracy B. Weitemeier, Michelstadt 1999.
Monasticon Praemonstratense, id est historia circariarum atque canoniarum candidi et canonici Ordinis Praemonstratensis, opr. P. N. Backmund, t. I, cz. 1, Berlin – New York 1983.
Moretus H., De Magno Legendario Bodecensi, Analecta Bollandiana 1908.
Mylius J. Ch., Memorabilia Bibliothecae Academicae Ienensis sive Designatio codicum manuscriptorum in illa bibliotheca et librorum impressorum plerumque rariorum, Ienae et Weissenfelsae 1746.
Nechutová J., Latinská literatura českého středověku do roku 1400, Praha 2000.
Neubauer T., Das Inventar des Erfurter Marienknechtsklosters vom Jahre 1485, Zeitschrift des Vereins für Thüringische Geschichte und Altertumskunde 23, 1918.
Pac G., Kobiety w dynastii Piastów. Rola społeczna piastowskich żon i córek do połowy XII wieku. Studium porównawcze, Toruń 2013.
Parsons D., Some churches of the Anglo-Saxon missionaries in southern Germany: a review of the evidence, Early Medieval Europe 8, 1999, nr 1.
Philippart G., Les légendiers et autres manuscrits hagiographiques, Turnhout 1977 (Typologie des sources du Moyen Age occidental 24-25).
Pražák J., Z erfurtských bohemik, Studie o rukopisech 24, 1985 (przedruk w: tegoż, Výbor kodikologických a paleografických rozprav a studií, Praha 2006).
Rener M., Compilatio ex diversis collecta compositio. Eine spätmittelalterliche Werkform, dargestellt am Beispiel der Vita S. Elyzabeth und der Vita S. Dominici des Dietrich von Apolda, Archiv für Diplomatik 41, 1995.
Rener M., Das Leben der Heiligen Elisabeth, Marburg 2007.
Rener M., Die Vita der Heiligen Elisabeth des Dietrich von Apolda, Marburg 1993 (Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Hessen 53).
Schmitz W., Die Bibliothek des Nicolaus Matz in Michelsadt, Bibliothek und Wissenschaft 34, 2001.
Sosnowski M., Die lateinische Quelle der Adalbert-Vita des Nikolaus von Jeroschin, w: Schriftlichkeit im Preußenland, Osnabrück 2020.
Sosnowski M., Nowe świadectwa rękopiśmienne Żywota drugiego św. Wojciecha w benedyktyńskim klasztorze w Rajhradzie na Morawach, Studia Źródłoznawcze 54, 2017.
Sosnowski M., Oryginalność i wtórność wczesnej polskiej hagiografii (do końca XIII w.) – wybrane problemy, w: Oryginalność czy wtórność. Studia poświęcone polskiej kulturze politycznej i religijnej (X-XIII wiek), Warszawa 2020.
Sosnowski M., Studia nad wczesnymi żywotami św. Wojciecha, Poznań 2013.
Sosnowski M., Święci Wojciech i Brunon z Kwerfurtu w tzw. Legendarium Magdeburgense – utwory hagiograficzne i kalendarz, Studia Źródłoznawcze 57, 2019.
Sosnowski M., Towards the new edition of collected works by Bruno of Querfurt – textual tradition and literary context, Quaestiones Medii Aevi Novae 24, 2019 (w druku).
Starnawski J., Drogi rozwojowe hagiografii polskiej i łacińskiej w wiekach średnich, Kraków 1993.
Steche R., Beschreibende Darstellung der älteren Bau- und Kunstdenkmäler des Königreichs Sachsen, z. 6: Amtshauptmannschaft Flöha, Dresden 1886.
Śliwiński B., Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku, Gdańsk 2009.
Tönnies B., Die Handschriften der Thüringer Universitäts- und Landesbibliothek Jena, t. I: Die mittelalterlichen lateinischen Handschriften der Electoralis-Gruppe, Wiesbaden 2002.
Tönnies B., Drei Bücherverzeichnisse aus dem Prämonstratenserkloster Mildenfurth, Scriptorium 62, 2008, nr 2.
Vauchez A., Sainthood in the Later Middle Ages, tłum. J. Birrell, Cambridge 2005 (wyd. franc.: Paris 1981).
Vidmanova A., K dataci staročeského Passionálu, Listy filologické 105, 1982, nr 4.
Voss W., Dietrich von Erbach, Erzbischof von Mainz [1434-1459]. Studien zur Reichs-, Kirchen- und Landespolitik sowie zu den erzbischöflichen Räten, Mainz 2004.
Waitz G., Die deutsche Reichsverfassung von der Mitte des neunten bis zur Mitte des zwölften Jahrhunderts, t. I, Kiel 1874.
Węcowski P., Początki Polski w pamięci historycznej późnego średniowiecza, Kraków 2014.
Weissner H., Das Bistum Naumburg, t. I, cz. 1, w: Germania Sacra, Neue Folge, t. XXXV, cz. 1, Berlin – New York 1997.
Werner M., Die Gründungstradition des Erfurter Petersklosters, Sigmaringen 1973.
Wieczorek S., Die Schenkungen Bolesławs III. und Salomeas von Berg an die Bendiktinerabtei Zwiefalten in den 1130-1140er Jahren, w: Monarchische und adlige Sakralstiftungen im mittelalterlichen Polen, Berlin 2013.
Wieczorek S., Zwiefalten i Polska w pierwszej połowie XII w., Kwartalnik Historyczny 103, 1996, nr 4.
Wiewióra Z., Święty Wojciech w piśmiennictwie Pomorza Wschodniego i Prus do końca XVIII w., Gdańsk 2010.
Witkowska A., Wprowadzenie, w: Nasi Święci – polski słownik hagiograficzny, wyd. 2, Poznań 1999.
Witkowska A., Nastalska J., Święty Wojciech. Życie i kult. Bibliografia do roku 1999, Lublin 2002.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 471
Liczba cytowań: 0
